Η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας πληροί πλήρως τα ελάχιστα πρότυπα για την εξάλειψη της εμπορίας προσώπων, αναφέρεται στην ετήσια έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Σύμφωνα με την έκθεση, παρά τις προκλήσεις που έθεσε η πανδημία του COVID-19, η Κύπρος έχει επιδείξει σοβαρές και συνεχείς προσπάθειες για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, με αποτέλεσμα τη συνέχιση της τοποθέτησής της στο πρώτο επίπεδο “Tier 1”.

Συγκεκριμένα, οι αρχές έχουν εντοπίσει με επιτυχία περισσότερα θύματα και έχουν εκδώσει αυστηρότερες ποινές για δράστες που εμπλέκονται σε εγκλήματα εμπορίας προσώπων. Για την επίσπευση των διώξεων, δόθηκαν στους εισαγγελείς εσωτερικές οδηγίες που δίνουν προτεραιότητα σε υποθέσεις εμπορίας ανθρώπων και επετράπη η μαρτυρία μέσω εικονοτηλεδιάσκεψης για την προστασία των θυμάτων από τραυματικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια της δίκης.

Η Κύπρος, όπως αναφέρεται, διατηρεί ένα ισχυρό πρόγραμμα βοήθειας και υποστήριξης θυμάτων. Ως μέρος αυτών των προσπαθειών, η Κυβέρνηση αύξησε το εβδομαδιαίο επίδομα σε μετρητά για τα θύματα και προσέλαβε 50 κοινωνικούς λειτουργούς για την εξυπηρέτηση ευάλωτων κοινοτήτων. Επιπλέον, οργανώθηκαν εκστρατείες ευαισθητοποίησης σε όλη τη χώρα, στοχεύοντας συγκεκριμένα σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές που μπορεί να είναι επιρρεπείς σε καταναγκαστική εργασία και άλλες παραβιάσεις της εργασίας.

Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η Κύπρος πληροί τα ελάχιστα πρότυπα και εξασφαλίζει καταδίκες, υπάρχουν προκλήσεις που παραμένουν, προστίθεται. Η αναφορά προβάλλει τη μείωση στον αριθμό των διακινητών που καταδικάζονται και των κατηγορουμένων που διώκονται. Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, έχουν δεχτεί κριτική για την καθυστερημένη ανταπόκρισή τους σε αναφορές δυνητικών θυμάτων και για τη μη αναφορά όλων των πιθανών θυμάτων στην αστυνομία.

Επιπλέον, η Κυβέρνηση δέχεται κριτική για τη μείωση της χρηματοδότησης για την υποστήριξη των θυμάτων και για τη μη έγκαιρη διανομή οικονομικής ενίσχυσης στα θύματα. Οι δικαστές δεν εκδίδουν με συνέπεια αποζημίωση ως μέρος της ποινής, ενώ τα θύματα δεν έχουν λάβει ποτέ αποζημίωση από το σχετικό ταμείο.

Συστάσεις προς την Κυπριακή Δημοκρατία

Μία από τις κύριες συστάσεις είναι οι αρχές να διερευνούν, να διώκουν και να καταδικάζουν τους διακινητές σύμφωνα με τον Νόμο 60(I), ο οποίος περιλαμβάνει την αντιμετώπιση οποιασδήποτε πιθανής εμπλοκής συνεργών. Τονίζεται επίσης η ανάγκη για προληπτικό εντοπισμό των θυμάτων μεταξύ των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, όπως οι μετανάστες, οι αιτούντες άσυλο και οι εργαζόμενοι στη γεωργία.

Είναι επίσης σημαντικό, όπως αναφέρεται, να διατεθούν επαρκείς πόροι στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου για ενδελεχείς έρευνες και στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας για την έγκαιρη παραπομπή των πιθανών θυμάτων. Επαρκείς πόροι για την προστασία και τη βοήθεια των θυμάτων, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, των εκταμιεύσεων ενοικίων και της οικονομικής βοήθειας, είναι επίσης απαραίτητοι για τη μείωση των καθυστερήσεων και τη διασφάλιση της έγκαιρης υποστήριξης.

