Καταπέλτης για το σύστημα επιστράτευσης και ελέγχου των εφέδρων και εθνοφυλάκων της Εθνικής Φρουράς είναι η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, που εντοπίζει σωρεία παρατυπιών, λαθών και παραλείψεων και υποδεικνύει τρόπους και μέτρα για διόρθωση της κατάστασης που επικρατεί στις τάξεις των στρατεύσιμων.

Ανάμεσα στα σημαντικότερα ευρήματα και διαπιστώσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας που “ξεσκόνισε” τις διαδικασίες που ακολουθούν Υπουργείο Άμυνας και Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς είναι το γεγονός ότι αριθμός εφέδρων που εμπίπτουν στην κατηγορία των Πολιτικά Εκτεθειμένων Προσώπων (ΠΕΠ), οι οποίοι εξακολουθούν να είναι καταχωρισμένοι στην προσωρινά διαγραμμένη δύναμη της εφεδρείας με την ένδειξη «εξωτερικό φοιτητής» και «εξωτερικό για λόγους εργασίας, χωρίς αυτό να αιτιολογείται βάσει στοιχείων του αρχείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, με αποτέλεσμα να μην καλούνται για εφεδρική υπηρεσία στην ΕΦ.

Επίσης, εντοπίστηκε αριθμός εφέδρων οι οποίοι εμπίπτουν στην κατηγορία των ΠΕΠ, που είναι τοποθετημένοι στην Υπόλοιπη Δύναμη (ΥΔ) της εφεδρείας, που συνεπάγεται μειωμένες υποχρεώσεις, παρόλο ότι είναι σωματικής ικανότητας I1, και, βάσει της ηλικίας τους, κατά τον ουσιώδη χρόνο τοποθέτησής τους στην ΥΔ δεν φαίνεται να πληρούσαν τις απαραίτητες προϋποθέσεις.

Αναλυτικά, τα σημαντικότερα ευρήματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας:

α.      Για επίλυση των θεμάτων χορήγησης αναστολής/απαλλαγής, σε περιπτώσεις που δεν καλύπτονται από τις υφιστάμενες νομοθετικές ρυθμίσεις, το ΓΕΕΦ προέβη στην ετοιμασία τροποποιητικού προσχεδίου του περί της ΕΦ Νόμου (Ν.19(Ι)/2011). Ωστόσο, το εν λόγω προσχέδιο δεν έχει προωθηθεί ακόμα από το ΥΠΑΜ προς τη Νομική Υπηρεσία για τον απαιτούμενο νομοτεχνικό έλεγχο. Συνεπώς, βάσει των προνοιών της νομοθεσίας, όπως εξακολουθούν να ισχύουν, οι ακόλουθες αποφάσεις, που αφορούν στη χορήγηση απαλλαγών/αναβολών για εκπλήρωση της υποχρέωσης εφεδρικής υπηρεσίας στην ΕΦ, δεν καλύπτονται νομικά από τις υφιστάμενες νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις που τις διέπουν:

• Η Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου (ΥΣ) για απαλλαγή, από την πρόσκληση για κατάταξη στην ΕΦ και κατ’ επέκταση από την εκπλήρωση υποχρέωσης εφεδρικής υπηρεσίας, των αλλοδαπών επιχειρηματιών/επενδυτών και των αρρένων τέκνων τους, που πολιτογραφούνται κατ’ εξαίρεση ως Κύπριοι πολίτες για λόγους δημοσίου συμφέροντος.
• Οι σχετικές Υπουργικές αποφάσεις, που εκδόθηκαν κατά διαστήματα, για ρύθμιση θεμάτων εκπλήρωσης εφεδρικής υπηρεσίας, όπως τη χορήγηση απαλλαγής στους εκλελεγμένους Δημάρχους και Κοινοτάρχες, στους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) που διαμένουν στην περιοχή «Στροβίλια», καθώς επίσης την χορήγηση αναβολής σε όσους υπηρετούν ως αστυνομικοί στις Βρετανικές Βάσεις (ΒΒ) και όσους εργοδοτούνται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ).
• Η χορήγηση αναβολής εκπλήρωσης της υποχρέωσης εφεδρικής υπηρεσίας στην ΕΦ, στους δεσμοφύλακες του Τμήματος Φυλακών (ΤΦ).

