Την εφαρμογή σειράς μέτρων για διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και της εργαλειοποίησης προσφύγων υιοθέτησε η ΕΕ κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης για τη Διαχείριση των Συνόρων στο Βίλνιους. Με υποσημείωση ότι η πράσινη γραμμή στην Κύπρο δεν αποτελεί σύνορο της ΕΕ, τα μέτρα αυτά τίθενται σε ισχύ και στην γραμμή αντιπαράταξης.
Συγκεκριμένα στην κοινή δήλωση οπου εκδόθηκε, αναφέρονται τα ακόλουθα:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Εμείς, οι Εκπρόσωποι της Αυστρίας, Βουλγαρίας, Κύπρου, Ελλάδας, Λιθουανίας, Πολωνίας, παρουσία εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριoφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), της Ευρωπόλ (Europol), του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο (EUAA) και του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA), συναντηθήκαμε στις 20-21 Ιανουαρίου 2022 με την ευκαιρία της Διάσκεψης για τη Διαχείριση των Συνόρων στο Βίλνιους, και μετά από εκτενείς συζητήσεις σχετικά με τις δυνατότητες, εργαλεία και μέτρα για την κλιμάκωση των προσπαθειών μας για την αντιμετώπιση των σημερινών προκλήσεων καθώς και την πρόληψη μελλοντικών κρίσεων, έχουμε βρει κοινό έδαφος όσον αφορά τα ακόλουθα:
- Η ασφάλεια και η ακεραιότητα του χώρου Σένγκεν δεν πρέπει να διακυβεύονται. Ένας χώρος χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μόνο εάν τα εξωτερικά σύνορα προστατεύονται σωστά. Απαιτούνται αποφασιστικές προσπάθειες και πρόσθετοι πόροι για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας μας απέναντι στις σημερινές ή μελλοντικές προκλήσεις.
- Η ΕΕ έχει γίνει μάρτυρας της εκμετάλλευσης της παράνομης μετανάστευσης ως μέσου άσκησης πολιτικής πίεσης. Για να αποκλείσουμε την πιθανή πολιτική εργαλειοποίηση της παράνομης μετανάστευσης από τρίτους, πρέπει να ενισχύσουμε την ικανότητα μας να ενεργούμε προληπτικά και να ανταποκρινόμαστε γρήγορα, αποτελεσματικά και αποφασιστικά, περιλαμβανομένης της διπλωματικής δράσης, μιας ενιαίας ευρωπαϊκής προσέγγισης και φωνής, καθώς και με αποτελεσματικά μέτρα προστασίας των συνόρων και οριζόντιες κυρώσεις, τηρώντας παράλληλα τις διεθνείς μας υποχρεώσεις.
- Η προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και του χώρου Σένγκεν αποτελεί κοινή ευθύνη. Η προστασία των συνόρων είναι καίριας σημασίας για την πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης, της παράνομης διακίνησης μεταναστών, της εμπορίας ανθρώπων και των απειλών κατά της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης, καθώς και για τη διατήρηση της εσωτερικής σταθερότητας και της κοινωνικής συνοχής. Οι εξελίξεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ αποδεικνύουν την ανάγκη για μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για τη θέσπιση αποτελεσματικού ελέγχου με βάση την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων σε ολόκληρο το εξωτερικό σύνορο, μεταξύ άλλων με τη θέσπιση φυσικών φραγμών και άλλων κινητών ή σταθερών υποδομών, όπου τα κράτη μέλη το κρίνουν σκόπιμο και αναγκαίο, τηρώντας παράλληλα το διεθνές δίκαιο. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει επίσης να εφαρμόζονται στην Πράσινη Γραμμή, στην περίπτωση της Κύπρου, αν και η Γραμμή δεν αποτελεί σύνορο. Η επαρκής χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ θα πρέπει να συμβάλει στην εφαρμογή των εν λόγω μέτρων, προκειμένου να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο ασφάλειας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Παρόμοια, θα πρέπει να εξετάσουμε νέες και καινοτόμες λύσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της πρόληψης της παράνομης μετανάστευσης και της απώλειας ζωών στα θαλάσσια σύνορα, αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης.
- Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση των συνόρων, με έμφαση στην πρόληψη των παράνομων διελεύσεων των συνόρων και στην καταπολέμηση των δραστηριοτήτων των διακινητών και των διακινητών ανθρώπων. Η διαχείριση των συνόρων πρέπει να βασίζεται σε σύγχρονες τεχνολογίες και εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας. Η νέα διαλειτουργική αρχιτεκτονική πληροφορικής που πρέπει να παραδοθεί έως το τέλος του 2023 θα συμβάλει σημαντικά στην αποτελεσματική διαχείριση των εξωτερικών συνόρων μας. Παρά την ανάγκη να ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες και ειδικές καταστάσεις που επικρατούν σε διάφορα τμήματα των εξωτερικών συνόρων, η επιτήρηση των συνόρων θα πρέπει να καθοδηγείται από κοινά ελάχιστα πρότυπα, προκειμένου να ενισχυθεί η γνώση της κατάστασης και η ταχεία αντίδραση στις παράνομες διελεύσεις των συνόρων.
