Αποστολή αξιωματούχου για διερευνητικές επαφές με τις πλευρές αναγγέλλει ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ στην έκθεση των καλών του υπηρεσιών του στο Κυπριακό, που καλύπτει τις εξελίξεις από τον Αύγουστο του 2017 μέχρι σήμερα. Ανεπίσημο αντίγραφο έχει δοθεί στα μέλη του Σ.Α. Ο κ. Γκουτέρες παραπέμπει την επίσημη διασαφήνιση των θέσεων των πλευρών, για να δει αν έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για μία ουσιαστική διαδικασία, στις διαβουλεύσεις, που θα έχει με τις πλευρές τις προσεχείς εβδομάδες, η απεσταλμένη του. «Πιστεύω ότι εξακολουθεί να υπάρχει περιθώριο για τις πλευρές να ενεργήσουν με υπευθυνότητα και αποφασιστικότητα, προκειμένου να καταγράψουν μια κοινή πορεία για το νησί. Κατά την προσεχή περίοδο, σκοπεύω να στείλω ανώτερο αξιωματούχο των Ηνωμένων Εθνών για να διεξάγει εμπεριστατωμένες διαβουλεύσεις με τα μέρη. Οι διαβουλεύσεις θα παράσχουν ένα πιο επίσημο, δομημένο και λεπτομερή δίαυλο για τα μέρη να μεταφέρουν στα Ηνωμένα Έθνη τα αποτελέσματα του προβληματισμού τους μετά το Κραν Μοντανά και να βοηθήσουν να καθοριστεί εάν οι συνθήκες έχουν ή δεν έχουν ωριμάσει σε αυτό το στάδιο για μια ουσιαστική διαδικασία. Ενθαρρύνω τα μέρη να αναγνωρίσουν τη σημασία αυτής της άσκησης και να αξιοποιήσουν την ευκαιρία ανάλογα», γράφει στις παρατηρήσεις του. Στην ανασκόπηση των εξελίξεων που έλαβαν χώρα, αναφέρεται στις συναντήσεις που είχε με τους ηγέτες το Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, σε διάφορες δημόσιες τοποθετήσεις των ηγετών αυτό το διάστημα, τη στάση των εγγυητριών δυνάμεων, την ανεπίσημη συνάντηση των ηγετών με την ειδική του αντιπρόσωπο Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, αλλά και την ένταση με αφορμή την παρεμπόδιση του πλωτού γεωτρύπανου της ΕΝΙ. Σημειώνεται ότι ο ίδιος εξέφραζε συνεχώς και στους ηγέτες και τις εγγυήτριες δυνάμεις «τη βούληση των Ηνωμένων Εθνών να στηρίξουν τη διαδικασία εάν και όταν ήταν έτοιμοι να ξαναρχίσουν ουσιαστικές συνομιλίες με την απαιτούμενη πολιτική βούληση». Για τις απόψεις του Προέδρου της Δημοκρατίας, γράφει ότι «ο κ. Αναστασιάδης επιβεβαίωσε επανειλημμένα τη δηλωμένη θέση του ότι είναι έτοιμος να διαπραγματευτεί με βάση το πλαίσιο που υπέβαλα στο Κραν Μοντάνα, υπό την προϋπόθεση της καλής προετοιμασίας για ενδεχόμενη επανάληψη της Διάσκεψης για την Κύπρο, μεταξύ άλλων μέσω διπλωματίας του πήγαινε-έλα (shuttle diplomacy). Διευκρίνισε, ωστόσο, ότι δεν θα μπορούσαν να γίνουν διαπραγματεύσεις ενώ θα συνεχίζονται “τουρκικές προκλήσεις” στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου». Για τις θέσεις του Μουσταφά Ακιντζί αναφέρει ότι «επιβεβαίωσε επίσης τη δέσμευσή του στο πλαίσιο των έξι σημείων που εισήγαγα στο Κράν Μοντάνα για την επίλυση των βασικών εκκρεμών ζητημάτων σε ένα στρατηγικό πακέτο. Ανέφερε, ωστόσο, ότι δεν θα συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις “ανοικτού τέλους”. Δήλωσε έτοιμος να συμμετάσχει