Της Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ντούμπραβκα Σούιτσα

Σαν σήμερα πριν από τριάντα τρία χρόνια οι παγκόσμιοι ηγέτες συναντήθηκαν για να εγκρίνουν τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η οποία επιβεβαίωνε σε παγκόσμιο επίπεδο ότι τα δικαιώματα των παιδιών είναι ανθρώπινα δικαιώματα που θα πρέπει επίσης να προστατεύονται.

Οι οραματιστές ηγέτες που συνέταξαν τη Σύμβαση το 1989 δεν μπορούσαν να φανταστούν σε ποιο βαθμό  η ψηφιακή τεχνολογία και το διαδίκτυο θα άλλαζαν την παιδική ηλικία. Έθεσαν, ωστόσο, μια βάση που μπορεί να μας βοηθήσει να προσανατολιστούμε σε έναν ολοένα και πιο ψηφιακό κόσμο.

Στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη, τα παιδιά αρχίζουν να συνδέονται στο διαδίκτυο σε ολοένα και μικρότερη ηλικία και μένουν συνδεδεμένα σε αυτό για όλο και περισσότερο χρόνο. Την περίοδο 2010-2020, σε πολλές χώρες ο χρόνος σύνδεσης των παιδιών στο διαδίκτυο σχεδόν διπλασιάστηκε. Η πανδημία του κορονοϊού προκάλεσε απότομη αύξηση του χρόνου που περνούν τα παιδιά μπροστά στην οθόνη. Για τα παιδιά στην Ευρώπη ο χρόνος αυτός ανέρχεται περίπου σε 6 έως 7,5 ώρες την ημέρα. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, τα περισσότερα παιδιά που διαθέτουν έξυπνα τηλέφωνα αναφέρουν ότι τα χρησιμοποιούν «σχεδόν όλη την ώρα» για να συνδεθούν, ιδίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Τα οφέλη αυτής της ριζικής αλλαγής είναι προφανή: διευρύνεται η πρόσβαση στην εκπαίδευση, την ψυχαγωγία και στις δυνατότητες που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία. Προφανείς όμως είναι και οι κίνδυνοι.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 1 στα 3 παιδιά αναφέρει ότι έχει πέσει θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού. Το 2020, το 33% των κοριτσιών και το 20% των αγοριών στην Ευρώπη ανέφεραν ότι, τουλάχιστον μία φορά τον μήνα, βρέθηκαν αντιμέτωπα με δυσάρεστο περιεχόμενο στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής και της Ασίας, την περίοδο 2020-2021 ποσοστό 1% έως 20% των παιδιών υπήρξαν θύματα τουλάχιστον ενός περιστατικού διαδικτυακής σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή κακοποίησης.

Τα παιδιά εκτίθενται επίσης όλο και περισσότερο σε ενσωματωμένες και αόρατες τεχνολογίες, όπως οι αλγόριθμοι, τα προγνωστικά συστήματα ανάλυσης, ακόμη και τα συστήματα εντοπισμού θέσης που ενδέχεται να παραβιάζουν το δικαίωμά τους στην ιδιωτική ζωή, ή να έχουν ακόμη χειρότερες συνέπειες.

Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι, παρά την τεράστια διάδοση της ψηφιακής τεχνολογίας, εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν ακόμη πρόσβαση στα οφέλη του διαδικτύου. Σε μια οικονομία που γίνεται ολοένα και πιο ψηφιακή, οι επιπτώσεις αυτής της ανισότητας θα αυξηθούν αν δεν λάβουμε σήμερα μέτρα για την αντιμετώπισή της.

Kάθε παιδί, όποιο κι αν είναι και απ’ όπου κι αν προέρχεται, έχει ίσα δικαιώματα στην ασφάλεια και την ένταξη. Και όλα τα παιδιά πρέπει να μπορούν να ευδοκιμήσουν σ’ ένα ψηφιακό περιβάλλον στο οποίο τα δικαιώματα αυτά γίνονται σεβαστά και προστατεύονται. Πρόκειται για κεντρική συνιστώσα της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια διακήρυξη σχετικά με τα ευρωπαϊκά ψηφιακά δικαιώματα και τις ψηφιακές αρχές, η οποία παρουσιάστηκε στις αρχές του τρέχοντος έτους.

Η πρόσφατη έγκριση από την ΕΕ του νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες αποτελεί επίσης ορόσημο στο ζήτημα αυτό.  Η υποχρέωση των ψηφιακών πλατφορμών να καθορίζουν αυστηρά κριτήρια για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο και η απαγόρευση της διαφήμισης και του δυνητικά επιβλαβούς αλγοριθμικού περιεχομένου που απευθύνεται στα παιδιά θα συμβάλουν στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου ψηφιακού χώρου.

