Με αφορμή την επέτειο της Πρωτομαγιάς, αναλογιζόμαστε αυτές τις ημέρες πιο έντονα τα εργασιακά δικαιώματα, τις κατακτήσεις, αλλά και τις διεκδικήσεις που είναι ακόμα αναγκαίες, προκειμένου όλοι οι εργαζόμενοι να έχουν αξιοπρεπή εργασία που διασφαλίζει τα δικαιώματά τους και μια αξιοπρεπή διαβίωση. Οι διεκδικήσεις είναι πάντα επίπονες και απαιτούν γνώση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, αλλά και των υποχρεώσεων του κράτους και των εργοδοτών, απαιτούν συντονισμό και πολλές φορές χρειάζεται κάποιος να σε στηρίξει να κάνεις την αρχή. Η ActionAid συμπεριλαμβάνει στις προτεραιότητες της δουλειάς της την ενημέρωση των ευάλωτων εργαζομένων για τα δικαιώματά τους και τη στήριξη ώστε να τα διεκδικούν, προκειμένου όλο και περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο να απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα.

Η ανάγκη για περιφρούρηση των εργασιακών δικαιωμάτων υπάρχει σε όλο τον κόσμο, στις αναπτυσσόμενες, αλλά και στις ανεπτυγμένες χώρες. Όσο, όμως, πιο ευάλωτοι είναι οι πληθυσμοί, όσο πιο μεγάλη είναι η οικονομική ανάγκη και ελλιπής η εκπαίδευση, τόσο μεγαλύτερες οι καταπατήσεις των δικαιωμάτων και η εκμετάλλευση των εργαζομένων.  Η Mwara, μητέρα δυο παιδιών, περιγράφει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εργάτριες στις φυτείες τσαγιού στην Κένυα: «Κάποιες φορές, μαζεύεις όλη μέρα το τσάι, αλλά όταν το πας στο κέντρο διακίνησης το πετούν, γιατί δεν είναι, λένε, καλής ποιότητας. Τότε, δεν παίρνεις καθόλου λεφτά, δεν σε πληρώνει ούτε το εργοστάσιο ούτε ο γαιοκτήμονας. Γυρίζεις σπίτι κλαίγοντας και όταν τα παιδιά σου ζητούν φαγητό, τους απαντάς μόνο ότι δεν στάθηκες τυχερή…». Οι χαμηλές απολαβές συνδέονται άμεσα και με την ενδοοικογενειακή βία, αφού οι γυναίκες αναγκάζονται να υπομένουν έναν κακοποιητικό σύζυγο, εφόσον εξαρτώνται οικονομικά από εκείνον: «Οι περισσότερες από εμάς ανεχόμαστε να μας χτυπούν οι άντρες μας για να γλυτώσουμε τη μεγαλύτερη ταραχή, αφού δεν μπορούμε να τους εγκαταλείψουμε και να αφήσουμε τα παιδιά μας. Επιβιώνουμε μόνο χάρη στην υπομονή μας- αυτό μας κρατάει τις περισσότερες εδώ», συμπληρώνει η Mwara.

Η καλλιέργεια τσαγιού στην Κένυα

Στην Κένυα, περίπου 650.000 μικροκαλλιεργητές παράγουν το 65% της εγχώριας παραγωγής τσαγιού. Οι μικροκαλλιεργητές δεν έχουν τη δύναμη να ελέγχουν τις τιμές στην αλυσίδα παραγωγής και δεν έχουν λόγο σε αποφάσεις που τους αφορούν άμεσα. Αυτό έχει αντίκτυπο και στους μισθούς των εργατών και στις συνθήκες εργασίας. 300.000 εργάτες δουλεύουν στις φυτείες των μικροκαλλιεργητών, στην πλειοψηφία τους γυναίκες που μεταναστεύουν εσωτερικά, σε αναζήτηση δουλειάς. Αυτές οι άτυπες εργάτριες έχουν πολύ χαμηλές απολαβές και δουλεύουν σε αντίξοες συνθήκες, αφενός γιατί δεν είναι επίσημα δηλωμένες και αφετέρου επειδή πληρώνονται με το κιλό της συγκομιδής. Η έλλειψη βασικού βιώσιμου μισθού έχει ως συνέπεια και την περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και στην εκπαίδευση, καθώς και τις κακές συνθήκες στέγασης, ενώ αυξάνει τα περιστατικά έμφυλης βίας και παιδικής εργασίας.

Η 14χρονη Kiendi δουλεύει μαζί με τη μητέρα της στις φυτείες τσαγιού, όταν τελειώνουν τα λεφτά για τα δίδακτρα του σχολείου. ©Rehema Baya

Τα προγράμματα στήριξης των εργαζομένων μέσω της ActionAid

H ActionAid, σε συνεργασία με την ένωση για την ηθική παραγωγή τσαγιού (Ethical Tea Partnership), υλοποιεί ένα πρόγραμμα στήριξης των μικρών παραγωγών και των άτυπων εργατών στις φυτείες τσαγιού σε τρεις κοινότητες στην Κένυα. Στόχος είναι οι εργαζόμενες και οι εργαζόμενοι στην παραγωγή τσαγιού να ενημερωθούν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους για ένα κατάλληλο εργασιακό περιβάλλον, να βελτιώσουν το βιοτικό τους επίπεδο και να απαλλαγούν από τη βία. Τα θέματα για τα εργασιακά, το δικαίωμα στην εκπαίδευση, στην ιατρική περίθαλψη, στη στέγαση, καθώς και η εξάλειψη της έμφυλης βίας και της παιδικής εργασίας είναι βασικά σημεία της δράσης.