Η έκθεση συνιστά επίσης την επιδίωξη κατάλληλων κυρώσεων για τους καταδικασθέντες διακινητές, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών ποινών φυλάκισης, και την παροχή εκπαίδευσης σε δικαστές σε όλα τα επίπεδα του δικαστικού σώματος ώστε να λαμβάνουν υπόψη τη σοβαρότητα της εμπορίας προσώπων κατά την έκδοση ποινών. Επιπλέον, προτείνει την αύξηση της εκπαίδευσης για το κυβερνητικό προσωπικό, σχετικά με την αναγνώριση των θυμάτων, τη βοήθεια και την παραπομπή.

Τονίζεται επίσης η ανάγκη για τη μείωση των καθυστερήσεων στις δικαστικές διαδικασίες, καθώς και η ενίσχυση της ικανότητας της Επιθεώρησης Εργασίας να εντοπίζει και να παραπέμπει θύματα καταναγκαστικής εργασίας.

Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη για έρευνες και διώξεις με επίκεντρο τα θύματα, μαζί με την εφαρμογή μέτρων προστασίας μαρτύρων όταν είναι απαραίτητο. Συνιστά περαιτέρω την εφαρμογή των συστάσεων της Επιτρόπου Διοικήσεως και άλλων φορέων που εμπλέκονται στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση των πολιτικών και των προσπαθειών κατά της εμπορίας προσώπων.

Γίνονται επίσης συστάσεις για τη βελτίωση της διαδικασίας αποκατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης δικαστών σε θέματα αποκατάστασης σε ποινικές υποθέσεις, της θέσπισης διαδικασιών για την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων από διακινητές και της δημιουργίας αποτελεσματικών μεθόδων για την έγκαιρη καταβολή της αποκατάστασης. Επιπλέον, η Κυβέρνηση καλείται να ενημερώσει όλα τα θύματα που έχουν ταυτοποιηθεί για το δικαίωμά τους να επιδιώξουν αποζημίωση και να τα ενθαρρύνει να το πράξουν.

Το προφίλ των θυμάτων

Η έκθεση αναλύει το προφίλ των θυμάτων εμπορίας προσώπων στην Κύπρο, επισημαίνοντας ότι τα αλλοδαπά θύματα που εντοπίστηκαν στην Κύπρο το 2022 κατάγονταν από το Καμερούν, την Ανατολική Ευρώπη, την Αίγυπτο, την Ινδία, το Νεπάλ και τη Νιγηρία. Κατά κύριο λόγο, γυναίκες από την Ανατολική Ευρώπη, τη Νότια και Νοτιοανατολική Ασία και την υποσαχάρια Αφρική υφίστανται σεξουαλική εκμετάλλευση από διακινητές που δρουν στην Κύπρο, προστίθεται.

Η εκμετάλλευση αυτών των θυμάτων γίνεται σε ιδιωτικά διαμερίσματα, ξενοδοχεία, δρόμους, μπαρ, παμπ, καφετέριες, αίθουσες μασάζ και καμπαρέ που είναι γνωστά για εμπορικές σεξουαλικές δραστηριότητες, συμπληρώνεται.

Αναφέρεται επίσης ότι οι διακινητές επωφελούνται από τις βραχυπρόθεσμες τουριστικές βίζες που διαθέτουν οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι για να στρατολογήσουν νεαρές γυναίκες για σεξουαλική εμπορία, παρασύροντάς τες με ψεύτικες υποσχέσεις γάμου ή εργασίας ως σερβιτόρες ή υπεύθυνες υποδοχής. Επιπλέον, οι αλλοδαποί μετανάστες εργαζόμενοι, κυρίως από τη Βόρεια Αφρική, τη Νότια Ασία και τη Νοτιοανατολική Ασία, υποβάλλονται σε καταναγκαστική εργασία στον αγροτικό τομέα.

Οι οικιακοί εργαζόμενοι από την Ινδία, το Νεπάλ, τις Φιλιππίνες και τη Σρι Λάνκα είναι ευάλωτοι στην καταναγκαστική εργασία, ενώ οι αιτούντες άσυλο από τη Νοτιοανατολική Ασία και την Αφρική υφίστανται εκμετάλλευση στη γεωργία και την οικιακή εργασία, προστίθεται.

Αναφέρεται ακόμα ότι τα ασυνόδευτα παιδιά, τα παιδιά μεταναστών, οι Ρομά και οι αιτούντες άσυλο αντιμετωπίζουν αυξημένη ευπάθεια στη σεξουαλική εμπορία και την καταναγκαστική εργασία. Τα παιδιά Ρομά, ειδικότερα, είναι επιρρεπή στην καταναγκαστική επαιτεία. Επιπλέον, οι διακινητές εκμεταλλεύονται τους Κύπριους που παλεύουν με τον εθισμό στα ναρκωτικά και τις νεαρές γυναίκες με αναπηρίες, αναγκάζοντάς τους να διαπράττουν ποινικά αδικήματα όπως η διακίνηση παράνομων ουσιών και η απάτη για κοινωνικά επιδόματα.