σε “χρονικά δεσμευμένες, καλά δομημένες και προσανατολισμένες σε αποτελέσματα “συνομιλίες». Σε σχέση με την στάση των εγγυητριών δυνάμεων:Για την Τουρκία αναφέρει ότι «εξέφρασε αμφιβολίες ως προς τη δυνατότητα επίτευξης λύσης με βάση τις καθορισμένες παραμέτρους, δεδομένων των αποτελεσμάτων του Crans-Montana και των αποτυχιών του παρελθόντος. Η Τουρκία επανέλαβε ωστόσο την υποστήριξή της για μια “βιώσιμη διευθέτηση” του Κυπριακού».Για την Ελλάδα γράφει ότι «επανέλαβε τη δέσμευσή της να βρεθεί μια δίκαιη και μόνιμη λύση στο κυπριακό πρόβλημα με βάση τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και το πλαίσιο που έθεσα στο Κραν Μοντάνα».Τέλος για τη Βρετανία αναφέρει ότι «τόνισε την ισχυρή του υποστήριξη για μια συνολική διευθέτηση και την ετοιμότητά του να συμβάλει στην επίτευξη αυτού του στόχου».Να σημειωθεί ότι στην έκθεση δεν καταγράφεται η στάση των εμπλεκομένων στην πρόθεση του ΓΓ να στείλει προσωπικό απεσταλμένο, συμπεριλαμβανομένης της απόρριψης του κ. Γκουένο από την Αγκυρα, τον Φεβρουάριο. Για την άτυπη συνάντηση της 16ης Απριλίου, ο ΓΓ αναφέρει ότι στο τέλος της «οι ηγέτες επιβεβαίωσαν ότι παρέμειναν σε αδιέξοδο. Παρ `όλα αυτά, αναγνωρίστηκε ότι η συνάντηση ήταν σημαντική και αναγκαία μετά από σχεδόν 10 μήνες χωρίς άμεση επαφή μεταξύ των ηγετών. Όπως αναφέρθηκε στη δήλωση της αναπληρώτριας Ειδικού Συμβούλου μετά τη συνάντηση, οι ηγέτες είχαν μια ειλικρινή και ανοιχτή ανταλλαγή απόψεων κατά τη διάρκεια μιας διάρκειας δύο ωρών τετ-α-τετ συζήτησης».Παραθέτει επίσης τις αντιδράσεις των ηγετών, όπως καταγράφηκαν με δηλώσεις τους τις αμέσως επόμενες ημέρες. «Δύο εβδομάδες μετά από αυτή την άτυπη συνάντηση, στις 30 Απριλίου 2018, ο κ. Ακιντζί έκανε δημόσια δήλωση με την οποία είπε: «Αν η ελληνοκυπριακή πλευρά είναι έτοιμη να δεχτεί το πλαίσιο Γκουτέρες όπως παρουσιάστηκε, χωρίς αλλοιώσεις, ας το κηρύξουμε ως μια στρατηγική συμφωνία πακέτο». Ο κ. Ακιντζί πρόσθεσε ότι, ανακοινώνοντάς το ως στρατηγική συμφωνία, οι διαπραγματεύσεις θα έχουν νόημα, καθώς θα πραγματοποιηθούν με στόχο την κάλυψη των κενών στο πλαίσιο της στρατηγικής συμφωνίας». Συνεχίζοντας αναφέρει ότι σε απάντηση, ο κ. Αναστασιάδης εξέδωσε γραπτή δήλωση, στις 2 Μαΐου 2018, στην οποία απάντησε ότι «αν ο κ. Ακιντζί αποδέχτηκε το πλαίσιο του κ. Guterres, “όπως παρουσιάστηκε στις πλευρές στις 4 Ιουλίου 2017, αυτό είναι μία θετική εξέλιξη”. Κάλεσε τον κ. Ακιντζί και «πρωτίστως την Τουρκία» να «διευκρινίσουν εάν αποδέχονται» συγκεκριμένες πρόνοιες του πλαισίου που αφορούν στην ασφάλεια και τις εγγυήσεις και τα ξένα στρατεύματα. Αυτές οι δηλώσεις – υπογραμμίζει η έκθεση του ΓΓ – οδήγησαν σε περαιτέρω δημόσια ανταλλαγή δηλώσεων μεταξύ των πλευρών που υπονοούσε ότι οι ηγέτες είχαν αποκλίνουσες ερμηνείες ορισμένων πτυχών του πλαισίου. Οι διαβουλεύσεις που σκοπεύω να ξεκινήσω μέσω ανώτερου αξιωματούχου του ΟΗΕ τις ερχόμενες εβδομάδες θα παράσχουν μια ευκαιρία για τις πλευρές να διασαφηνίσουν επισήμως το πού βρίσκονται σε αυτό το θέμα». Στην παράγραφο 25 των παρατηρήσεών του, επαναλαμβάνει αναφορά της προηγούμενης έκθεσης, τονίζοντας ότι πιστεύει ακράδαντα πως για να είναι επιτυχής μια διαδικασία τόσο περίπλοκη και πολιτικά ευαίσθητη, πρέπει να ακολουθηθεί μια ισορροπημένη και ολοκληρωμένη προσέγγιση- πακέτο για συγκεκριμένα ζητήματα – κλειδιά.
