Την ιστορική διάσταση των Θεοφανίων ή αλλιώς των Φώτων ανέλυσε στο Alphanews.Live ο Θεολόγος Γιάννης Αντωνιάδης.

Μεταξύ άλλων, παρουσίασε αναλυτικά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στη βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό, εξήγησε γιατί τα ονομάζουμε και «Φώτα», μίλησε για τον μεγάλο αγιασμό με την κατάδυση του Σταυρού και για το έθιμο με τους λουκουμάδες και τους καλικάντζαρους.

Τι γιορτάζουμε τα Θεοφάνια

«Tα Θεοφάνια είναι μια πολύ μεγάλη γιορτή για να τον χριστιανισμό, είναι μία φορά τον χρόνο και ακριβώς γιορτάζουμε τη βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον βαπτιστή. Γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου που γίνεται γιορτή και έχει αρκετές ονομασίες η συγκεκριμένη γιορτή, τα ονομάζουμε Θεοφανία κατά πρώτο, όπου εκεί προκύπτει αυτό το όνομα μέσα από την φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας και επίσης μπορούμε να το ονομάσουμε και Φώτα που είναι ίσως τα πιο γνωστά στον κόσμο, ακόμα και Επιφάνεια. Γι αυτό το λόγο γιορτάζουν και διάφοροι Χριστιανοί που φέρουν τα ονόματά τους σε σχέση με το γεγονός των Θεοφανίων, όπως είναι ο Θεοφάνης, Θεοφανία, ο Φώτης, η Φωτεινή ακόμα και ο Ιορδάνης σε σχέση με τον Ιορδάνη ποταμό εκεί όπου έγινε η βάπτιση του Χριστού» ανέφερε ο κος Αντωνιάδης.

Σύμφωνα με τον Θεολόγο, «ο Χρήστος όταν ήταν 30 χρονών πήγε στον Ιωάννη τον Πρόδρομο, ο  οποίος Ιωάννης ο Πρόδρομος ήταν γιος του Ζαχαρία και της Ελισάβετ και είναι αυτός ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως βαπτιστής του Χριστού. Ήταν έξι μήνες μεγαλύτερος να πούμε από το Χρήστο ο Ιωάννης ο Πρόδρομος. Στην εικονογραφία μάλιστα, έχουμε και συνάντηση της μητέρας του Χριστού της Παναγίας μαζί με την Ελισάβετ όταν ήταν και οι δύο έγκυες. Η μια ήταν έγκυος τον Χριστό και η άλλη ήταν έγκυος τον Ιωάννη τον Βαπτιστή και μάλιστα λέει ότι όταν έγινε η συνάντηση των δύο, λέει ότι το βρέφος «σκίρτησε από χαρά μέσ’ την κοιλιά της», δηλαδή το έμβρυο που ήταν στην κοιλιά της Ελισάβετ, ο Ιωάννης, εσκίρτησε νιώθοντας απέναντί του ότι είχε να κάνει με τον Μεσσία του κόσμου δηλαδή τον Χριστό.

Ο Ιωάννης ο βαπτιστής βάπτιζε στον Ιορδάνη ποταμό τον κόσμο ο οποίος προσερχόταν εκεί και ονομαζόταν εκείνο το βάπτισμα του Ιωάννη ως βάπτισμα μετάνοιας. Δηλαδή έμπαιναν μέσα στο νερό και μόλις έμπαιναν μέσα στο νερό ξεκινούσαν και έλεγαν τις αμαρτίες τους…

