Συνεργατισμός: Δόθηκαν δάνεια εκατομμυρίων σε ανύπαρκτα πρόσωπα (LIVE)

Κάρμιος:  Οι περιπτπώσεις ατασθαλιών που εντόπισα, ήταν δύο. Η πρώτη αφορούσε την ΣΠΕ Τόχνης, έγινε εποπτικός έλεγχος, διαπιστώθηκε ότι χρησιμοποιούσαν τα χρήματα από το ταμείο πρόνοιας των εργαζομένων για τα ελλείμματα της ΣΠΕ. Η δεύτερη αφορούσε τη ΣΠΕ Πάχνας. Επισημάνθηκαν αρκετές επιταγές του γραμματέα που είχαν κατατεθεί/επιστραφεί ανεξαργύρωτες και ο γραμματέας αναγκάστηκε να αποχωρήσει. Για να εξοφλήσει προχώρησε σε δανεισμό του με σημαντικές εξασφαλίσεις.

Αρέστη: Είχατε εντοπίσει οτιδήποτε που να ήταν παράτυπο, ατασθαλία; 

Κάρμιος: Εκτός από τα ευρήματα ελέγχου και τη διαχείριση των λογαριασμών, υποβλήθηκε σχετική έκθεση προς τον έφορο. 

Α: Εκείνη την περίοδο, ποιος ήταν ο ρόλος του Υπ. Εμπορίου; 

Κ: Θέματα πολιτικής, η εποπτική αρχή μπορούσε να αποταθεί στον υπ. Εμπορίου. Πάντα είχε αρμοδιότητα.

Α: Αποφάσιζε για κάποια θέματα που ήταν σημαντικά; 

Κ: Δεν έχω υπόψη μου. Θέματα πολιτικής.
 

Χαραλάμπους: Για την επάρκεια στελέχωσης, τι μπορείτε να πείτε; 

Πρωτοπαπάς: Οι περισσότεροι ή αν θέλετε οι αμέσως κάτω από εμάς ήταν μη πτυχιούχοι. Με την αλλαγή όλη του νέου ρυθμιστικού πλαισίου, υπήρξε αναγνώριση. Το 2010, σημαντική αναβάθμιση της υπηρεσίας. Στην αρχή απαιτούσαν με την πρόληψη νέου προσωπικού. Φαινόταν ότι ήταν αναγκαίο. 

Πρωτοπαπάς: Η Τρόικα ερχόταν στην Κύπρο υπό άλλη μορφή και μας έλεγε πράγματα. Μετά ήρθε στη μορφή της και υποσχεθήκαμε πράγματα που από ότι φαίνεται δεν εφαρμόσαμε. 

Πρωτοπαπάς: Το μνημόνιο περιελάμβανε διάφορα πράγματα. Υπήρξε πρόοδος από το 2013. Σίγουρα υπάρχουν και οι περιπτώσεις ανθρώπων που επιλέγουν να μην πληρώνουνε. Υπήρξαν μειώσεις των μισθών. Το 2013 τα ΜΕΔ στο Συνεργατισμό αν θυμάμαι καλά, ήταν στα 7,2 δις και πρόσφατα στο 6,1. Υπήρξε προσπάθεια. Υπήρξαν δυσκολίες στις εκποιήσεις. 

Πρωτοπαπάς: Εκ του αποτελέσματος, φαίνεται ότι υπήρχαν σοβαρές ελλείψεις. Σε όλο το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου. 

Πρωτοπαπάς: Θεωρώ ότι από τη θέση που κατέχω σήμερα, δεν υπάρχουν πολλά να σας πω. Τα όσα μας έχετε ζητήσει σας τα έχουμε αποστείλει. Είναι περιορισμένα τα όσα μπορώ να πω. Όμως να αναφέρω, υπήρξα ανώτερος λειτουργούς της Υπηρεσίας για χρόνια. Θέλω να πω 1-2 πράγματα

Αρέστη: Να σας πω κάτι γενικό. Κάποιοι προσπαθούν να φορτώσουν την κατάρρευση στην κακή εποπτεία και κάποιοι στις πιέσεις των Ευρωπαίων εποπτών. Είναι μια αντίληψη που έχουμε σχηματίσει. Μπορείτε να τοποθετηθείτε για το προ και το μετά.