Ανεπαρκής ανταπόκριση στις περιοχές που δεν ελέγχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία

Στην έκθεση υπάρχει αναφορά και στην «περιοχή που διοικείται από Τουρκοκύπριους» – όπως αναφέρονται τα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας – η οποία, κατά τους συντάκτες της έκθεσης, συνεχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα εμπορίας προσώπων, με τα κατεχόμενα να αντιμετωπίζουν κριτική για τις ανεπαρκείς προσπάθειές τους.

Σύμφωνα με την έκθεση, παρά ορισμένες πρόσφατες «νομοθετικές τροποποιήσεις», η συνολική αντιμετώπιση της εμπορίας προσώπων παραμένει ανεπαρκής, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια και την ευημερία των ευάλωτων ατόμων στην περιοχή.

Σημειώνεται ότι οι τουρκοκυπριακές «αρχές» απέτυχαν να δώσουν προτεραιότητα στην προστασία των θυμάτων, τη βοήθεια και τα μέτρα πρόληψης κατά της εμπορίας προσώπων. Αναφέρεται ακόμα ότι ο αντίκτυπος της πανδημίας COVID-19 έχει επιδεινώσει περαιτέρω τις προκλήσεις που αντιμετωπίζονται για την εμπορία προσώπων. Μόνο ένας διακινητής καταδικάστηκε βάσει του «άρθρου» της εμπορίας ανθρώπων τον Δεκέμβριο του 2022 και δεν πραγματοποιήθηκε καμία περαιτέρω έρευνα ή δίωξη το 2022, συμπληρώνεται.

Η προστασία των θυμάτων παραμένει μια σημαντική ανησυχία, στα κατεχόμενα, καθώς η «αστυνομία» αποτυγχάνει, όπως αναφέρεται, να εντοπίσει θύματα εμπορίας και να παράσχει βασικές υπηρεσίες υποστήριξης, όπως στέγη, υγειονομική περίθαλψη και ψυχολογική βοήθεια.

Επιπλέον, οι τουρκοκυπριακές «αρχές» δεν διέθεσαν επαρκή χρηματοδότηση για προσπάθειες πρόληψης ούτε υλοποίησαν εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την αποτελεσματική καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων.

Καταγγελίες έχουν διατυπωθεί και για εμπλοκή «κυβερνητικών αξιωματούχων» σε οργανωμένες εγκληματικές ομάδες που συνδέονται με νυχτερινά κέντρα. Ορισμένοι «αστυνομικοί» πιστεύεται επίσης ότι διατηρούν δεσμούς με διευθυντές νυχτερινών κέντρων, ιδιοκτήτες και διαχειριστές, εμποδίζοντας τις προσπάθειες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ανησυχιών για την εμπορία προσώπων.

Στα κατεχόμενα, οι διακινητές εκμεταλλεύονται γυναίκες από την Κεντρική Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και την Αφρική για σεξουαλική διακίνηση σε νυχτερινά κέντρα. Άνδρες και γυναίκες υφίστανται εκμετάλλευση σε καταναγκαστική εργασία στους τομείς της βιομηχανίας, των κατασκευών, της γεωργίας, της οικιακής εργασίας, των εστιατορίων και του λιανικού εμπορίου. Οι διακινητές ελέγχουν τα θύματα καταναγκαστικής εργασίας μέσω εξαναγκασμού λόγω χρέους, απειλών «απέλασης», περιορισμού της μετακίνησης και απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης και εργασίας.

Οι μετανάστες, ιδιαίτερα εκείνοι που περνούν στα κατεχόμενα μετά τη λήξη της άδειας εργασίας τους στην Κυπριακή Δημοκρατία, όπως σημειώνεται, είναι ευάλωτοι στην εμπορία εργατικού δυναμικού. Τα παιδιά Ρομά και οι Τούρκοι εποχικοί εργαζόμενοι και οι οικογένειές τους είναι επίσης ευάλωτα στην εργασιακή εκμετάλλευση και την εμπορία ανθρώπων, καταλήγει.