«Δια ξηράς και θαλάσσης», ηθικά και έμπρακτα, συνέβαλαν οι Κύπριοι στον αγώνα του Ελληνισμού για απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό το 1821. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η Αυτοκέφαλη της Εκκλησίας της Κύπρου, σε μια περίοδο μάλιστα που η μεγαλόνησος βρισκόταν υπό Οθωμανική κυριαρχία.
Ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου Πέτρος Παπαπολυβίου ανέφερε στο Alphanews.Live ότι έγγραφα της τότε εποχής αποκαλύπτουν ότι δεκάδες Κύπριοι είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, ανάμεσα τους ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός. Στο Γενικό Σχέδιο της Φιλικής Εταιρείας και στα εκδομένα έγγραφα με την αλληλογραφία του Αλέξανδρου Υψηλάντη μάλιστα, υπάρχουν ειδικές αναφορές στην Κύπρο.
«Ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός ενημερώνεται ότι θα σταλεί απεσταλμένος από την Φιλική Εταιρεία στην Κύπρο και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου θα έπρεπε να δώσει την εισφορά του.»
Σε ένα από τα βιβλία του για το ηρωικό 1821, ο Δρ. Παπαπολυβίου δημοσιεύει 294 ονόματα Κυπρίων αγωνιστών, χωρίς να αποκλείεται ο αριθμός αυτός να ξεπερνά τα 500 – 600.
«Πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο αριθμό, σε σχέση με τα μειωμένα δημογραφικά στην Κύπρο. Ολόκληρος ο πληθυσμός υπολογίζεται στις 100.000.»
Η συμβολή των Κυπρίων στην Εθνική Παλιγγενεσία τεκμηριώνεται μέσα από έγγραφα που αποχαρακτηρίστηκαν πρόσφατα, όπως η «Διακήρυξη του Δεκεμβρίου του 1821.» Πρόκειται για μια ομάδα 18 και πλέον Κυπρίων φυγάδων που δηλώνουν ότι «συμφώνως με τους λοιπούς αδελφούς ημών Έλληνας, θέλουν προσπαθήσει την Ελευθερίαν (…) της Νήσου Κύπρου».
Άλλα έγγραφα της ομάδας των Κυπρίων που διασώθηκαν από την τουρκική βαρβαρότητα, φανερώνουν την διοργάνωση εκστρατείας για χρηματοδότηση της Επανάστασης, καθώς και την αναζήτηση επιπλέον πολεμιστών που θα συμμετείχαν σε εκστρατεία απελευθέρωσης της Κύπρου.
Η τουρκοκρατία στην Κύπρο
Ο ξεσηκωμός των Κύπριων κατά την Ελληνική Επανάσταση έγινε σε μια περίοδο όπου η μεγαλόνησος βρισκόταν υπό Οθωμανική κυριαρχία. Χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής είναι ο ξεχωριστός ρόλος που διαδραμάτισε η αυτοκέφαλη Εκκλησία της Κύπρου.
«Ο Αρχιεπίσκοπος διαδραμάτιζε το ρόλο του “μικρού Πατριάρχη – Εθνάρχη” για μια μικρή περιοχή.»
Άλλο χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής είναι το ότι σταδιακά η Κύπρος παράκμασε, για διάφορους λόγους και οι Οθωμανοί την παραμέλησαν.
«Φτάσαμε στα τέλη του 19ου αιώνα όταν η μεγαλόνησος νοικιάστηκε από τους Βρετανούς να είναι από τα πιο παραμελημένα, τα πιο υποβαθμισμένα τμήματα της αυτοκρατορίας. Παρ’ ότι ήταν το μεγαλύτερο νησί στα χέρια των Οθωμανών, ήταν το νησί χωρίς κανένα λιμάνι και ο πληθυσμός για διάφορους λόγους μειώθηκε δραματικά. Συνέπεια των πιο πάνω ήταν η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας στο νησί.»
Οι σφαγές της 9ης Ιουλίου 1821
Οι Ιουλιανές σφαγές, όπως εξήγησε ο Δρ Παπαπολυβίου, δεν είχαν στόχο μόνο την Εκκλησία, τον Αρχιεπίσκοπο και τους τρεις Μητροπολίτες που σφαγιάστηκαν εκείνη την μέρα, αλλά σκόπευαν και στον αποκεφαλισμό αρκετών προκρίτων, εμπόρων, δημογερόντων.
«Εντούτοις ο κύριος στόχος φαίνεται να είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, ο οποίος καταγγέλθηκε από τον τοπικό ηγεμόνα ότι ενεχόταν στις επαναστατικές προσπάθειες που γίνονταν και στην Κύπρο.»