Όταν έφτασε εκεί ο Χρήστος, να πούμε ότι ήταν κάτι το εντυπωσιακό μου έγινε εκείνη τη στιγμή. Όταν είδε ο Ιωάννης απέναντί του τον Χριστό, αρνήθηκε να το βαφτίσει και του είπε ότι «εγώ έχω ανάγκη να βαπτιστώ από εσένα και εσύ έρχεσαι σε μένα;» και του απάντησε ο Χριστός ότι θα κάνεις αυτό είναι το θέλημα του Θεού. Διότι ουσιαστικά ο Ιωάννης εκείνη τη στιγμή αναγνώρισε στο πρόσωπο του Χριστού ότι επρόκειτο για τον Μεσσία κάτι που προηγουμένως δεν γνώρισε επ ακριβώς. Συναίνεσε ο Ιωάννης μετά από αυτά τα λόγια του Χριστού και ο Χριστός μπαίνει μέσα στο νερό και κατά τη στιγμή εκείνη ακριβώς έχουμε την Θεοφάνια, την φανέρωση δηλαδή της Αγίας Τριάδος. Ο Χριστός είναι το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, βρίσκεται μέσα στο νερό τη στιγμή εκείνη, ακριβώς εκείνη τη στιγμή εμφανίζεται από τον ουρανό το περιστέρι το οποίο είναι το Άγιο Πνεύμα και ακούστηκε από τον ουρανό η φωνή του Θεού πατέρα, του πρώτου προσώπου της Αγίας Τριάδος, ο πατέρας, ο οποίος είχε πει τα λόγια – «ούτως εστί ο γιος μου ο αγαπητός ἐν ᾧ εὐδόκησα. Δηλαδή, «αυτός είναι ο γιος μου ο αγαπημένος τον οποίο αποστέλλω προς τους ανθρώπους ως τον Μεσσία» και ο Χρήστος δεν χρειάστηκε να πει οποιαδήποτε άλλα λόγια αλλά λένε ότι αμέσως μόλις μπήκε στο νερό, βγήκε από το νερό.  Δεν είχε ο Χρήστος οποιεσδήποτε αμαρτίες για να πει και με αυτόν τον τρόπο ουσιαστικά έγινε η προτύπωση θα λέγαμε, ο τύπος για το δικό μας βάπτισμα. Ουσιαστικά η βάπτιση μας γίνεται με Άγιο Πνεύμα, εκείνη τη στιγμή έρχεται το Άγιο Πνεύμα και εξαγιάζει τον άνθρωπο.»

Πώς προέκυψε η λέξη Φώτα;

«Τα Φώτα προέκυψαν από το γεγονός ότι την ημέρα εκείνη οι πρώτοι χριστιανοί, τους πρώτους αιώνες, έκαναν ομαδικές βάπτισεις δηλαδή κατηχούνταν καθόλη τη διάρκεια της χρονιάς θα λέγαμε, διότι επρόκειτο για τα πρώτα χρόνια, τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού, όπου είχαμε την μεταστροφή των ανθρώπων από την ειδωλολατρία στο χριστιανισμό. Επομένως όταν αποφάσιζαν οι άνθρωποι να μεταστραφούν προς τον Χριστιανισμό και να αποδεκτούν το σωτηριολογικό μήνυμα του Χριστού τότε προηγείτο ένα διάστημα το οποίο θα μπορούσε να ήταν από 3 έως 5 χρόνια κατήχησης, δηλαδή να γνωρίσουν την πίστη στην οποία θα καλούνταν να γίνουν μέλη. Και οι βαπτίσεις ακριβώς αυτές, ελάμβαναν χώρα κατά κύριο λόγο την ημέρα των Θεοφανίων, της βάπτισης του Χριστού και από τη στιγμή που βαπτίζονταν, από κατηχούμενοι γινόντουσαν φωτισμένοι ή νεοφώτιστοι όπως ονομάζουμε και εμείς σήμερα τα παιδιά τα οποία βαπτίζουμε, ξέρετε πολύ καλά ότι γράφουμε πάνω στην καρτούλα που θα δώσουμε στους γονείς του παιδιού που βαπτίσαμε «να σας ζήσει ο νεοφώτιστος».. Εξού λοιπόν και η λέξη Φώτα και έμεινε και το έθιμο επειδή είναι Φώτα – Φως, να παίρνουν από την εκκλησία φως οι χριστιανοί, να το φέρνουν στο σπίτι και έτσι όπως γίνεται και το Πάσχα που μεταφέρουμε το Άγιο Φως, να μεταφέρουν ως ευλογία στο σπίτι τους…» εξήγησε ο κος Αντωνιάδης.

