Από τον Ρωμανό τον Μελωδό μέχρι τον Μιχάλη Τερλικκά και τον Τσαϊκόφσκι… Υμνογράφοι, ποιητές, ερμηνευτές και συνθέτες, ζωγράφοι και γλύπτες θα εμπνευστούν από τη Γέννηση του Θεανθρώπου και θα διηγηθούν μέσα από την τέχνη τους τα δικά τους Χριστούγεννα.
Μια γιορτή συνυφασμένη κοινωνικά με τη χαρά και την ελπίδα…όχι όμως τόσο ευδιάκριτα και στην πολιτιστική δημιουργία, όπου η Βηθλεέμ, η φάτνη και το άστρο θα δείχνουν τον…Ηρώδη της κάθε εποχής.
«Μια λιόλουστη μέρα του χειμώνα η Παναγιά, στενεμένη από τους πόνους, αφήνει το σπιτικό της και βγαίνει στον κάμπο τρεκλίζοντας κι αγκομαχώντας. Κάθεται χάμου στο πράσινο χορτάρι, που το φωτίζουνε δω κι εκεί άγριες βιολέτες, κυκλάμινα, κρόκοι· και σφίγγοντας την κοιλιά της με τα δυο της χέρια κλαίει και δέρνεται, κουνώντας τ’ άμαθο κορμί της δεξιά κι αριστερά, όπως οι μοιρολογίστρες της Ανατολής.» …είναι οι στίχοι του Κώστα Βάρναλη που μιλά για τους πόνους της Παναγίας…
«Ένα άλλο βράδυ τον άκουσα να κλαίει δίπλα.
Χτύπησα την πόρτα και μπήκα. Μου ‘δειξε πάνω στο κομοδίνο ένα μικρό ξύλινο σταυρό.
«Είδες –μου λέει– γεννήθηκε η ευσπλαχνία!» Έσκυψα τότε το κεφάλι κι έκλαψα κι εγώ.
Γιατί θα περνούσαν αιώνες και αιώνες και δε θα ‘χαμε να πούμε τίποτα ωραιότερο απ’ αυτό.»
…γράφει στη «γέννηση» ο Τάσος Λειβαδίτης.
«Ένας μικρός χριστός γεννιέται πάλι αύριο μόνος στον κόσμο», για τον Τόλη Νικηφόρου. «Μια μέρα γεννήθηκε στη μακρινή Βηθλεέμ ο έρωτας στην κοιλιά του καρπού λησμονημένος», για τον Νίκο Καρούζο. Κική Δημουλά, Σαχτούρης, Ελύτης, Κώστας Μόντης, θα ρίξουν λίγο από το φως του άστρου της Βηθλεέμ στους στίχους τους.
Η περίοδος των Χριστουγέννων έχει ταυτιστεί με ένα αίσθημα ελπίδας κι ευφορίας, που πολλές φορές το συναντάμε ως έχει στην έβδομη τέχνη, ενώ άλλες αντιστρέφεται…δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο κοντράστ συναισθημάτων.
1481. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι θα αρχίσει να φιλοτεχνεί την «Προσκύνηση των μάγων» και δεν θα την τελειώσει ποτέ. Ο ημιτελής πίνακας εκτίθεται στην πινακοθήκη Ουφίτσι στη Φλωρεντία.
Γύρω στο 1890, ο Νικόλαος Γύζης θα απεικονίσει με λάδι σε χαρτόνι τη σπουδή στην Μήτηρ του Θεού. Το έργο εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας.
Ελ Γκρέκο, Γκιότο, Ραφαήλ, Μποτιτσέλι, Καραβάτσιο, Πωλ Γκωγκέν…στο πέρασμα των αιώνων θα αποτυπώσουν τη στιγμή της Θείας Γέννησης και ο Σαλβαντόρ Νταλί…με τη δική του σουρεαλιστική ματιά.
Στην πιο σύγχρονη δημιουργία…είναι ο Banksy που το 2005 θα φράξει το δρόμο προς τη Βηθλεέμ στον Ιωσήφ και τη Μαρία με το απαρτχάιντ που χωρίζει το Ισραήλ με την Παλαιστίνη και τη Δυτική Όχθη.
...και το 2019 αποκαλύπτει την…ουλή της Βηθλεέμ.
Τα Χριστούγεννα δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την κυπριακή λαϊκή τέχνη και παράδοση με τον Μιχάλη Τερλικκά να τραγουδά «των γεννών τζαι της λαμπρής» και για τον Άη Βασίλη… Και τον Χαμπή Τσαγγάρη, πιστό στην κυπριακή παράδοση να χαράσσει τους σκανδαλιάριδες καλικάντζαρους που εμφανίζονται τα Χριστούγεννα και τα 12μερα τους.
«Η γέννηση του Χριστού παραμένει πια μια επέτειος άγονη και χωρίς αίσθημα. Έχει για πάντα ξεχαστεί το αποτέλεσμα της μοναδικής αυτής γέννησης, που φώτισε και θεμελίωσε τον κόσμο μας μοναδικά, με αίσθημα κι αγάπη.»
Ίσως να έχει δίκαιο ο Μάνος Χατζιδάκις όταν το 1978 έβλεπε μια αντίθεση στο πως το ελπιδοφόρο μήνυμα της Γέννησης του Θεανθρώπου μεταφραζόταν από την κοινωνία. Και κάπως έτσι συναντάμε τους συμβολισμούς της στην ελληνική μουσική…φορτωμένους…απογοήτευση.
«Η νέα βαρβαρότητα ελέγχει την ποιότητα
μπορείς να κοιμηθείς ήσυχα τώρα
και τρίβοντας τα χέρια της γυαλίζει τα αστέρια της
κατέφθασαν οι μάγοι με τα δώρα»
Όπως και στους στίχους του Φοίβου Δεληβοριά που όμως…αφήνουν κάπως μια πιο ευχάριστη νότα…και μια ευχή!
«Χριστούγεννα
Χωρίς αυτά ο χρόνος δεν ξεκινά
Βοσκούς μαζεύω μάγους από μακριά
Γιορτάζω για ν' αλλάξουμε οριστικά
Χρόνια πολλά
Χωρίς να προσποιούμαι τίποτα πια
