Νέο πλαίσιο για τη διαχείριση της μετανάστευσης και του ασύλου συμφώνησαν την Τρίτη το πρωί μετά από χρόνια διεργασιών και μήνες εντατικών διαβουλεύσεων το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ανακοίνωσαν σε παράλληλες συνεντεύξεις Τύπου η Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Το πακέτο που περιλαμβάνει πέντε κανονισμούς, ρυθμίζει τις ευθύνες των κρατών μελών και τους τρόπους διαχείρισης της μετανάστευσης και του ασύλου, καθώς και τους μηχανισμούς αντιμετώπισης κρίσεων.

Το Σύμφωνο αποτελεί «μια σειρά λογικών και απαραίτητων μέτρων», τόνισε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς, ο οποίος παρουσίασε τη συμφωνία σε κοινή συνέντευξη Τύπου με την Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον. 

Το Σύμφωνο θα πρέπει τώρα να εγκριθεί επίσημα σε επίπεδο μόνιμων αντιπροσώπων (COREPER) και από το Κοινοβούλιο προτού τεθεί σε εφαρμογή.

«Ο στόχος μας ήταν να βρούμε μια δίκαια και πραγματιστική προσέγγιση για την κοινή διαχείριση της μετανάστευσης στην ΕΕ» τόνισε σε δήλωσή της η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Για «πιθανόν το πιο σημαντικό νομοθετικό πακέτο αυτής της θητείας» έκανε λόγο η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Όπως αναφέρει επίσημη ανακοίνωση του Συμβουλίου της ΕΕ, το πακέτο περιλαμβάνει μια σειρά από νομοθεσίες που καλύπτουν όλα τα στάδια της διαχείρισης της μετανάστευσης και του ασύλου, από τον έλεγχο των παράτυπων αφίξεων και τη λήψη βιομετρικών δεδομένων, μέχρι τις διαδικασίες υποβολής και διεκπεραίωσης αιτήσεων ασύλου, τους κανόνες για τον καθορισμό του κράτους μέλους που έχει την ευθύνη διεκπεραίωσης των αιτήσεων, κανόνες για τη συνεργασία και την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών, και κανόνες για τον χειρισμό καταστάσεων κρίσης, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων όπου υπάρχει εργαλειοποίηση της μετανάστευσης.

Το σύμφωνο είχε προταθεί από την Κομισιόν τον Σεπτέμβριο του 2020. Μετά από σειρά συμφωνιών για τα κύρια σημεία του συμφώνου σε επίπεδο κρατών μελών, ακολούθησαν εντατικές διαβουλεύσεις μεταξύ Συμβουλίου, Κοινοβουλίου και Κομισιόν οι οποίες κορυφώθηκαν το βράδυ της Τρίτης και ολοκληρώθηκαν το πρωί της Τετάρτης.

Οι πέντε κανονισμοί, οι οποίοι διαμορφώνουν ενιαίο πλαίσιο για όλα τα κράτη μέλη, είναι:

– Ο κανονισμός για τους έλεγχους που προβλέπει τη δημιουργία ενιαίων κανόνων για την ταυτοποίηση των υπηκόων τρίτων χωρών κατά την άφιξή τους, αυξάνοντας έτσι την ασφάλεια εντός του χώρου Σένγκεν. Ο κανονισμός προβλέπει προκαταρκτική εξέταση του προφίλ των αιτούντων άσυλο και τη συλλογή βασικών στοιχείων όπως εθνικότητα, ηλικία, δακτυλικά αποτυπώματα και εικόνα προσώπου, καθώς και ελέγχους υγείας και ασφάλειας. Επίσης θα λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες των ανηλίκων και θα προβλέπεται ανεξάρτητος μηχανισμός παρακολούθησης για τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

– Ο τροποποιημένος κανονισμός Eurodac για την ανάπτυξη κοινής βάσης δεδομένων που θα συγκεντρώνει ακριβέστερα και πληρέστερα στοιχεία για τον εντοπισμό μη εγκεκριμένων μετακινήσεων, και θα αποθηκεύει βιομετρικά στοιχεία.

– Ο κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου, για ταχύτερες και αποτελεσματικότερες διαδικασίες ασύλου, επιστροφής και συνοριακές διαδικασίες, ο οποίος δημιουργεί την επιλογή μιας ταχείας διαδικασία στα σύνορα η οποία θα διαρκεί το μέγιστο 12 εβδομάδες, πέρα από την παραδοσιακή και μακρύτερη χρονικά διαδικασία.

– Ο νέος κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης θεσπίζει νέο μηχανισμό υποχρεωτικής αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών για βελτίωση του σημερινού συστήματος (καθώς σήμερα λίγες χώρες είναι υπεύθυνες για τη συντριπτική πλειοψηφία των αιτήσεων ασύλου) καθώς και σαφείς κανόνες σχετικά με την ευθύνη για τις αιτήσεις ασύλου. Οι άλλες χώρες θα μπορούν να επιλέξουν αν θα βοηθήσουν δεχόμενες μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο ή μέσω οικονομικής συνεισφοράς.

– ο κανονισμός για τη διαχείριση κρίσεων στη μετανάστευση, ο οποίος συμπεριλαμβάνει τους τόπους αντιμετώπισης των πρακτικών εργαλειοποίησης των μεταναστών από τρίτες χώρες, και θεσπίζει ειδικούς κανόνες και αυστηρότερα μέτρα ελέγχου, αλλά και μηχανισμό για τη διασφάλιση της αλληλλεγγύης στις περιπτώσεις ξαφνικών και μαζικών αφίξεων προσφύγων όπως συνέβη την περίοδο 2015 – 2016, ή λόγω άλλων κρίσεων και καταστάσεις ανωτέρας βίας.