Αν η Τουρκία θέλει να διατηρήσει ζωντανή την διαδικασία ένταξης τότε θα πρέπει να δώσει απτά μηνύματα με πράξεις και όχι δηλώσεις, μεταξύ άλλων και στο Κυπριακό, αλλά και σε σχέση με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, τόνισε ο εισηγητής για την έκθεση για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, Νάτσο Σάντσεθ Αμόρ (Σοσιαλδημοκράτες, Ισπανία), κατά τη διάρκεια της συζήτησης στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το βράδυ της Τρίτης, ενόψει της ψηφοφορίας για την έγκριση της έκθεσης την Τετάρτη.

Στη δευτερολογία του σημείωσε πως κατά τη συζήτηση έγιναν πολλές αναφορές στη σημασία της σχέσης με την Τουρκία σε πολλούς τομείς, όμως πρόσθεσε πως όταν γίνεται αναφορά στη διαδικασία διεύρυνσης, αυτή πρέπει να γίνεται στη βάση αρχών και των κριτηρίων της Κοπεγχάγης. Αν και είναι ευπρόσδεκτη η συνεργασία σε άλλα θέματα, πρόσθεσε, δεν πρέπει να συγχέονται με τη διεύρυνση.

Στη συζήτηση, ο Επίτροπος για τη Διεύρυνση και τη Γειτονία καθώς και οι ευρωβουλευτές αναφέρθηκαν στην ανάγκη υπεράσπισης του κράτους δικαίου στην Τουρκία και επανακαθορισμού των σχέσεων. Οι ευρωβουλευτές έκαναν επίσης αρκετές αναφορές και στο Κυπριακό και την ανάγκη επίλυσής του, ενώ οι απόψεις ήταν διιστάμενες σε σχέση με το κατά πόσο πρέπει να υπάρξει προσπάθεια συνεργασίας παρά τις δυσκολίες ή αν η Τουρκία ανήκει στην ΕΕ, με επίκληση μεταξύ άλλων και της συμπεριφοράς της στην Κύπρο.

Παρεμβάσεις στη συζήτηση που ακολούθησε έκανε εκ μέρους της ομάδας της Αριστεράς ο Κύπριος ευρωβουλευτής Γιώργος Γεωργίου (ΑΚΕΛ), και στη συζήτηση που ακολούθησε οι ευρωβουλευτές των Σοσιαλδημοκρατών Δημήτρης Παπαδάκης (εξελέγη με την ΕΔΕΚ) και του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Λουκάς Φουρλάς (ΔΗΣΥ). Σύντομες παρεμβάσεις έκαναν στο τέλος της συζήτησης και οι Κώστας Μαυρίδης (Σοσιαλδημοκράτες, ΔΗΚΟ) και Ελένη Σταύρου (ΔΗΣΥ, ΕΛΚ).

Στην παρέμβασή του ο εισηγητής της έκθεσης Νάτσο Σάντσεθ Αμόρ σημείωσε πως η συζήτηση στην επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων προχώρησε με συμβιβασμούς και πως για πρώτη φορά εγκρίθηκε σε επίπεδο επιτροπής χωρίς αρνητικές ψήφους. Η έκθεση, σημείωσε, εστιάζει στην κακή κατάσταση της δημοκρατίας στην Τουρκία, καθώς αναπόφευκτα και στις πρόσφατες εκλογές.

Αναφερόμενος στη συμπεριφορά Ερντογάν απέναντι στην ΕΕ την επόμενη των εκλογών, έκανε λόγο για «ξεκάθαρη συνέχεια», με τον Τούρκο Πρόεδρο να στέλνει τη μια εβδομάδα «επιστολή αγάπης στην ΕΕ και την άλλη να είναι έντονα επικριτική», αποκλειστικά για λόγους εθνικιστικής εσωτερικής πολιτικής.