«Σε περίπτωση που οι πλευρές αποφασίσουν από κοινού να επαναλάβουν τις συνομιλίες, το πλαίσιο των έξι σημείων που εισήγαγα στο Crans-Montana στις 30 Ιουνίου 2017 θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για διαπραγματεύσεις με στόχο την επίτευξη στρατηγικής συμφωνίας και την προετοιμασία της συνολικής διευθέτησης», τονίζει ο Αντόνιο Γκουτέρες, ξεκαθαρίζοντας ότι το πλαίσιο περιελάμβανε στοιχεία σχετικά με το εδαφικό, την πολιτική ισότητα, το περιουσιακό, την ισότιμη μεταχείριση, την ασφάλεια και τις εγγυήσεις.«Το πρότεινα σε μια προσπάθεια να βοηθήσω τα μέρη να επιλύσουν τα υπόλοιπα βασικά εκκρεμή ζητήματα αλληλοεξαρτώμενα και να ξεπεράσουν την πρόκληση της διαπραγμάτευσης σε όλα τα κεφάλαια». Σε σχέση με τα ενεργειακά αναφέρει ότι οι εντάσεις άρχισαν να κλιμακώνονται στις αρχές του 2018.«Το σημαντικότερο, στις 9 Φεβρουαρίου 2018, η ιταλική ενεργειακή εταιρεία ENI παρεμποδίστηκε να έχει πρόσβαση σε προγραμματισμένη περιοχή γεώτρησης στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου από τουρκικά πολεμικά πλοία. Στα μέσα Μαρτίου, η πλωτή πλατφόρμα της ENI αναχώρησε από την Ανατολική Μεσόγειο χωρίς να έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει τις επιδιωκόμενες διερευνητικές γεωτρήσεις». Στο κεφάλαιο των παρατηρήσεων, ο Αντόνιο Γκουτέρες αναφέρει ότι συνεχίζει να παρακολουθεί στενά και με ανησυχία τις αντιπαραθέσεις σχετικά με υδρογονάνθρακες στις ακτές της Κύπρου και ενόψει των γεωτρήσεων προς τα τέλη του έτους, καλεί σε αυτοσυγκράτηση και επαναλαμβάνει την έκκληση για ειρηνική επίλυση των διαφορών και για να καταβληθούν σοβαρές προσπάθειες για την αποφυγή περαιτέρω κλιμάκωσης και εξάλειψης των εντάσεων. «Επαναλαμβάνω ότι οι φυσικοί πόροι που βρίσκονται μέσα και γύρω από την Κύπρο θα πρέπει να ωφελήσουν και τις δύο κοινότητες και θα πρέπει να αποτελέσουν ισχυρό κίνητρο για την εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης στο κυπριακό πρόβλημα. Υπενθυμίζω ότι οι ηγέτες συμφώνησαν προηγουμένως στις διαπραγματεύσεις τους ότι οι φυσικοί πόροι σε μια ενοποιημένη Κύπρο θα ανήκουν στην αρμοδιότητα της μελλοντικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Εν όψει των νέων γύρων διερευνητικών γεωτρήσεων που αναμένεται να πραγματοποιηθούν πριν από το τέλος του έτους, παροτρύνω σε αυτοσυγκράτηση και επαναλαμβάνω την έκκλησή μου για ειρηνική επίλυση των διαφορών και για να καταβληθούν σοβαρές προσπάθειες για την αποφυγή περαιτέρω κλιμάκωσης και εξάλειψης των εντάσεων». Στην έκθεση γίνεται ειδική μνεία στην εμπιστευτικότητα των διαπραγματεύσεων, όπου