Π: Μπορώ και για τα δύο. Έχω τις γνώσεις να αντιληφθώ το ευρύτερο σύστημα. Υπάρχουν παράγοντες και πριν και μετά. Εξωγενείς και ενδογενείς. Θεωρώ ότι το πρόβλημα ήταν το γεγονός ότι υπήρχε μια νομοθεσία για χρόνια παλαιωμένη με ένα ρυθμιστικό πλαίσιο πολύ απλό. Αυτό ήταν σωστό για πολλά χρόνια. Είναι σημαντικό να δούμε ότι αυτές οντότητες ενώ άρχισαν μικρές πήραν την ανιούσα πολύ απότομα. Πριν την απαίτηση των Ευρωπαϊκών αρχών υπήρχαν μικρές οντότητες χωρίς κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης, χωρίς κανόνες διαχείρισης και αναγνώρισης εσωτερικού ελέγχου, χωρίς ρυθμιστικούς κανόνες. Η ουσία είναι η πρόληψη. Για να υπάρξει, πρέπει να υπάρχει το ανάλογο ρυθμιστικό πλαίσιο. Αυτό το κενό έδωσε την ευκαιρία σε διάφορους και διάφορες συνεργατικές να το εκμεταλλευτούν. 

Γεωργίου: Είπατε ότι ήταν ευθύνη κάθε ΣΠΙ να έχει τη δική της πολιτική για τη παραχώρηση δανείων κλπ. Όταν παρατηρούσατε ότι δεν έγραφαν τίποτα δεν σας ανησύχησε; 

Λύρας: Σε πολλές περιπτώσεις. Εμείς σαν υπηρεσία βοηθούσαμε τις εταιρείες να ετοιμάσουν έγγραφα, εγχειρίδια. Μετέπειτα αυτό το ρόλο τον ανέλαβε ο Κεντρικός Φορέας. Βγήκαν καθοδηγητές εγκύκλιοι και οι ΣΠΕ ήταν υπόχρεες να τις εφαρμόσουν.

Γ: Πως δινόταν, από περιέργεια, άδεια σε ΣΠΙ με ένα άτομο;

Λ: Δεν δόθηκαν πρόσφατα τέτοιες εγκρίσεις. Να μιλήσω για τη ΣΠΕ Άγ. Πιτσιλιάς της γυναίκας μου. Ξεκίνησε από 1 σε 40 εκατομμύρια. Οι υπάλληλοι από ένας έγιναν 3. Οι καταθέτες ήταν διασφαλισμένοι. 

Χαραλάμπους: Σε κάποια ΣΠΕ, πχ στη ΣΠΕ Πολεμίου 77 λογαριασμοί δανείων ύψους 1,6 εκατομμυρίων σε ανύπαρκτα πρόσωπα. Είναι σε δική σας έκθεση.

Λύρας: Πράγματι εντοπίστηκαν. Έχουν πάει στο δικαστήριο και έχουν δικαστεί. 

Χ: Στο ίδιο ΣΠΙ, κάποια ταμείας χρωστούσε δάνεια χωρίς εξασφαλίσεις.

Λ: Όλες αυτές υποθέσεις έχουν πάει στο δικαστήριο. Ήταν ειδική περίπτωση στο Πολέμι

Χ: Για τη ΣΠΕ Αγίας Νάπας Δόθηκαν οι οδηγίες προς εκτιμητή για να κάνει μεγάλη διόγκωση ακινήτου και αργότερα είχε 70% μείωση στην αξία του ακινήτου.

Λ: Για την ΣΠΕ Αγία Νάπας εξαντλήσαμε τα πάντα. Δεν προλάβαμε να ολοκληρώσουμε τη διαδικασία, να τεκμηριωθεί η υπόθεση και να πάει στο δικαστήριο. Για τους εκτιμητές δεν μπορώ να σχολιάσω. 

