Του Γιώργου Λυσανδρίδη
Η σημερινή παγκόσμια ημέρα Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η 18η Απριλίου, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες ημέρες για τον άνθρωπο στο παγκόσμιο στερέωμα. Αναδεικνύει τον πολιτισμό με όλες τις εκφράσεις του, ιστορικά μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους, εκκλησιαστικά μνημεία, βυζαντινά φρούρια, καθώς και συνεχή δημιουργία της τέχνης στην παράδοση και έθιμα μας. Όλα αυτά είναι μερικά δείγματα πολιτισμού ανά την υφήλιο, τα οποία φανερώνουν την υποχρέωση της παγκόσμιας κοινότητας να λειτουργήσει ως επιστέγασμα για την προστασία και την ανάπτυξη τους.
Η σημερινή ημέρα έχει ιδιάζουσα σημασία και για την Κύπρο μας, διότι ο υλικός και άυλος πολιτισμός μας είναι η βάση για την ταυτότητα, την συνοχή και την ανταγωνιστικότητα μας. Ο Γιώργος Σεφέρης αναφέρει χαρακτηριστικά «σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο από το μέλλον». Ιδιαίτερη προσοχή είναι καλό να δώσουμε στην λέξη παρελθόν και στην σύνδεση που έχει με την Αμμόχωστο και γενικότερα την κατεχόμενη Κύπρο. Πρόκειται για μία βαρυσήμαντη έννοια, διότι τότε που οι γονείς μας εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, άφησαν πίσω τους και την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Η Αμμόχωστος αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την ακμή και ανάπτυξη πολιτισμών. Το πρώτο δείγμα διαφαίνεται στα πρόσωπα σημαντικών ανθρώπων, των οποίων η συμμετοχή από νευραλγικά πόστα επηρέασε με θετικό πρόσημο την διατήρηση και εξάπλωση του ελληνισμού. Τέτοιο παράδειγμα είναι και ο Ονήσιλος, οποίος διετέλεσε βασιλιάς της Σαλαμίνας τον 5ο αιώνα π.χ. και πολέμησε ενάντια στους Πέρσες. Επιπλέον, στοιχείο ότι στον τόπο μας υπήρξε αλισβερίσι πολιτισμών είναι και το μοναστήρι του Απόστολου Βαρνάβα, ίσως το σημαντικότερο προσκύνημα της Κύπρου. Ακόμη, μνημείο μεγάλης σημασίας είναι και ο Πύργος του Οθέλλου που ήταν η ακρόπολη της Αμμοχώστου και στον οποίο υπήρξαν κτηριακές παρεμβάσεις από τους Λουζινιανούς και Ενετούς.
Γενικότερα στο σύνολο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, τα άνωθι αρχαιολογικά μνημεία καθώς και βυζαντινές εκκλησίες με επιρροή από κάθε κατακτητή, λόγω της τοποθεσίας τους, αναδεικνύονται στα πιο σημαντικά. Όλα αυτά χρειάζονται προστασία, διότι πρέπει να γίνει άμεσα αντιληπτό ως κοινωνία ότι, ο πολιτισμός δεν είναι μόνο τα γράμματα και οι τέχνες, αλλά και το κτιστό και φυσικό μας περιβάλλον.
Οι προσπάθειες της UNESCO, αποτελούν λίγες αχτίδες φωτός στο τούνελ προστασίας της πολιτιστικής κληρονιμιάς. UNESCO και Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψαν σχετικές συνθήκες το 1975, 1985 και το 2001 για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό είναι ενθαρρυντική έναρξη, αλλά δεν αρκεί. Για αυτό, λοιπόν, επιθυμούμε να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες και το έργο της UNESCO για την αποκατάσταση των εκκλησιών, των λατρευτικών χώρων της θρησκευτικής μας ταυτότητας, που βεβηλώθηκαν.
Οφείλουμε να παραδεχτούμε και να αναγνωρίσουμε ότι πράγματι τα μνημεία συλλήβδην συνιστούν την αρχή, την μέση και το τέλος ενός πολιτισμένου έθνους. Συνεπώς, πρέπει να εντείνουμε την προσπάθεια προστασίας και ανάδειξης τους, ώστε οι μελλοντικοί πολίτες του τόπου μας, τα παιδιά μας, να συνειδητοποιήσουν ότι αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι ενός μακραίωνου πολιτισμού και έθνους με υψηλή πνευματική ανάπτυξη και αξιοθαύμαστη αντοχή απέναντι στις προκλήσεις των καιρών.
Στο πλαίσιο αυτό συναντήθηκα πρόσφατα με τον Μητροπολίτη Κωνσταντίας- Αμμοχώστου κ. Βασίλειο και είχαμε μια εκτενή συζήτηση για τον τρόπο που οι πολιτειακές αρχές μπορούν να βοηθήσουν στην διατήρηση και προβολή της θρησκευτικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ενημερώθηκα για το μεγάλο έργο της μετατροπής του Μοναστηριού της Αγίας Νάπας σε μουσείο, όπου θα εκτίθενται μεσαιωνικές αρχαιότητες. Παράλληλα έτυχα πληροφόρησης για τις ενέργειες που τροχοδρομούνται, για ανάδειξη της Παναγιώτισσας στον Πρωταρά, σημείο μαρτυρίου του Αγιομάρτυρα Παπαζαχαρία, όπου εντοπίστηκαν σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρήματα για την ιστορία της ευρύτερης περιοχής.
Παράλληλα, ως ελάχιστη συμβολή, συνεχίζω τη διαδικτυακή εκστρατεία Αναπολώ – Διεκδικώ – Επιστρέφω μέσω της οποίας αναδεικνύω τους θρησκευτικούς και άλλους αρχαιολογικούς χώρους που εντοπίζονται στα κατεχόμενα χωριά της Αμμοχώστου μας.