Εισηγηθήκαμε την προώθηση του τροποποιητικού νομοσχεδίου, που ετοιμάστηκε για επίλυση των πιο πάνω, το συντομότερο δυνατόν.

Το ΥΠΑΜ, στην απαντητική επιστολή του, ημερ. 27.8.2021, μας ανέφερε ότι η πιο πάνω διαδικασία δεν ολοκληρώθηκε, καθότι μεσολάβησε αλλαγή της ηγεσίας στο Υπουργείο, συνεπώς ήταν απαραίτητη μια πιο εκτενής και αναλυτική ενημέρωσή της για τις τροποποιήσεις που προτάθηκαν. Επιπρόσθετα, μας ανέφεραν πως επιδίωξη του Υπουργείου Άμυνας είναι να προωθηθούν άμεσα οι προτεινόμενες τροποποιήσεις στη Νομική Υπηρεσία  της Δημοκρατίας, προκειμένου να κατατεθούν στη Βουλή των Αντιπροσώπων για ψήφισή τους σε Νόμο.

β.      Η παγιωμένη πρακτική, από μέρους του ΓΕΕΦ/ΔΕΠΣ, να καταχωρίζει εφέδρους, υπό προϋποθέσεις, στην προσωρινά διαγραμμένη δύναμη εφεδρείας με την ένδειξη «εξωτερικό φοιτητής» και «εξωτερικό για λόγους εργασίας», με συνεπακόλουθη τη μη πρόσκλησή τους για εκτέλεση εφεδρικής υπηρεσίας στην ΕΦ, δεν θεωρείται σύννομη, αφού δεν καλύπτεται, ούτε από τις διατάξεις των άρθρων 23 και 24 του περί ΕΦ Νόμου (Ν.19(Ι)/2011), ούτε στηρίζεται σε σχετική Απόφαση του ΥΣ, στη βάση της πρόνοιας του άρθρου 24(6) του ιδίου Νόμου.

γ.       Ουδέποτε προωθήθηκε διαδικασία ποινικής δίωξης των εφέδρων που παραμένουν ανέντακτοι, κατά παράβαση των προνοιών του Νόμου (Ν.19(Ι)/2011).

Εισηγηθήκαμε όπως, για όσους δεν συμμορφώθηκαν με τις υποχρεώσεις τους, μετά τη λήξη της προθεσμίας για αυτόβουλη επιστρατευτική τακτοποίηση, βάσει των ανακοινώσεων τύπου του ΥΠΑΜ, να προωθηθούν τα αναγκαία νομικά μέτρα, σε συνεννόηση με τη Στρατιωτική Εισαγγελία, για διασφάλιση της ορθότητας και αποτελεσματικότητας των χειρισμών κατά τη διαδικασία υποβολής μηνύσεων για το αδίκημα της ανυποταξίας εφέδρου.

δ.      Συνεχίζουν να παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις/αδυναμίες στην επίδοση των πάσης φύσεως στρατιωτικών εντολών προς τους εφέδρους (ΦΑΠ, καταθέσεις, εξακρίβωση διαμονής), ιδίως από ορισμένους Αστυνομικούς Σταθμούς. Για το θέμα ενημερώσαμε σχετικά και τον Αρχηγό Αστυνομίας.

ε.       Εντοπίσαμε αριθμό εφέδρων που εμπίπτουν στην κατηγορία των Πολιτικά Εκτεθειμένων Προσώπων (ΠΕΠ), οι οποίοι εξακολουθούν να είναι καταχωρισμένοι στην προσωρινά διαγραμμένη δύναμη της εφεδρείας με την ένδειξη «εξωτερικό φοιτητής» και «εξωτερικό για λόγους εργασίας, χωρίς αυτό να αιτιολογείται βάσει στοιχείων του αρχείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, με αποτέλεσμα να μην καλούνται για εφεδρική υπηρεσία στην ΕΦ.

Επίσης, εντοπίστηκε αριθμός εφέδρων οι οποίοι εμπίπτουν στην κατηγορία των ΠΕΠ, που είναι τοποθετημένοι στην Υπόλοιπη Δύναμη (ΥΔ) της εφεδρείας, που συνεπάγεται μειωμένες υποχρεώσεις, παρόλο ότι είναι σωματικής ικανότητας I1, και, βάσει της ηλικίας τους, κατά τον ουσιώδη χρόνο τοποθέτησής τους στην ΥΔ δεν φαίνεται να πληρούσαν τις απαραίτητες προϋποθέσεις.