«Όταν μετακόμισα εδώ, αντιμετώπισα προβλήματα υγείας, επειδή δούλευα μέσα στο κρύο. Σιγά-σιγά χειροτέρεψα, μέχρι που δεν μπορούσα να δουλέψω καθόλου. Αυτή τη στιγμή, χρωστάω δυο μήνες νοίκια. Είμαι πολύ πιεσμένη, γιατί δεν έχω κανέναν να με βοηθήσει- είμαι σε αδιέξοδο…». Η 34χρονη Makena είναι μονογονέας και παλεύει να συντηρήσει την οικογένειά της. Επειδή σταμάτησε τη δουλειά μέχρι να αναρρώσει, έχει μείνει χωρίς εισόδημα. Έτσι, δεν μπορούσε να καλύψει ούτε το σχολείο των παιδιών, με αποτέλεσμα να τα διώξουν μέχρι να αποπληρωθούν τα δίδακτρα. Η 14χρονη κόρη της Kiendi αναφέρει σχετικά: «όταν με σταματάνε από το σχολείο, πηγαίνω με τη μητέρα μου να μαζέψω τσάι. Ό,τι λεφτά βγάζουμε τα πηγαίνω στο σχολείο και όταν με ξανασταματήσουν [επειδή πάλι χρωστάμε τα δίδακτρα], κάνω πάλι το ίδιο».

Τα περισσότερα παιδιά μεγαλώνουν έτσι στις φυτείες, βοηθούν τους γονείς να εξασφαλίζουν μεγαλύτερο εισόδημα και προσπαθούν να τελειώσουν το σχολείο. Όπως και ο Adam: «Κάθε φορά που το σχολείο στέλνει παιδιά στα σπίτια τους [επειδή έχουν καθυστερήσει τα δίδακτρα], είμαι κι εγώ στη λίστα. Δεν είναι εύκολο να βγάζεις λεφτά για το σχολείο μαζεύοντας τσάι, έτσι είναι σύνηθες να σταματάμε [όποτε τελειώνουν τα λεφτά]». Παρά τις δυσκολίες, ο Adam δεν το βάζει κάτω κι ελπίζει να καταφέρει να τελειώσει το σχολείο και να σπουδάσει μηχανολόγος, ώστε να έχουν μια καλύτερη ζωή. 

Ο 16χρονος Adam ελπίζει να καταφέρει να τελειώσει το σχολείο, παρά τις δυσκολίες, και να γίνει μηχανολόγος. ©Rehema Baya

Μέσα σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, οι γυναίκες βρίσκονται συχνά σε αδιέξοδο, γεγονός που τις κάνει πιο ευάλωτες στην εκμετάλλευση: «Οι άντρες ξέρουν ότι οι γυναίκες είναι σε απελπιστική κατάσταση…Υπάρχουν και πολλοί γαιοκτήμονες που εκμεταλλεύονται τις εργάτριες και τους προσφέρουν μεγαλύτερους μισθούς, με αντάλλαγμα το σεξ», αποκαλύπτει η Joyce. Μαζεύει τσάι εδώ και 30 χρόνια και αναφέρει ότι σε μια καλή μέρα μπορεί να μαζέψει 20 κιλά τσάι που της αποδίδουν μόλις 1,5 ευρώ!

Είναι ξεκάθαρο πόσο μεγάλη είναι η ανάγκη για ενημέρωση, στήριξη, άσκηση πίεσης για αυτονόητα δικαιώματα. «Βλέπω πολλές ωφέλειες από την εκπαίδευση της ActionAid. Πιστεύω ότι προσπαθούν να σηκώσουν εμάς που βρισκόμαστε στον πάτο και να μας ανεβάσουν. Ειδικά τις γυναίκες. Περνάμε πολλά κι έτσι όταν μας βοηθήσουν να αποκτήσουμε δύναμη, τα πράγματα θα αλλάξουν», δηλώνει με ελπίδα η  Mwara.

Είναι πολύς ο δρόμος για να κατακτηθούν τα στοιχειώδη εργασιακά στην Κένυα. Το ίδιο ισχύει και για πολλές ακόμα χώρες, όπου οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν αντίστοιχα αδιέξοδα και απελπισία. Είναι πολλή η δουλειά για να μιλάμε για κατακτημένα εργασιακά σε όλο τον κόσμο, για πραγματική «άνοιξη» ανάμεσα στις φυτείες των εργατών. Μέσα, όμως, από τη συστηματική κινητοποίηση, την εκπαίδευση και την αλληλεγγύη, η απόσταση μπορεί και μικραίνει μέρα με τη μέρα.

Αν θέλεις να στηρίξεις παιδιά σαν τον Adam και την Kiendi για ένα καλύτερο μέλλον, γίνε κι εσύ Ανάδοχος της ActionAid: https://www.actionaid.gr/gine-anadohos