- Τα κράτη μέλη που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα (συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης της Κύπρου και της Πράσινης Γραμμής), καθώς και τα κράτη μέλη που δέχονται μεταναστευτικές πιέσεις, θα πρέπει να υποστηρίζονται και να συνδράμονται επαρκώς ώστε να είναι σε θέση να προστατεύουν τα συμφέροντα όλης της ΕΕ και να διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο ασφάλειας για όλα τα κράτη μέλη. Οι οργανισμοί της ΕΕ, κυρίως ο Frontex, η Europol και η EUAA, θα πρέπει να κάνουν πλήρη χρήση των εντολών τους εν προκειμένω, αντιμετωπίζοντας τις ανάγκες που προσδιορίζονται κατόπιν αιτήματος του επηρεαζόμενου κράτους μέλους. Περαιτέρω δυνατότητες βελτίωσης στους τομείς των δραστηριοτήτων τους θα μπορούσαν να διερευνηθούν. Επιπλέον, στα συμπεράσματα του, τον Δεκέμβριο του 2021, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε το Συμβούλιο και την Επιτροπή «να εξετάσουν τρόπους ενίσχυσης των ρυθμίσεων συνεργασίας για τη στήριξη των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες προκλήσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, μεταξύ των οποίων όσον αφορά τους συνοριοφύλακες, καθώς και την εναέρια επιτήρηση».
- Τα μέτρα επιτήρησης των συνόρων και πρόληψης των παράνομων διελεύσεων των συνόρων θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω στον Κώδικα Συνόρων Σένγκεν και στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων εργασιών για ένα νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, το οποίο προβλέπει βιώσιμες λύσεις για το μέλλον. Οι περιπτώσεις ενορχήστρωσης των μεταναστευτικών ροών από τρίτες χώρες και τρίτα μέρη, η ύπαρξη σημαντικών δευτερογενών μετακινήσεων, η κατάχρηση των συστημάτων ασύλου και η έλλειψη ενισχυμένης συντονισμένης προσέγγισης για τον έλεγχο των συνόρων σε καταστάσεις κρίσης, αποκάλυψαν κενά στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο και αδυναμίες στην αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων με ενιαίο και βασισμένο σε αρχές τρόπο. Προσβλέπουμε σε εποικοδομητικές συζητήσεις σχετικά με τις νομοθετικές προτάσεις που υπέβαλε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δηλαδή τις τροποποιήσεις του κώδικα συνόρων Σένγκεν, την πρόταση για τη μαύρη λίστα των μεταφορέων που εμπλέκονται στη διακίνηση ανθρώπων και την εμπορία ανθρώπων στην ΕΕ, καθώς και προτάσεις για την αντιμετώπιση καταστάσεων εργαλειοποίησης στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου.
- Τόσο οι ατομικές όσο και οι κοινές μας δράσεις στα εξωτερικά σύνορα και στον τομέα των επιστροφών είναι υψίστης σημασίας. Ωστόσο, τα μέτρα αυτά από μόνα τους είναι ανεπαρκή. Τονίζουμε τη σημασία της ανάπτυξης της εξωτερικής δράσης της ΕΕ σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου, του Οκτωβρίου και του Δεκεμβρίου 2021, με στόχο την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και μέσω της συνεργασίας με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης. Μολονότι αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και υπογραμμίζουμε την ευθύνη των χωρών καταγωγής και διέλευσης σε ίσες εταιρικές σχέσεις, πρέπει να ενισχύσουμε τη στήριξη των χωρών καταγωγής και των χωρών κατά μήκος των μεταναστευτικών οδών, να ενισχύσουμε τις δυνατότητες διαχείρισης των συνόρων τους και να ενισχύσουμε τις απαραίτητες δυνατότητες τους για την παροχή προστασίας, αξιοπρεπών και ασφαλών συνθηκών υποδοχής, καθώς και βιώσιμα μέσα διαβίωσης για τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής στις περιφέρειες τους. Πρέπει επίσης να στηρίξουμε αυτές τις χώρες στην καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και στην οικοδόμηση αποτελεσματικών συστημάτων επανεισδοχής και επανένταξης.
