Τέλος στην ψευδοοικολογική σήμανση και τις παραπλανητικές πληροφορίες που αναγράφονται σε δήθεν «πράσινα» προϊόντα ή αλλιώς στο φαινόμενο greenwashing, έρχεται να βάλει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με νέα οδηγία που ενέκρινε την βδομάδα που μας πέρασε.
Στόχος της νέας αυτής οδηγίας είναι να βελτιώσει την εμπορική σήμανση των προϊόντων, απαγορεύοντας τη χρήση παραπλανητικών περιβαλλοντικών ισχυρισμών.
Τι είναι το greenwashing
Με τον όρο greenwashing εννοούμε τις διάφορες δραστηριότητες και πρακτικές μιας εταιρείας ή ενός οργανισμού οι οποίες έχουν σκοπό να κάνουν τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και ότι κάνει περισσότερα για την προστασία του απ’ ό,τι κάνει πραγματικά με απώτερο στόχο την αύξηση των κερδών.
Μια πρακτική που πολλές φορές βλέπουμε να εφαρμόζουν μεγάλες εταιρείες και διεθνής αλυσίδες ακόμη και στην Κύπρο. Για το φαινόμενο αυτό προειδοποίησε τους καταναλωτές και το περιβαλλοντικό κίνημα «Φίλοι της Γης Κύπρου», λέγοντας ότι όροι όπως «φιλικοί προς το περιβάλλον» που χρησιμοποιούν επιχειρήσεις συχνά δεν έχουν νόημα και προέρχονται από επιχειρήσεις που δεν είναι πραγματικά κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες.
Πότε ένα προϊόν είναι πράσινο
Όπως εξήγησε στο Alphanews.Live η εκπρόσωπος του Κινήματος Νατάσα Ιωάννου, εταιρείες μπορεί να κρύβουν σημαντικές πληροφορίες προκειμένου να παρουσιάσουν το προϊόν τους ως «πράσινο».
Για παράδειγμα το χαρτί, μπορεί να προέρχεται από δάσος με βιώσιμη ανάπτυξη όμως η διαδικασία παραγωγής του περιλαμβάνει εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ή τη χρήση χλωρίου στη λεύκανση που μόνο sustainable δεν είναι.
Η λέξη «βιολογικό» καλύπτει το γεγονός ότι καταναλώνονται χιλιάδες γαλόνια νερού προκειμένου να παραχθεί το προϊόν ενώ οι συνθήκες εργασίας είναι απάνθρωπες. Είναι ουσιαστικά μια κρυφή ανταλλαγή σε βάρος της πράσινης ετικέτας.
Πρόκειται, δηλαδή, για ισχυρισμούς που δεν τεκμηριώνονται από υποστηρικτικές πληροφορίες και είναι αναξιόπιστες.
Παραπλανητικές ετικέτες σε «πράσινα» προϊόντα
Σε ετικέτες προϊόντων που πολλές φορές παρουσιάζονται ως πράσινα, περιλαμβάνονται γενικοί ισχυρισμοί που μπορούν εύκολα να παρερμηνευτούν. Για παράδειγμα το αρσενικό, το ουράνιο και ο υδράργυρος είναι φυσικά συστατικά, αλλά και δηλητηριώδη.
Λέξεις και όροι χωρίς σαφή σημασία όπως για παράδειγμα «φιλικό προς το περιβάλλον», «βιώσιμο» ή «περιβαλλοντικό» είναι πολύ ευρείς ή κακώς καθορισμένοι και παράλληλα ένας εύκολος τρόπος για να εξαπατήσουν.
Επιπλέον οι ετικέτες αυτές μπορεί να παρουσιάζουν εγκρίσεις ή πιστοποιήσεις που στην ουσία δεν ισχύουν. Είναι σύνηθες για εταιρείες να λένε ότι το προϊόν είναι «χωρίς πλαστικό» όταν, στην πραγματικότητα, είναι παράνομο να υπάρχουν ίχνη πλαστικών ή άλλων επιβλαβών χημικών στα προϊόντα τους. Είναι μια απόσπαση της προσοχής.
Για παράδειγμα, πολλές φορές βλέπουμε την ένδειξη χωρίς CFC (χλωροφθοράνθρακες), κάτι που απαγορεύεται έτσι κι αλλιώς βάση του Montreal Protocol.