Χαραλάμπους: Για το θέμα των δανειστικών επιτοκίων. Ξέρουμε ότι η αρμοδιότητα για το καθορισμό ήταν αποκλειστικό δικαίωμα των ΣΠΙ. Όμως είχατε εκδώσει μια εγκύκλιο για το πως να το καθορίζουν. Το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν καταλάβαιναν τι σημαίνει γιατί δεν το λάβατε υπόψη; Δεν μπορούσαν να αξιολογήσουν τον επιτοκιακό κίνδυνο. 

Λύρας: Δεν είναι μόνο εκείνη η εγκύκλιος. Ακολούθησαν ακόμα δύο που διευκρίνιζαν το θέμα. Δεν λέω ότι ήταν εύκολο πράγμα. Έγινε η επιμόρφωση για τα επιτόκια. Μπήκανε όλες οι ρυθμιστικές εγκύκλιοι. 

Χαραλάμπους: Υπήρχαν κριτήρια για τις αξιολογήσεις των δανειων; 

Λύρας: Για το θέμα διαχείρισης κινδύνων. Είχαμε να επιμορφώσουμε τον κόσμο για το τι σημαίνει. Κάναμε τεράστια προσπάθεια. Νομίζω ότι γραπτώς μπήκε από τον κεντρικό φορέα το θέμα για πρώτη φορά. 

Χαραλάμπους: Αφού δίνατε την άδεια θέτατε συγκεκριμένες απαιτήσεις; Πχ για την εταιρική τους διακυβέρνηση; 

Λύρας: Στην πράξη γινόταν αυτό το πράγμα. Με τη βοήθεια του γραφείου να τους βοηθήσουμε να προσλάβουν.

Χαραλάμπους: Κάνατε μαζί αξιολόγηση των μελών της Επιτροπείας; 

Λύρας: Εκεί δεν υπήρχαν κριτήρια. Υπήρχαν τα προσόντα μέλους. Να μην είναι πτωχεύσας και να μην έχει κάτι σε βάρος του Συνεργατισμού.  

Χαραλάμπους: Πείτε μας πριν το '03, ποια ήταν τα κύρια στοιχεία της προληπτικής εποπτείας; Πρώτον για την άδεια εγγραφής ΣΠΙ υπήρχαν; Πόσο εύκολο  ήταν; 

Λύρας: Η εγγραφή θυμάμαι, είναι να ελέγξουμε αν το καταστατικό της εταιρείας συνάδουν με τη νομοθεσία και να υποβληθεί μια μελέτη σκοπιμώτητος ότι αυτό που πάμε να κάνουμε θα λειτουργήσει ομαλά.

Χαραλάμπους: Το να δίνεται άδεια σε κάποιους, αποφάσιζαν να ανοίξουν ΣΠΙ, να μαζεύουν τις καταθέσεις του κόσμου, τα κριτήρια ήταν αρκετά εχέγγυα; 

Λύρας: Είναι υποκειμενική ερώτηση. 

Αρέστη: Ήταν μέρος της εποπτείας να είστε ενήμερος για τα ΜΕΔ. Είχατε γνώση για το τι υπήρχε στα ΣΠΙ;

Λύρας: Πάντοτε παρακολουθούσαμε. Πιο παλιά παρακολουθούσαμε τις καθυστερήσεις. Μετά το '04 με την τεράστια προσπάθεια που έγινε για τη μηχανογράφηση και είχαμε άμεση πληροφόρηση, η παρακολούθηση έγινε πιο αυστηρή. Πάντοτε ήταν έννοια μας. Εγώ θυμάμαι αυστηρότατες εγκυκλίους για να μειώσουν τα δάνεια. Έλεγα το παράδειγμα ότι η Συνεργατική ήταν μια δεξαμενή κι αν δεν ρίχνουν νερό μέσα... 

