Του Νικόλα Ζαννέττου
Έντονος προβληματισμός για τη διαμορφωθείσα κατάσταση στην Τουρκία επικρατεί σε αμερικανικά ΜΜΕ αλλά και δεξαμενές σκέψεις που επηρεάζουν τα κέντρα λήψης αποφάσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο άλλοτε ζωτικής σημασίας σύμμαχος του ΝΑΤΟ, ο ανατολικός βραχίωνας της Συμμαχίας, αμφισβητείται έντονα ως προς την αξιοπιστία του. Στις αναλύσεις πάντως περιλαμβάνεται και η Κύπρος λόγω της συμμετοχής της στις τριμερείς συνεργασίες με Ισραήλ και Αίγυπτο.
Οι σύγχρονες αμερικανοτουρκικές σχέσεις ξεκίνησαν μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου και το Δόγμα Τρούμαν το 1947 το οποίο περιελάμβανε την εγγύηση της ασφάλειας της Τουρκίας και της Ελλάδας. Η Τουρκία παράμεινε ως ένας βασικός άξονας της αμερικανικής στρατηγικής στη Μέση Ανατολή και ένα προπύργιο ενάντια στον σοβιετικό επεκτατισμό. Τα πράγματα άλλαξαν μετά την ισχυροποίηση του Ερντογάν. Τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Ισραηλινοί αναλυτές βρίσκονται ενώπιον σοβαρών προκλήσεων για το πως θα διαχειριστούν την επόμενη ημέρα ενός ενισχυμένου αυταρχικού Ερντογάν ο οποίος έχει μετατρέψει ανεπανόρθωτα την Τουρκία σε ένα αντι-δυτικό και αντι-σημιτικό κράτος που προσομοιάζει με αυτό του Ιράν. Στην περίπτωση του Ιράν αποδείχθηκε ότι κανένα μέτρο δεν κατάφερε να κατευνάσει την εθνικιστική τάση και τον επεκτατισμό του ισλαμικού οράματος.
Η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας
Σε αντίθεση με το Ιράν όπου στον πληθυσμό του εντοπίζει κανείς μια ανώτερη-μεσαία τάξη η οποία τάσσεται με τη Δύση και θα καλωσόριζε την προοπτική απελευθέρωσης του από τους Μουλάδες, μια πρόσφατη έρευνα του αμερικανικού fact tank PEW, δείχνει ότι 79% του τουρκικού πληθυσμού έχει αρνητική άποψη για την Αμερική και έχει επηρεαστεί από την μακρόχρονη αντιαμερικανική προπαγάνδα.
Ο απόηχος του πραξικοπήματος του 2016 στην Τουρκία, οδήγησε στην απόλυση χιλιάδων ανθρώπων που είχαν φιλοδυτική στάση ή ακόμα και στον βασανισμό τους. Ο έλεγχος του Ακαδημαϊκού κόσμου, της δικαστικής εξουσίας, των επιχειρήσεων και των ΜΜΕ από τον Ερντογάν, έχει προκαλέσει τεράστια ζητήματα για το μέλλον.
Όμως: Η Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, φιλοξενεί την εξαιρετικής σημασίας στρατιωτική βάση του Ιντσιρλίκ στο έδαφος της η οποία δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης στις ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, τη Συρία, το Ιράκ, τη Ρωσία και τη Μαύρη Θάλασσα.
Η Τουρκία σήμερα πιστεύει ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς τη βάση του Ιντσιρλίκ. Συνεπώς ο Ερντογάν θεωρεί ότι αυτό του δίνει το δικαίωμα να προωθεί τη δική του αποσταθεροποιητική για τα αμερικανικά συμφέροντα ατζέντα, υπονομεύοντας τους Κούρδους του Ιράκ και της Συρίας που ήταν πιστοί στους Αμερικανούς, υποστηρίζοντας τη Χαμάς που χαρακτηρίζεται τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ, όπως επίσης και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα η οποία εργάζεται με το Ιράν που αποτελεί “μαύρο πρόβατο” για το State Department.
Αναλυτές αναφέρουν ότι λίγα μπορεί κανείς να πετύχει με τον Ερντογάν με βάσει τα όσα έδειξε τα τελευταία 14 χρόνια. Οι Αμερικανοί φοβούνται ότι η Τουρκία θα μπορούσε να συμμαχήσει με τη Ρωσία, το Ιράν ή και την Κίνα σε περίπτωση που υπάρξουν επιπτώσεις για την συμπεριφορά της έναντι των ΗΠΑ. Ωστόσο αυξάνονται οι φωνές που λένε ότι δεν θα πρέπει να επιτραπεί στον Ερντογάν να κρατεί όμηρο την αμερικανική εξωτερική πολιτική, τονίζοντας ότι ακόμα και αν συμμαχήσει με όλους τους πιο πάνω, μακροπρόθεσμα δεν θα κάνει καλό στην ασφάλεια της χώρας του. Οι φωνές αυτές υποστηρίζουν ότι αν μέσω της σιωπηρής διπλωματίας δεν πειστεί ο Ερντογάν να αλλάξει πολιτικές, τότε θα πρέπει να νιώσει τις συνέπειες σε ότι αφορά την ολοκλήρωση του εξοπλιστικού προγράμματος των F-35, αλλά και τη μείωση της συνεργασίας στα θέματα ασφάλειας. Αυτή η άποψη εκφράζεται και από αξιωματούχους του State Department όπως ο Γουές Μίτσελ.
Η Τουρκία μπορεί να είναι ένας εξαιρετικής σημασίας σύμμαχος για τις ΗΠΑ όμως αυτή την ώρα τα ρίσκα που παίρνονται με το να συνεχίσει αυτή η προσέγγιση ξεπερνούν τα οφέλη που σήμερα μπορεί να έχουν οι ΗΠΑ.
Και η Κύπρος στην εξίσωση αυτή
Αναφορά πάντως σε όλο αυτό γίνεται και στην Κύπρο. Με ποιο τρόπο; Οι τριμερείς συνεργασίες της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Αίγυπτο απολαμβάνουν της στήριξης των Αμερικανών, χωρίς να ενοχλούν ούτε τη Ρωσία, ούτε και την Κίνα. Η ατζέντα των χωρών αυτών αποδεικνύεται θετική, με συνεργασίες στον τομέα της ενέργειας, της αντιτρομοκρατίας και βελτιώνουν την εικόνα μιας αποσταθεροποιημένης περιοχής.