προτρέπει τους ηγέτες να σκεφτούν μηχανισμούς με τους οποίους, σε πιθανές επαναληπτικές διαπραγματεύσεις, θα μπορούσαν να διατηρήσουν την εμπιστευτικότητα των διαπραγματεύσεων, ενώ παράλληλα θα ασχολούνταν με την ενημέρωση του κοινού και θα παρέχουν πληροφορίες μέσω των οποίων και οι δύο πλευρές θα προετοιμάζουν τις κοινότητές τους αναλόγως και εγκαίρως. Ο ΓΓ σημειώνει στις παρατηρήσεις του ότι με δεδομένες τις σημαντικές ελπίδες και προσδοκίες που προέκυψαν κατά τη φάση των διαπραγματεύσεων για το 2015-2017, η συνεχιζόμενη απουσία διαλόγου σχεδόν ένα χρόνο μετά το Crans-Montana και οι αβέβαιες προοπτικές για το μέλλον αποτελούν σοβαρό λόγο ανησυχίας πολλών Κυπρίων και της διεθνούς κοινότητας. Ενώ επισημαίνεται ο επιτακτικός χαρακτήρας της λύσης εντός των παραμέτρων των Ηνωμένων Εθνών και της αξιοποίησης του έργου που έχει επιτευχθεί στις συνομιλίες μέχρι σήμερα. «Είμαι πεπεισμένος”, γράφει, “ότι μια συνολική διευθέτηση θα αποφέρει σημαντικά οφέλη και ευκαιρίες και στις δύο κοινότητες του νησιού και θα συμβάλει στη συνολική ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή. Σε στρατηγικό και πολιτικό επίπεδο, μια διευθέτηση θα βοηθούσε στην αποκατάσταση δεκαετιών διαίρεσης και δυσπιστίας, θα μετριάσει τις εντάσεις που θα μπορούσαν να κλιμακωθούν και θα βοηθούσε στην καλλιέργεια σχέσεων γειτονίας μεταξύ παραδοσιακά αντιπάλων χωρών στην ανατολική Μεσόγειο». Η έκθεση καταλήγει με παραινέσεις προς τους δύο ηγέτες, τις εγγυήτριες δυνάμεις, την ΕΕ και το ΣΑ.Το μέλλον του νησιού, γράφει για τους πρώτους, είναι ευθύνη όλων των Κυπρίων, αλλά οι ηγέτες φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για τις διαπραγματεύσεις.«Αν συμφωνήσουν από κοινού να ξαναρχίσουν συνομιλίες με σκοπό να συμφωνήσουν σε μια συνολική διευθέτηση, οι ηγέτες θα πρέπει να επιδείξουν την ισχυρότερη πολιτική δέσμευση, θάρρος και αποφασιστικότητα. Θα χρειαστεί επίσης να επανέλθουν στην αίσθηση του επείγοντος, να αντιμετωπίσουν τη διάβρωση της εμπιστοσύνης και να δώσουν ισχυρές και αδιαμφισβήτητες ενδείξεις πολιτικής βούλησης. Για να μπορέσουν να συνάψουν μια αμοιβαία επωφελή συμφωνία, θα χρειαστεί να εμπλέξουν τις κοινότητές τους και να εξηγήσουν τα οφέλη της λύσης, καθώς και τη σημασία του συμβιβασμού και στις δύο πλευρές». Ο κ. Γκουτέρες προτρέπει τις εγγυήτριες δυνάμεις να αναλάβουν το ρόλο τους και να εμπλακούν αποφασιστικά και εποικοδομητικά. Προς το Συμβούλιο Ασφαλείας και όλους τους φίλους της Κύπρου, και ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, σημειώνει ότι θα χρειαστεί να αυξήσουν την υποστήριξη και την ενθάρρυνσή τους στους ηγέτες και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.«Θα χρειαστεί να συνεχίσουν να μιλούν με σαφήνεια και με μία φωνή σχετικά με τις ευκαιρίες και τα οφέλη μιας συνολικής διευθέτησης, αλλά επίσης, και αναμφισβήτητα, σχετικά με τους κινδύνους και το κόστος του status quo ή της διολίσθησης από τα όσα ήδη έχουν κερδηθεί».