- Ενώ εργαζόμαστε για τις πιεστικές προκλήσεις στα εξωτερικά σύνορα (στην Πράσινη Γραμμή στην περίπτωση της Κύπρου), θα πρέπει επίσης να ενισχύσουμε το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου και να εντείνουμε τις εργασίες προκειμένου να μειώσουμε τα κίνητρα για παράνομη μετανάστευση, να αποτρέψουμε την κατάχρηση του συστήματος ασύλου, να αποκλείσουμε την «αγορά ασύλου» και τη χειραγώγηση ανθρώπινων ζωών από κρατικούς παράγοντες ή εγκληματικά δίκτυα, και να ανοίξουμε το δρόμο για ένα υγιές και τακτικό σύστημα, όπου τα κράτη μέλη της ΕΕ θα έχουν αποτελεσματικό έλεγχο του ποιος εισέρχεται και ποιος θα παραμείνει στην ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία όσων το έχουν πραγματικά ανάγκη. Επιπλέον, θα πρέπει να προωθηθούν στρατηγικές και στοχευμένες εκστρατείες ενημέρωσης με στόχο (δυνητικά) παράτυπους μετανάστες και την παροχή πληροφοριών σχετικά με τους κινδύνους της παράνομης μετανάστευσης. Η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και η συνεργασία με πλατφόρμες κοινωνικών μέσων θα πρέπει να αποτελούν μέρος αυτών των προσπαθειών.
- Παράλληλα, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να διαθέτουν και να χρησιμοποιούν όλα τα κατάλληλα εργαλεία για την καταπολέμηση των παράτυπων πρωτογενών και δευτερογενών μετακινήσεων, των απειλών κατά της ασφάλειας, των εγκληματικών διασυνοριακών δραστηριοτήτων και των υβριδικών απειλών.
- Σε αυτό το πλαίσιο, χαιρετίζουμε την πρόθεση της Προεδρίας να έχει μια πολιτική συζήτηση σχετικά με τη διαχείριση των συνόρων και τη συνεργασία Σένγκεν και αναγνωρίζουμε την αποφασιστικότητα της να επιτύχει έναν ουσιαστικό και ισορροπημένο συμβιβασμό σχετικά με το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.
Ικανοποιημένος ο Νουρής
Σε δηλωσεις του μετά τη Σύνοδο ο Υπουργός Εσωτερικών Νίκος Νουρής εμφανίστηκε ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα.
“Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ομολόγους μου που μου έδωσαν αυτή την ευκαιρία να παρουσιάσω τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει μια μικρή χώρα, η Κύπρος. Μια χώρα που δεν συνορεύει με άλλες χώρες και η οποία δεν ανήκει στον χώρο Σένγκεν, ωστόσο αντιμετωπίζει τις ίδιες προκλήσεις με άλλα κράτη μέλη πρώτης γραμμής. Και αυτή είναι μια ιδιάζουσα περίπτωση. Είδαμε σήμερα στην πράξη μια καλά οργανωμένη προσπάθεια των κρατών μελών της ΕΕ να εξεύρουν τρόπους για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της αποτελεσματικής διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων μας. Ως κράτη μέλη πρώτης γραμμής, χαιρετίζουμε αυτές τις προσπάθειες και στηρίζουμε τη Λιθουανία. Ταυτόχρονα, χαιρετίζουμε την αποτελεσματική και συντονισμένη αντίδραση της Ευρώπης στην υβριδική επίθεση κατά της ΕΕ, ενορχηστρωμένη από το καθεστώς Lukashenko, μέσω της εργαλειοποίησης των μεταναστών. Η Κύπρος δυστυχώς αντιμετωπίζει την ίδια απειλή από την Τουρκία και ζητά από την ΕΕ να απαντήσει με την ίδια αποφασιστικότητα για τον τερματισμό αυτής της απαράδεκτης και επικίνδυνης συμπεριφοράς”, ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ανέφερε επίσης ότι η Κύπρος τα τελευταία πέντε χρόνια είναι σταθερά το κράτος μέλος με την υψηλότερο αριθμό αιτήσεων διεθνούς προστασίας σε σχέση με τον πληθυσμό της.
“Μόνο το 2021, οι παράνομες αφίξεις ανήλθαν σε 13,235 άτομα, με πάνω από το 85% των αιτούντων διεθνή προστασία να φτάνουν απευθείας από την Τουρκία ή μέσω των περιοχών που δεν βρίσκονται υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Χαίρομαι που οι ομόλογοί μου, κατανοώντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κύπρος, εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους μέσω της κοινής δήλωσης, αναφέροντας σαφώς τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να γίνεται αποτελεσματική διαχείριση της Πράσινης Γραμμής, παρόλο που δεν αποτελεί εξωτερικό σύνορο. Το πρόβλημα της παράτυπης μετανάστευσης μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με τη μείωση των μεταναστευτικών ροών, την επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου και την αύξηση των επιστροφών”, επισήμανε ο αρμόδιος Υπουργός.
Κάλεσε επίσης την ΕΕ να διαπραγματευτεί κοινές δράσεις με τρίτες χώρες, υποστηριζόμενες επιχειρησιακά από τους οργανισμούς της ΕΕ, με στόχο την πρόληψη των πρωτογενών και δευτερογενών ροών προς την ΕΕ και την υλοποίηση περισσότερων αποτελεσματικών επιστροφών.
