Υπάρχει ένα υποτιμημένο παράδοξο της γνώσης που διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στον σύγχρονο κόσμο των υπερ-συνδεδεμένων πηγών πληροφοριών.Όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα των πληροφοριών, τόσο περισσότερο βασιζόμαστε στις θεωρούμενες αξιόπιστες πηγές, για να τις αξιολογήσουμε. Το παράδοξο όμως είναι ότι η αυξημένη πρόσβαση στις πληροφορίες, δεν μας καθιστά περισσότερο αυτόνομους στην γνώση της πραγματικότητας. Αντίθετα, μας κάνει πιο εξαρτημένους από τις κρίσεις και εκτιμήσεις άλλων ανθρώπων, σχετικά με τις πληροφορίες.
Βιώνουμε μια θεμελιώδη μεταστροφή της σχέσης μας με τη γνώση. Από την "εποχή της πληροφορίας", κινούμαστε προς την "εποχή της φήμης", στην οποία οι πληροφορίες θα έχουν αξία μόνο εάν έχουν ήδη φιλτραριστεί, αξιολογηθεί και σχολιασθεί από άλλους. Η τεχνητή νοημοσύνη εξάλλου, στηρίζεται και στην αλληλεπίδραση χρηστών, δημοσιευμάτων και αναπαραγωγής ειδήσεων, με πιθανότητα η φήμη, όχι κατ ανάγκη ως απόρροια πραγματικού γεγονότος, να γίνει κεντρικός πυλώνας της συλλογικής νοημοσύνης του εγγύς μέλλοντος.
Κατά συνέπεια ο πύργος της γνώσης και τα κλειδιά για την πύλη θα κρατούνται από μία πλειοψηφία που δεν είναι βέβαιο ότι κατέχει την πραγματική γνώση ή ακόμα και από μία αλγοριθμική υπεροχή της αξιολόγησης.
Ο τρόπος με τον οποίο δημιουργείται τώρα η “εξουσία της γνώσης” φαίνεται ότι εξαρτάται από το ποιες είναι οι αναπόφευκτα προκατειλημμένες κρίσεις άλλων ανθρώπων, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν ανήκουν ούτε καν στο ευρύτερο περιβάλλον των γνωστών μας. Δεν έχουν καν υπογραφή.Μπορεί ακόμα να είναι και απόρροια αλγοριθμικής προσέγγισης.
Επιτρέψτε μου να δώσω δύο παραδείγματα αυτού του παραδόξου. Εάν ερωτηθείτε γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές στο κλίμα, που μπορούν να βλάψουν δραματικά τη μελλοντική ζωή στη Γη, η πιο λογική απάντηση που πιθανόν θα δώσετε είναι ότι εμπιστεύεστε τη φήμη των πηγών στις οποίες συνήθως προστρέχετε για την απόκτηση πληροφοριών, σχετικά με την κατάσταση του πλανήτη. Στο βέλτιστο σενάριο, εμπιστεύεστε την επιστημονική έρευνα και πιστεύετε ότι η αξιολόγηση από επιστήμονες είναι ένας λογικός τρόπος για να διαλέξετε "αλήθειες" από ψευδείς υποθέσεις. Στο αμέσως επόμενο σενάριο, εμπιστεύεστε τον Τύπο, τις εφημερίδες, τα ραδιόφωνα, τις τηλεοπτικές ειδήσεις, τα έγκυρα ειδησεογραφικά sites και κάποια βιβλία που υποστηρίζουν την επιστημονική έρευνα και συνοψίζουν τα συμπεράσματά της επιστήμης για εσάς. Και στις δύο περιπτώσεις, εμπιστεύεστε την αξιολόγηση άλλων ανθρώπων και είναι προφανές ότι πρέπει να είναι πολλαπλά ελεγμένη η αξιοπιστία τους. Είναι όμως; Αν θέσουμε το ερώτημα σε ένα ιντερνετικό forum οι απαντήσεις από χρήστες με κωδικούς όπως 1234 κλπ ή ακόμα και με ονοματεπώνυμο -υπαρκτό ή όχι είναι άλλο θέμα- θα είναι χιλιάδες...