Ο μεγάλος αγιασμός και η κατάδυση του Σταυρού

«Να πούμε επίσης, ότι την ίδια μέρα που γίνεται ο εορτασμός των Φώτων στην εκκλησία που είναι ουσιαστικά ο εορτασμός της βάπτισης του Χριστού, συνδέεται και ο μεγάλος αγιασμός ο οποίος γίνεται δύο φορές το χρόνο, την παραμονή των Φώτων και στις 6 του μήνα. Ο ίδιος μεγάλος αγιασμός γίνεται και είναι σαν σύμβολο ακριβώς και αυτός της βάπτισης του Χριστου, δηλαδή αγιάζεται το νερό και οι χριστιανοί συνηθίζουν, αυτό τον μεγάλο αγιασμό του νερού να το πίνουν κιόλας όταν είναι νηστικοί. Δηλαδή, αν κάποιος δεν κοινωνήσει την ημέρα των Φώτων, τότε μπορεί πριν το αντίδωρο να πιει λίγο από τον μεγάλο αγιασμό ή αν κοινωνήσει, μετά από αυτήν, να πιει από αυτόν τον αγιασμό. Είναι με πλήθος ευχών ο ιερέας που κάνει αυτό τον μεγάλο αγιασμό των υδάτων και βεβαίως υπάρχει το έθιμο της κατάδυσης του Σταυρού στις παραλιακές πόλεις ή σε ποτάμια, δεξαμενές κτλ, όπου γίνεται ο αγιασμός αυτός και είναι ακριβώς σύμβολο της βάπτισης του Χριστού και θεωρείται μάλιστα μεγάλη ευλογία, για αυτόν που θα πέσει στη θάλασσα και θα καταφέρει να πάρει τον Σταυρό στα χέρια του, θεωρείται και ευλογημένος κατά τη διάρκεια της χρονιάς» υπογράμμισε ταυτόχρονα ο Θεολόγος.

Το έθιμο με τους λουκουμάδες για τους καλικάντζαρους

Τέλος ο κος Αντωνιάδης αναφέρθηκε και στο έθιμο με τους λουκουμάδες. «Της γιορτής των Φώτων προηγείται το δωδεκάμερο, υπάρχει μέσα στις λαϊκές δεισιδαιμονίες, ότι από τα Χριστούγεννα μέχρι και τα Φώτα, έβγαιναν οι γνωστοί σε όλους μας καλικάντζαροι και κυκλοφορούσαν κάνοντας διάφορες σκανταλιές μέχρι και να εκφοβίσουν τον κόσμο κτλ. Το μόνο πράγμα που φοβόντουσαν θεωρητικά οι καλικάντζαροι ήταν την αγιαστούρα του Παπά. Έβγαινε δηλαδή ο Παπάς την παραμονή των Φώτων – τα κάλαντα δηλαδή – με την αγιαστούρα και τον αγιασμό, πήγαινε στα διάφορα σπίτια και θεωρείτο ότι έφευγαν και καλικάντζαροι από τους χώρους αυτούς ή συνήθιζαν νοικοκυρές να κάνουν λουκουμάδες κάτι γλυκό βασικά, από το οποίο έλκονταν οι καλικάντζαροι και να το ρίχνουν πάνω στο δώμα του σπιτιού για να φανε και θα φύγουν. Και συνήθιζαν να τους ρίχνουν και λουκάνικο για αυτό και έμεινε το γνωστό «Τιτσίν-τιτσίν λουκάνικο, να φάτε τζιαι να φύετε!…»