Ομοίως, η νέα «στρατηγική για ένα καλύτερο διαδίκτυο για τα παιδιά», το ψηφιακό σκέλος της στρατηγικής της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού, θα συμβάλει στη διασφάλιση της προστασίας, της ενδυνάμωσης και του σεβασμού στο διαδίκτυο για κάθε παιδί στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολογεί την ανάπτυξη ενός κώδικα δεοντολογίας για τον ηλικιακά κατάλληλο σχεδιασμό ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών και θα ζητήσει και τη συμμετοχή των παιδιών στη διαδικασία ανάπτυξης. Θα προωθήσει επίσης αποτελεσματικά εργαλεία επαλήθευσης της ηλικίας και θα βοηθήσει τις χώρες να ανταλλάσσουν ορθές πρακτικές για εκπαιδευτικά προγράμματα γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας.

Η προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο και η βελτίωση της πρόσβασής τους στην ψηφιακή μάθηση και σε άλλες δυνατότητες βρίσκονται επίσης στο επίκεντρο του έργου της UNICEF σε ολόκληρο τον κόσμο, είτε πρόκειται για συνεργασία με κυβερνήσεις για την ανάπτυξη πολιτικών και νομικών πλαισίων όπως αυτό της ΕΕ, στήριξη των υπουργείων παιδείας για την προώθηση του ψηφιακού γραμματισμού των παιδιών και των δεξιοτήτων όσον αφορά την ασφάλεια στο διαδίκτυο, είτε για στενή συνεργασία με τους ηγέτες του κλάδου για την εξεύρεση καινοτόμων λύσεων που διαφυλάσσουν την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο.

Χάρη σε προγράμματα όπως το Global Kids Online και έργα όπως το Disrupting Harm, η UNICEF συμβάλλει επίσης στη δημιουργία βάσης τεκμηρίωσης σχετικά με τα ψηφιακά δικαιώματα των παιδιών, ώστε να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο ο ψηφιακός μετασχηματισμός της κοινωνίας επηρεάζει τη ζωή και την ευημερία των παιδιών.

Η UNICEF συνεργάζεται επίσης με εταίρους σε επίπεδο κυβερνήσεων και στον κλάδο της τεχνολογίας, ώστε κάθε παιδί να έχει πρόσβαση στην ψηφιακή μάθηση. Για παράδειγμα, το Giga αξιοποιεί την εμπειρία της UNICEF στην εκπαίδευση και τις δημόσιες συμβάσεις, τις γνώσεις της ITU (Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών) στον τομέα της κανονιστικής ρύθμισης και της πολιτικής, καθώς και την ικανότητα του ιδιωτικού τομέα να εφαρμόζει γρήγορα τεχνολογικές λύσεις για τη σύνδεση κάθε σχολείου στον κόσμο με το διαδίκτυο. Το δε διαβατήριο μάθησης, μια ψηφιακή πλατφόρμα μάθησης που εγκαινιάστηκε το 2018 και απευθύνεται σε εκτοπισμένα παιδιά, χρησιμοποιείται σήμερα από 2 εκατομμύρια και πλέον παιδιά σε 17 χώρες.

Το θέμα αυτό μας αφορά όλους. Γι’ αυτό, στα τέλη Οκτωβρίου, συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, ηγέτες του κλάδου, εκπαιδευτικοί, γονείς, παιδιά και νέοι στο φόρουμ για ένα ασφαλέστερο διαδίκτυο για να συζητήσουν πώς μπορούμε να κάνουμε το διαδίκτυο καλύτερο για τα παιδιά.

Η ενδυνάμωση έχει καθοριστική σημασία. Πρέπει να μάθουμε στα παιδιά —και στους γονείς, τους φροντιστές και τους εκπαιδευτικούς— πώς να εντοπίζουν τους διαδικτυακούς κινδύνους, να ξεχωρίζουν την αλήθεια από τα ψέματα, καθώς και πώς να αξιοποιούν στο έπακρο τις δυνατότητες που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία.  Τα κέντρα ασφαλούς διαδικτύου σε ολόκληρη την Ευρώπη συμβάλλουν ακριβώς στην επίτευξη αυτού του στόχου, παρέχοντας στους νέους μια πλατφόρμα για να εκφράζουν τις ανησυχίες και τις απόψεις τους. Και κάθε χώρα θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο δημιουργίας παρόμοιων δικτύων ψηφιακής υποστήριξης.

Η προστασία στο διαδίκτυο, η ψηφιακή ενδυνάμωση και η ψηφιακή ένταξη αποτελούν παγκόσμιες προκλήσεις. Ενώνοντας τις δυνάμεις μας, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα ζητήματα αυτά πιο αποτελεσματικά και αποδοτικά. Στόχος μας πρέπει να είναι ένας ασφαλής, προστατευμένος και αξιόπιστος ψηφιακός χώρος που θα αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ψηφιακής μας κοινωνίας, για κάθε παιδί και για τους πάντες, σε κάθε γωνιά του πλανήτη.