Μία από τις πιο διαβόητες θεωρίες συνωμοσίας είναι ότι κανένας άνθρωπος δεν ανέβηκε στη Σελήνη το 1969 και ότι ολόκληρο το πρόγραμμα Apollo συμπεριλαμβανομένων και των έξι προσγειώσεων στη Σελήνη μεταξύ 1969 και 1972, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Ο εμπνευστής αυτής της θεωρίας συνωμοσίας αποδείχθηκε ότι ήταν ο Bill Kaysing, ο οποίος εργάστηκε στην εταιρεία Rocketdyne όπου κατασκευάστηκαν οι πυραυλοκινητήρες του Apollo Saturn V. Με δικά του έξοδα, ο Kaysing δημοσίευσε το βιβλίο που υποστήριζε ότι η αποστολή δεν πήγε ποτέ στο φεγγάρι. Μετά τη δημοσίευση, η κίνηση των σκεπτικιστών μεγάλωσε και άρχισε η συλλογή στοιχείων σχετικά με την υποτιθέμενη φάρσα.
Η πλειονότητα των ανθρώπων, όπως και εγώ, θα απορρίψει αυτούς τους ισχυρισμούς γελώντας με το παράλογο της υπόθεσης , θεωρώντας πειστικές τις απαντήσεις της NASA ενάντια σε αυτούς τους ισχυρισμούς. Ωστόσο, εάν αναρωτηθώ σε ποια αποδεικτική βάση πιστεύω ότι έχει υπάρξει προσσελήνωση, πρέπει να παραδεχτώ ότι τα αποδεικτικά στοιχεία μου είναι αρκετά φτωχά και ότι δεν έχω αφιερώσει ούτε ένα δευτερόλεπτο προσπαθώντας να αποτιμήσω τα αντικρουόμενα στοιχεία που συσσωρεύτηκαν από αυτούς τους θεωρητικούς της συγκεκριμένης συνωμοσίας . Αυτό που προσωπικά γνωρίζω σχετικά με τα γεγονότα αναμιγνύει, ασπρόμαυρες τηλεοπτικές εικόνες που είδα σε μεταγενέστερο χρόνο και ό,τι έχω διαβάσει για τα γεγονότα. Ωστόσο η εντελώς δευτερογενής φύση αυτών των στοιχείων δεν με κάνει να διστάζω για την αλήθεια των πεποιθήσεών μου για το θέμα.
Τώρα φανταστείτε τι απαντήσεις θα πάρουμε σε ένα αντίστοιχο ερώτημα σε ένα hashtag στο twitter...
Ο σύγχρονος άνθρωπος εμπιστεύεται την λειτουργία των Πανεπιστημίων , των έγκριτων Ινστιτούτων, των θεσμών και του Τύπου σε όλες τις μορφές του. Του Τύπου όμως, που λειτουργεί με κανόνες, που φιλοξενεί ενυπόγραφες απόψεις και ειδήσεις και ελέγχεται από τους αναγνώστες, ή τους ακροατές και τους τηλεθεατές σε διαρκή βάση για την ειλικρίνεια του.
Σήμερα βέβαια υπάρχει και ο παράγοντας social media και εκεί δεν υπάρχουν οι αντίστοιχοι κανόνες, πολύ περισσότερο οι έγκυρες υπογραφές. Τα social media είναι γοητευτικά στην χρήση, έχουν την φρεσκάδα του νέου και μπορούμε να πούμε στα θετικά τους, ότι είναι σαν μία μορφή πρωτόλειας παγκόσμιας δημοκρατικής έκφρασης. Όμως εδώ οι πολίτες καταθέτουν μαζικά, ανυπόγραφα και άκριτα σε ένα κοινό ιντερνετικό “τραπέζι” ένα σύνολο απόψεων και γνώσης και αναζητούν εκ των υστέρων τρόπο να αλιεύσουν τα πιθανά μαργαριτάρια μέσα από μια πληθώρα “σκουπιδιών”πληροφοριών.
Χωρίς κρίση και εκτίμηση σχετικά με την αξιοπιστία μιας συγκεκριμένης πηγής ειδήσεων, οι πληροφορίες, για όλους τους πρακτικούς λόγους φαντάζουν άχρηστες στους περισσότερους για την δημιουργία γνώσης.
Όμως η κριτική σκέψη, η κρίση που δημιουργείται πάνω σε υπόβαθρο κλασσικής γνώσης, θα είναι και αυτόν τον αιώνα της καλπάζουσας τεχνολογίας το όπλο των πολιτών απέναντι στις παντός είδους ψευδείς ειδήσεις. Κρίση "φίλτρο" στην αλγοριθμική προσέγγισή της τεχνητής νοημοσύνης ώστε να μην επιτραπεί μονομερής ανάδειξη της πλειοψηφούσας άποψης ως γνώση όταν δεν την περιέχει.