Ο ισχυρισμός ότι είναι πιο περιβαλλοντικά συνειδητοί από τους ανταγωνιστές, όταν σχεδόν ολόκληρος ο κλάδος είναι επιβλαβής για το περιβάλλον, δεν είναι πραγματικά πολύτιμη σύγκριση.
Βάζει τέλος στο greenwashing το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Τέλος στο πιο πάνω φαινόμενο έρχεται πλέον να βάλει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το όπιο έδωσε το τελικό πράσινο φως σε μια νέα οδηγία που βελτιώνει την εμπορική σήμανση των προϊόντων και απαγορεύει τη χρήση παραπλανητικών περιβαλλοντικών ισχυρισμών.
Η οδηγία αποσκοπεί στην καλύτερη προστασία των καταναλωτών από την παραπλανητική διαφήμιση και τους βοηθά να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις όσον αφορά τα προϊόντα που αγοράζουν. Για να επιτευχθεί αυτό, θα προστεθούν στον κατάλογο των απαγορευμένων εμπορικών πρακτικών της ΕΕ ορισμένες προβληματικές τακτικές μάρκετινγκ που σχετίζονται με το «greenwashing» και την πρόωρη αχρήστευση των προϊόντων.
Πιο ακριβής και πιο αξιόπιστη διαφήμιση
Το σημαντικότερο είναι ότι οι νέοι κανόνες καθιστούν πιο σαφείς και πιο αξιόπιστες τις πληροφορίες που αναγράφονται στα προϊόντα, απαγορεύοντας τη χρήση γενικόλογων περιβαλλοντικών ισχυρισμών όπως «φιλικό προς το περιβάλλον», «φυσικό», «βιοδιασπώμενο», «φιλικό προς το κλίμα» ή «οικολογικό», όταν αυτοί δεν αποδεικνύονται με στοιχεία.
Η νέα οδηγία ρυθμίζει επίσης τη χρήση των σημάτων βιωσιμότητας, δεδομένης της σύγχυσης που επικρατεί μεταξύ των καταναλωτών λόγω της πληθώρας τέτοιων σημάτων, τα οποία δεν είναι εύκολα συγκρίσιμα. Στο μέλλον, στην ΕΕ θα επιτρέπονται μόνο σήματα βιωσιμότητας που βασίζονται σε επίσημα συστήματα πιστοποίησης ή θεσπίζονται από δημόσιες αρχές.
Επιπλέον, η οδηγία θα απαγορεύσει να προβάλλονται ισχυρισμοί ότι ένα προϊόν έχει ουδέτερο, μειωμένο ή θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, επειδή χρησιμοποιεί συστήματα «αντιστάθμισης εκπομπών».
Έμφαση στην ανθεκτικότητα των προϊόντων
Άλλος σημαντικός στόχος της νέας οδηγίας είναι να δίνουν οι κατασκευαστές και οι καταναλωτές μεγαλύτερη έμφαση στην ανθεκτικότητα των προϊόντων. Στο εξής θα πρέπει να είναι πιο ευδιάκριτες οι πληροφορίες που αφορούν την εγγύηση ενός προϊόντος, ενώ θεσπίζεται και ένα νέο, εναρμονισμένο σήμα που θα επιτρέπει στα προϊόντα με μεγαλύτερη διάρκεια εγγύησης να ξεχωρίζουν περισσότερο.
Οι νέοι κανόνες θα απαγορεύσουν επίσης να προβάλλονται αβάσιμοι ισχυρισμοί περί της ανθεκτικότητας ενός προϊόντος (π.χ. ότι ένα πλυντήριο θα αντέξει 5.000 κύκλους πλυσίματος, αν κάτι τέτοιο δεν ισχύει σε κανονικές συνθήκες), να προτρέπονται οι καταναλωτές να αντικαθιστούν τα αναλώσιμά τους πιο νωρίς από ό,τι είναι απολύτως αναγκαίο (όπως π.χ. συμβαίνει συχνά με τα μελάνια εκτυπωτών) και να παρουσιάζονται προϊόντα ως επισκευάσιμα, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.
Επόμενα βήματα
Η οδηγία πρέπει πλέον να λάβει την τελική έγκριση από το Συμβούλιο, μετά την οποία θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ. Στη συνέχεια τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους 24 μήνες για να την ενσωματώσουν στο εθνικό τους δίκαιο.