Παρόλο που η Υπηρεσία μας ουδόλως υπονοεί ότι οι υποχρεώσεις των ατόμων αυτών για εφεδρική υπηρεσία διαφέρουν  από εκείνα των υπολοίπων πολιτών της Δημοκρατίας, εντούτοις ο λόγος που προβήκαμε στη διερεύνηση αυτή είναι ο αυξημένος κίνδυνος που προκύπτει για ευνοϊκή μεταχείρισή τους, γεγονός άλλωστε που καταδεικνύεται και από τα ευρήματα του ελέγχου.

Εισηγηθήκαμε την εξέταση των περιπτώσεων αυτών και, όπου διαφανεί ότι χρήζει, να ληφθούν μέτρα για την επιστρατευτική τακτοποίηση των εν λόγω προσώπων το συντομότερο δυνατόν.

στ.     Το νεοσύστατο μηχανογραφικό σύστημα εντοπισμού ανέντακτων εφέδρων, για σκοπούς επιστρατευτικής τακτοποίησής τους, όταν προσέρχονται για οποιονδήποτε λόγο σε Αστυνομικούς Σταθμούς, μέσω της επίδοσης Φύλλου Ατομικής Πρόσκλησης (ΦΑΠ), φαίνεται να αποδίδει, αφού σημειώθηκαν ήδη πολύ θετικά αποτελέσματα. Με την εφαρμογή του σε όλα τα σημεία εισόδου της Δημοκρατίας, τα οφέλη αυτά αναμένεται να πολλαπλασιαστούν.

ζ.       Από το σύνολο των εφέδρων της ΥΔ, το 51% αφορά σε εφέδρους οι οποίοι έχουν τοποθετηθεί/μετακινηθεί απευθείας στη συγκεκριμένη κατηγορία, ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας, λόγω κατάταξής τους, από τις αρμόδιες υγειονομικές επιτροπές, στις κατηγορίες σωματικής ικανότητας Ι3 και Ι4. Ωστόσο, ουδέποτε έχει συγκροτηθεί η προβλεπόμενη από τον Νόμο Ειδική Επιτροπή Ελέγχου, με σκοπό την επιβεβαίωση των αποφάσεων των εν λόγω υγειονομικών επιτροπών.

Εισηγηθήκαμε όπως διοριστεί Ειδική Επιτροπή Ελέγχου των αποφάσεων της Επιτροπής Κατάταξης και Επιτροπής Εξέτασης Σωματικής Ικανότητας (Ε.Ε.Σ.Ι.), που αφορούν στην υγειονομική εξέταση των εφέδρων, βάσει των διατάξεων του άρθρου 37 του περί ΕΦ Νόμου(Ν.19(Ι)/2011) και προγραμματιστεί, σε συντονισμό με το Υπουργείο Υγείας, η σταδιακή/τμηματική παραπομπή των εφέδρων σωματικής ικανότητας Ι3 για επανεξέτασή τους, έστω και δειγματοληπτικά, από Ειδικό Ιατροσυμβούλιο, βάσει των διατάξεων του άρθρου 34 του πιο πάνω Νόμου.

η.      Σύμφωνα με στοιχεία του ΓΕΕΦ, μέχρι τον Μάρτιο του 2021 υπήρχαν καταγραμμένοι συνολικά 440 ανυπότακτοι στρατεύσιμοι, για όλες τις εν ενεργεία κλάσεις της ΕΦ. Παρόλο που κάθε ανυπότακτος μηνύεται κάθε φορά που καλείται η κλάση του, από το σύνολο 1.054 μηνύσεων ανυποταξίας στρατευσίμων, κατά την περίοδο 2018 μέχρι 28.2.2021, μόνο οι δύο (ποσοστό 0,19%) έχουν οδηγηθεί ενώπιον της δικαιοσύνης για εκδίκαση από το αρμόδιο Στρατιωτικό Δικαστήριο, ενώ 678 υποθέσεις (ποσοστό 64%) εκκρεμούν στην Αστυνομία. Από το σύνολο των 239 υποθέσεων που παραπέμφθηκαν στη Στρατιωτική Εισαγγελία, τέθηκαν στο αρχείο οι 198 (ποσοστό 83%). Επισημαίνουμε ότι, σύμφωνα με στοιχεία του ΓΕΕΦ, από το σύνολο των 5.138 μηνύσεων ανυποταξίας στρατευσίμων για τα έτη 2011 – 2020, οι 2.677 (ποσοστό 52%) εκκρεμούν στην Αστυνομία.