Το μήνυμα το οποίο θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο, σημείωσε, είναι πως η ενταξιακή διαδικασία χάνει τη δυναμική της και καθίσταται δυσλειτουργική, ενώ λόγω της διαδικασίας η ΕΕ δεν εξετάζει εναλλακτικές στην ένταξη, κάτι που έχει ζητήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Υπογραμμίζοντας πως η διαδικασία χάνει τη δυναμική της λόγω της έλλειψης βούλησης από την πολιτική ηγεσία, ο κ. Αμόρ σημείωσε ότι το λιγότερο που μπορεί να κάνει η ΕΕ είναι να προστατέψει την κοινωνία των πολιτών, η οποία είναι η μόνη που μπορεί να αποτρέψει τον θάνατο της διαδικασίας, η οποία όπως είπε δεν πρέπει να βασίζεται στη διαπραγμάτευση αλλά στην εκπλήρωση των στόχων από την υποψήφια χώρα, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ και τη μη επιβολή μιας ισλαμικής ατζέντας.

Αν η Τουρκία θέλει να κρατήσει ζωντανή την διαδικασία, πρόσθεσε, θα πρέπει να περάσει από τις δηλώσεις σε συγκεκριμένες πράξεις, μεταξύ άλλων όσον αφορά στο Κυπριακό καθώς και την επικύρωση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Στη δική του παρέμβαση ο Επίτροπος Διεύρυνσης και Γειτονίας Όλιβερ Βαρέλι αναφέρθηκε στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Άγκυρα, την πρώτη από Ευρωπαίο αξιωματούχο μετά τις εκλογές, ενόψει και της επικείμενης έκθεσης από τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Κομισιόν προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τα ευρωτουρκικά.

Ο κ. Βαρέλι υπογράμμισε πως η Τουρκία παραμένει υποψήφια χώρα, σύμμαχος στο ΝΑΤΟ, γείτονας και εταίρος – κλειδί για τη σταθερότητα στην Μέση Ανατολή, το Νότιο Καύκασο και την ευρύτερη περιοχή. Όπως είπε, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου υπήρξε μείωση των εντάσεων με την Ελλάδα η οποία ήταν ευπρόσδεκτη, και εξέφρασε ελπίδα αυτή να συνεχιστεί.

Ο Επίτροπος Βαρέλι υπογράμμισε ακόμα πως είναι απαραίτητη η πρόοδος στο Κυπριακό, όπως καταγράφηκε και στα πρόσφατα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ενώ καταδίκασε την επίθεση κατά ειρηνευτών από τουρκοκυπριακό προσωπικό, ζητώντας αποκλιμάκωση και επιστροφή στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων.

Γενικότερα όσον αφορά στις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας, ο κ. Βαρέλι σημείωσε πως υπήρξε κάποια πρόοδος στις σχέσεις όσον αφορά στη συνεργασία σε θέματα ψηφιακής πολιτικής, και των επενδύσεων στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Αναφέρθηκε στην στήριξη από την ΕΕ μετά τους σεισμούς στη νοτιοανατολική Τουρκία, καθώς και στη συνεισφορά της χώρας στη διαχείριση της μετανάστευσης, αλλά και τη στήριξή της όσον αφορά στη συμφωνία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας.

Αναφορικά με τη διαδικασία ένταξης, υπογράμμισε πως διαπιστώνεται διολίσθηση μακριά από τις αξίες της ΕΕ, και ως εκ τούτου παραμένει στάσιμη, μεταξύ άλλων λόγω και της άρνησης της Τουρκίας να εφαρμόσει αποφάσεις του ΕΔΑΔ. Κατά τη δευτερολογία του τόνισε πως οι σχέσεις με την Τουρκία μπορούν να προχωρήσουν, όμως για να γίνει αυτό χρειάζονται εσωτερικές μεταρρυθμίσεις.

Παρεμβάσεις πολιτικών ομάδων

Εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος ο Γκεόργκε Νίστορ (Ρουμανία) υπογράμμισε τη σημασία της αναφοράς για την ανάγκη αναζήτησης νέων ρεαλιστικών τρόπων ανάπτυξης των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας, καθώς η πρόοδος στις ενταξιακές είναι μηδαμινή. Πρόσθεσε πως έχει υποχρέωση να κάνει αυτή την ευθεία αναφορά ως πολιτικός, σε αντίθεση με τον διπλωματικό ρόλο του Επιτρόπου.