Αρέστη: Είναι αλήθεια ότι αντιδρούσατε στις συγχωνεύσεις γιατί δεχόσταν πιέσεις από τα ΣΠΙ να μην απωλέσουν την ανεξαρτησία τους; 

Λύρας: Το διαψεύδω. Είμαι περήφανος για την δουλειά που έχει τελέσει η υπηρεσία μου για τις συγχωνεύσεις. Ούτε πιέσεις, ούτε αντιδράσεις. Άκουσα μάρτυρα ενώπιον σας να το λέει. Ήταν ο τοπικιστικός παράγοντας στην Κύπρο. Δεν ήταν ο Έφορος που αντιδρούσε. 

Αρέστη: Μετά το '04 είναι γνωστό ότι υπήρξαν ατασθαλίες σε ένα μεγάλο αριθμό ΣΠΙ. Εφόσον υπήρξαν μεγάλες κυρώσεις τα προηγούμενα χρόνια γιατί συνέχιζαν; Και μάλιστα να γίνονται από αξιωματούχους του Συνεργατικού Τομέα;

Λύρας: Πρέπει να έχουμε υπόψη μας τις συνθήκες της εποχής. Ήταν 360 Συνεργατικές, από τις οποίες οι 250 ήταν μη μηχανογραφημένες. Είχαν 1-2 υπαλλήλους. Έπρεπε να προωθήσουμε τις συγχωνεύσεις. Καταλήξαμε από 360, το 2012 να είναι 93 το οποίο βοήθησε πάρα πολύ να καταλήξουμε στις 18. 

Αρέστη: Μα κάποια σκάνδαλα δεν ήταν πριν το '12;

Λύρας: Αυτά τα σκάνδαλα ήταν ευρήματα απο την Εποπτεία μας. Περίπτωση Καπέδων, ατασθαλία γραμματέως με κάποιο πελάτη περίπου μισό εκατομμύριο. Τιμωρήθηκε η γραμματέας. Στο Ταμιευτήριο Εκπαιδευτικών μία ατασθαλία ήταν με τον υπεύθυνο που γέμιζε την αυτόματη μηχανή. Εντοπίστηκε και τιμωρήθηκε. Άλλη περίπτωση απολύθηκε μεγάλο στέλεχος από δωροληψία πελάτη. 

Αρέστη: Για την περίπτωση στο Πολέμι; 

Λύρας: Για το Πολέμι έγινε τεράστια προσπάθεια διαπίστωσης όλων των δανείων, για να τεκμηριωθεί η έκθεση στην Αστυνομία. Τα μέλη της φυλακίστηκαν.

Αρέστη: Έχετε εντοπίσει ατασθαλίες μέχρι το 2004;

Λύρας: Όποτε είχαμε καταγγελίες ανώνυμες ή επώνυμες από μέλη των Συνεργατικών Εταιρειών ή από τους ελέγχους μας, ετοιμαζόταν έκθεση. Ασκούσαμε πιέσεις, εντοπίζαμε της αδυναμίες και βάση το νόμο τις διορθώναμε. Αλλά μέσα στα πλαίσια της εναρμόνισης, προσλαβάναμε προσοντούχο προσωπικό. Εκείνη την περίοδο δεν θυμάμαι ατασθαλία μεγάλη, πέραν από την Παλλουριώτισα. 

Αρέστη: Ποια ήταν τα καθήκοντας όταν ήσασταν Βοηθός Έφορος;

Λύρας: Τα καθήκοντα της Υπηρεσίας. Η παρακολούθηση της πιστής εφαρμογής λειτουργίας της νομοθεσίας

Αρέστη: Εσάς ποια ήταν η αποστολή σας έναντι του κ. Χλωρακιώτη;

Λύρας: Να βοηθώ στις λειτουργίες της υπηρεσίας και να βοηθώ τον Έφορο.

Αρέστη: Τα κύρια καθήκοντα σας όταν διοριστήκατε Έφορος ποια ήταν; 

Λύρας: Αυτά που προανέφερα για την παρακολούθηση της εφαρμογής της περι συνεργατικών εταιρειών νομοθεσίας.