Εκφράσαμε την άποψη ότι θα πρέπει να λαμβάνονται αποτελεσματικότερα μέτρα, είτε για διευθέτηση των περιπτώσεων αυτών, είτε για την παραδειγματική τιμωρία, στη βάση των διατάξεων της νομοθεσίας.

θ.      Από το σύνολο 1.467 μηνύσεων ανυποταξίας εφέδρων, κατά την περίοδο 2018 μέχρι 28.2.2021, μόνο οι 544 (ποσοστό 37%) έχουν οδηγηθεί ενώπιον της Δικαιοσύνης για εκδίκαση από το αρμόδιο Στρατιωτικό Δικαστήριο. Από το σύνολο των 924 υποθέσεων που παραπέμφθηκαν στην Στρατιωτική Εισαγγελία, τέθηκαν στο αρχείο οι 281 (ποσοστό 30%).

Εισηγηθήκαμε όπως ληφθούν αποτελεσματικότερα μέτρα για παραδειγματική τιμωρία των ανυπότακτων, στη βάση των διατάξεων της νομοθεσίας.

Από τον επαναληπτικό έλεγχο, διαπιστώσαμε ότι το ΓΕΕΦ και το ΥΠΑΜ, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρήματα και τις συστάσεις του προηγούμενου ελέγχου μας, προέβησαν στη λήψη σειράς ενεργειών, που συνέτειναν στη βελτίωση του Συστήματος Επιστράτευσης.

Οι σημαντικότερες από αυτές συνοψίζονται πιο κάτω:

• Διενεργήθηκε, από το ΓΕΕΦ, καθολικός έλεγχος των εφέδρων, οι οποίοι βάσει των ευρημάτων του προηγούμενου ελέγχου μας δεν θα έπρεπε να ήταν καταχωρισμένοι, είτε στην προσωρινά διαγραμμένη δύναμη της εφεδρείας, είτε στην ΥΔ της και λήφθηκαν, ταυτόχρονα, τα απαραίτητα διορθωτικά μέτρα.
• Επιτεύχθηκε, από το ΓΕΕΦ, η εξασφάλιση επικαιροποιημένων στοιχείων από τις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μέσω των οποίων διασφαλίζεται η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.
• Εκδόθηκαν, από ΥΠΑΜ, ανακοινώσεις τύπου, με τις οποίες όλοι οι ανυπότακτοι έφεδροι κλήθηκαν για επιστρατευτική τακτοποίηση εντός προκαθορισμένης ημερομηνίας. Εντός διαστήματος δύο μηνών από την εν λόγω ανακοίνωση, παρουσιάστηκαν αυτόβουλα 2.814 έφεδροι για επιστρατευτική τακτοποίηση.

Εισηγηθήκαμε όπως εξεταστεί, εάν ενδείκνυται, από νομικής πλευράς η δημοσίευση της πιο πάνω ανακοίνωσης στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας.

• Τέθηκε σε λειτουργία μηχανογραφικό σύστημα, μέσω του οποίου η Αστυνομία εκτυπώνει και ακολούθως επιδίδει σε ανέντακτους εφέδρους, που προσέρχονται για οποιοδήποτε λόγο σε Αστυνομικούς Σταθμούς, τα Φύλλα Ατομικής Πρόσκλησής (ΦΑΠ) τους, για επιστρατευτική τακτοποίησή τους. Το σύστημα αναμένεται να λειτουργήσει σύντομα σε όλα τα σημεία ελέγχου των πολιτών κατά τη διακίνησή τους εκτός της επικράτειας της ΚΔ (δηλ. στα αεροδρόμια και λιμάνια), καθώς επίσης κατά τις διελεύσεις τους στα κατεχόμενα εδάφη.

Η Υπηρεσία μας εισηγήθηκε την εξέταση του ενδεχομένου επέκτασης της δυνατότητας εντοπισμού των ανέντακτων εφέδρων και στα Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη (ΚΕΠ).

• Κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων, στις 8.1.2021, νομοσχέδιο που προνοεί την εξώδικη ρύθμιση του αδικήματος της ανυποταξίας εφέδρου.