Η Ιζαμπέλ Σάντος (Σοσιαλδημοκράτες, Πορτογαλία), η οποία είναι και εισηγήτρια για θέματα αγνοουμένων στην Κύπρο, έστειλε το μήνυμα πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στέκεται δίπλα στις οικογένειας των Ε/κ και Τ/κ αγνοουμένων, τονίζοντας πως όλοι όσοι εξαφανίστηκαν είναι θύματα της ίδιας κατάστασης και πως δεν χωρεί διαίρεση στο θέμα. Τόνισε την ανάγκη οι τουρκικές αρχές να δώσουν πρόσβαση σε στρατιωτικά αρχεία ώστε να βρεθούν οι τάφοι των αγνοουμένων και να επιστραφούν στις οικογένειές τους.

Ο Μαλίκ Αζμάνι (Renew, Κάτω Χώρες) υπενθύμισε πως στις πρώτες του δηλώσεις ο Ταγίπ Ερντογάν στοχοποίησε τη ΛΟΑΤ κοινότητα, κάτι που αποτελεί ένδειξη προθέσεων. Όπως είπε, δεν πρέπει να αναλωνόμαστε σε ατέρμονες ενταξιακές διαπραγματεύσεις, όμως η Τουρκία παραμένει σημαντικός εταίρος, και ο τουρκικός λαός επωφελείται από περισσότερη συνεργασία. Για αυτό, συνέχισε, θα πρέπει να ανανεωθεί η συμφωνία συνεργασίας και πρέπει να βρεθούν νέες μορφές συνεργασίας.

Ο Σεργκέι Λαγκοντίνσκι (Πράσινοι, Γερμανία) σημείωσε ότι η ΕΕ εξαρτάται από την Τουρκία περισσότερο από ποτέ, και πως και η Τουρκία εξαρτάται από την ΕΕ, όμως οι δύο πλευρές δεν έρχονται πιο κοντά, ενώ η ΕΕ αναμένει επικύρωση ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, απελευθέρωση κρατουμένων και εφαρμογή αποφάσεων του ΕΔΑΔ. Όπως είπε μπορεί να συζητηθεί η Τελωνειακή Ένωση, όμως αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε στην ένταξη της χώρας, κάτι που τόνισε χρωστάμε στη νέα γενιά.

Ο Βίτολντ Βασζικόβσκι (Ευρωπαίοι Συντηρητικοί – Μεταρρυθμιστές, Πολωνία) ζήτησε να μην υπάρξει πάγωμα της σχέσης με την Τουρκία καθώς δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα, ζητώντας επίσης διάλογο για την Τελωνειακή Ένωση και τη βίζα. Πρόσθεσε παράλληλα πως θα έπρεπε να υπάρχει πιο έντονη συζήτηση για το βόρειο τμήμα της Κύπρου, όπως είπε, σημειώνοντας πως δεν μπορεί να γίνεται ανεκτή μια «μαύρη τρύπα» στην περιοχή, καλώντας για συνεργασία με τον «θύλακα» (σύμφωνα με την διερμηνεία στα αγγλικά) και ενοποίηση της Κύπρου μέσα στις δομές της ΕΕ.

Ο Τιερί Μαριανί (Ταυτότητα και Δημοκρατία, Γαλλία) είπε πως ο λαός της Ευρώπης δεν θέλει την  Τουρκία στην ΕΕ, ούτε απελευθέρωση βίζας, προσθέτοντας πως η Τουρκία είναι ένας μεγάλος πολιτισμός όμως δεν είναι ευρωπαϊκή. Αναφερόμενος στον Ερντογάν, σημείωσε πως είναι σήμερα ισχυρός και θέτει τα συμφέροντα της χώρας του πρώτα. Το πρόβλημα συνέχισε είναι πως η ΕΕ δεν αντιδρά όταν η Τουρκία απειλεί την Κύπρο ή κινείται ενάντια στα γεωπολιτικά συμφέροντα της.

Ο Κώστας Παπαδάκης (Μη εγγεγραμμένοι, Ελλάδα) ανέφερε πως το ψήφισμα έχει προσαρμοστεί σύμφωνα με τις ανάγκες της ευρωατλαντικής συμμαχίας και των αγορών, κάνοντας λόγο για παζάρι στα ευρωτουρκικά και αποσιώπηση των προσπαθειών γκριζαρίσματος από την Τουρκία.

Παρεμβάσεις Κύπριων ευρωβουλευτών

Ο Γιώργος Γεωργίου (Αριστερά), σκιώδης εισηγητής για την έκθεση εκ μέρους της ομάδας της Αριστεράς, έκανε λόγο για αυταρχικό κράτος, αναφερόμενος και στις «προκλητικές και παράνομες ενέργειες» της Τουρκίας στο εξωτερικό, όπως την εισβολή στη Συρία, καθώς και τις ενέργειες στα Βαρώσια και την Πύλα, και τις διώξεις προοδευτικών Τουρκοκυπρίων. Πρόσθεσε πως η ΕΕ κόβει στον Ερντογάν «τη φόρα για την ένταξη που ούτε εκείνος τη θέλει ούτε κι εσείς», και έκανε λόγο για προσφορά απαράδεκτων δώρων στην Τουρκία καθώς η Τουρκία δεν θα έχει καμία υποχρέωση να λύσει το Κυπριακό.

Ο Δημήτρης Παπαδάκης (Σοσιαλδημοκράτες) έκανε λόγο για «δήθεν έκθεση «προόδου» καθώς «ουσιαστικά αποτελεί έκθεση οπισθοδρόμησης» και πρόσθεσε ότι στην Τουρκία δεν υπάρχει κράτος δικαίου και φιμώνονται οι αντίθετες φωνές, ενώ γίνεται εξαγωγή εθνικισμού και ιμπεριαλισμού και η κατοχή μέρους της Κύπρου συνεχίζεται. Πρόσθεσε πως πρέπει να δούμε τις πραγματικότητες και να επικεντρωθούμε σε συγκεκριμένη στρατηγική εκδημοκρατικοποίησης της χώρας, με αποφάσεις στη βάση των αρχών και αξιών της ΕΕ και όχι των συμφερόντων και της φοβίας.

Ο Λουκάς Φουρλάς (ΕΛΚ) είπε πως οι σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ έχουν συζητηθεί άπειρες φορές αλλά δυστυχώς καταλήγουν στα ίδια συμπεράσματα τα οποία παραμένουν διαπιστώσεις. Αναφέρθηκε στην έλλειψη δημοκρατίας στην Τουρκία και στο ότι βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με σχεδόν όλες τις γειτονικές της χώρες, ενώ δεν τηρεί τις δεσμεύσεις της για το μεταναστευτικό, κατέχει ευρωπαϊκό έδαφος και απειλεί με πόλεμο δύο κράτη μέλη. «Αυτή είναι η Τουρκία στην οποία κάποιοι επιμένουν να  δώσουν τελωνειακή ένωση και βίζα» πρόσθεσε.

Σε σύντομη παρέμβασή της στο τέλος της συζήτησης, η Ελένη Σταύρου (ΕΛΚ) ανέφερε πως δεν μπορεί να δεχτεί αναφορά στο ψήφισμα για τον ρόλο της Κυπριακής Δημοκρατίας όσον αφορά στους Τουρκοκύπριους, χαρακτηρίζοντας το περιστατικό στην Πύλα ως το τελευταίο παράδειγμα προκλητικότητας, και υπογράμμισε πως δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή εξίσωση θύματος και θύτη.

Σε δική του σύντομη παρέμβαση και ο Κώστας Μαυρίδης (Σοσιαλδημοκράτες) έκανε λόγο για έκθεση καταπέλτη, θέτοντας ως ερώτημα αν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία στην Τουρκία, και προσθέτοντας πως αντί για κυρώσεις για τη συμπεριφορά της προτείνεται αναβάθμιση των σχέσεων.