Σοβαρούς τριγμούς στον ευρωπαϊκό μηχανισμό για σταδιακή απελευθέρωση των κρατών-μελών από τα σκληρά lockdowns έχουν δημιουργήσει τα ολοένα αυξανόμενα προβλήματα που αφορούν το εμβόλιο της AstraZeneca.

Η διαμάχη που ξεκίνησε στα τέλη του περασμένου έτους, κι αφορούσε την αθέτηση των συμφωνηθέντων από πλευράς του βρετανo-σουηδικού φαρμακευτικού κολοσσού, έλαβε σταδιακά γεωπολιτικές διαστάσεις. Αλλεπάλληλες ανακοινώσεις και επανασχεδιασμοί, κράτησαν τα κράτη – μέλη στάσιμα εν μέσω μιας πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης με σοβαρές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες. 

Την ίδια ώρα, οι υγειονομικές Αρχές εννέα χωρών ― μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα― καθορίζουν ηλικιακούς περιορισμούς στην χορήγηση του εμβολίου, επικαλούμενες έλλειψη διαθέσιμων στοιχείων για την αποτελεσματικότητά του. Κίνηση που δε θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη την Κύπρο, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων και ανακοινώσεων. 

Από την υπογραφή του συμβολαίου στην δημοσιοποίησή του

Την 14η Αυγούστου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει την σύναψη συμφωνίας με την φαρμακευτική εταιρεία AstraZeneca. Αυτή προβλέπει την εξασφάλιση 300 εκατομμυρίων δόσεων για λογαριασμό των κρατών μελών της Ε.Ε. με την επιλογή αγοράς 100 εκατομμυρίων πρόσθετων δόσεων και την Πρόεδρο, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν να χαιρετίζει την συμφωνία.

Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν – Πρόεδρος Ευρωπαϊκής Επιτροπής«Η σημερινή συμφωνία αποτελεί τον πρώτο ακρογωνιαίο λίθο όσον αφορά την εφαρμογή της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα εμβόλια.»

Το ευοίωνο κλίμα, σε συνδυασμό με την ευκολία αποθήκευσης του εμβολίου συγκριτικά με άλλα σκευάσματα, δημιουργούν προσδοκίες για ένα εύρυθμο εμβολιαστικό πρόγραμμα στις χώρες της Ε.Ε. που προετοιμάζονταν για ένα πιο ισχυρό κύμα της πανδημίας. 

Λίγο πριν το τέλος του έτους κι ενώ οι χώρες ξεκίνησαν την 27η Δεκεμβρίου τους εμβολιασμούς κατά της Covid-19 εταιρείες παρασκευής ανακοινώνουν καθυστερήσεις. Ανάμεσα σε αυτές και η AstraZeneca, κάνοντας την αρχή για μια μακράς διάρκειας σύγκρουση με τις Βρυξέλλες σχετικά με την αθέτηση των όσων συμβατικά είχαν αθετηθεί.  «Οι αρχικοί όγκοι θα είναι χαμηλότεροι από ό,τι αναμενόταν λόγω της μειωμένης παραγωγής σε ένα από τα εργοστάσια που τροφοδοτούν την ευρωπαϊκή αλυσίδα εφοδιασμού μας», δήλωσε ο Εκπρόσωπος της Εταιρείας σε γραπτή ανακοίνωσή του, αρνούμενος να παράσχει λεπτομέρειες.

Η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν άμεση, με την Ευρωπαία Επίτροπο για θέματα Υγείας, Στέλλα Κυριακίδου, να ζητάει εξηγήσεις για τις καθυστερήσεις, χαρακτηρίζοντας τες λίγο αργότερα «ανεπαρκείς» και κάνοντας λόγο για «ηθικές, κοινωνικές και συμβατικές ευθύνες» οι οποίες πρέπει να τηρούνται. 

Θα ακολουθήσουν μια σειρά θυελλωδών συσκέψεων με αποχωρήσεις αλλά και επιμονή εκ μέρους της εταιρείας ότι τήρησε τα συμφωνηθέντα που την υποχρέωναν να καταβάλει «κάθε κατά το δυνατόν προσπάθεια» στην τροφοδοσία της Ε.Ε.. Μέχρι την 29η Ιανουαρίου, όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει το συμβόλαιο αποδεικνύοντας με τον πλέον επίσημο τρόπο τους ισχυρισμούς της. 

Ο «φαρμακευτικός εθνικισμός» και ο Μηχανισμός Διαφάνειας

Οι καθυστερήσεις εκ μέρους του φαρμακευτικού κολοσσού φέρνουν στο μάτι του κυκλώνα τις σχέσεις Λονδίνου – Βρυξελλών με φόντο το Brexit. Όλο και περισσότερες φωνές πλέον κάνουν λόγο για «φαρμακευτικό εθνικισμό» σε μια περίοδο που το παγκόσμιο τρέχει έναν μαραθώνιο για να προλάβει την εμβολιαστική κάλυψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερου ποσοστού των ευάλωτων ομάδων.

Η Ένωση προσπαθώντας να εξασφαλίσει την προτεραιότητά της στον εμβολιαστικό εφοδιασμό κάνει σκέψεις για ενεργοποίηση του άρθρου 122 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε., ανακοινώνοντας, μάλιστα, περιορισμούς στις εξαγωγές προς τη Βόρεια Ιρλανδία, απόφαση που τελικά ανακαλείται. 

Την 29η Ιανουαρίου τίθεται από την Επιτροπή σε εφαρμογή ο Μηχανισμός σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί «η τρέχουσα έλλειψη διαφάνειας των εξαγωγών εμβολίων εκτός της ΕΕ». Βάσει αυτού θα απαιτείται οι όποιες εξαγωγές προς τρίτες χώρες να υπόκειται σε αδειοδότηση από τα κράτη-μέλη.

Θέτουν εν αμφιβόλω την αποτελεσματικότητα

Και σαν να μην έφταναν οι αναταράξεις που προκλήθηκαν στον τομέα της προμήθειας, εννέα χώρες (Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Ιταλία, Πολωνία, Ισπανία και Βέλγιο) προχωρούν σε συστάσεις και ηλικιακούς περιορισμούς στην χορήγηση του εμβολίου της AstraZeneca, επικαλούμενες έλλειψη διαθέσιμων στοιχείων για την αποτελεσματικότητά τους στους άνω των 65. 

Σημειώνεται ότι η έγκριση του σκευάσματος από την Ευρωπαϊκό Οργανισμό Υγείας αφορούσε άτομα άνω των 18 ετών, μη θέτοντας ανώτατο ηλικιακό όριο. 

Παράλληλα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, παρακολουθώντας στενά την επιδημιολογική κατάσταση της Ευρώπης αλλά και την υιοθέτηση διαφορετικών εμβολιαστικών στρατηγικών,  ξεκαθάρισε ότι συστήνει την χορήγηση του εμβολίου και στους άνω των 65.

Σούμγια Σουαμινάθαν – Επικεφαλής Επιστήμονας του ΠΟΥ«Οτιδήποτε μπορούμε να κάνουμε προκειμένου να χρησιμοποιήσουμε ένα προϊόν που ίσως μειώσει αυτούς τους αριθμούς, είναι απόλυτα δικαιολογημένο, ακόμη και αν οι πληροφορίες δεν είναι όσο πλήρεις θα θέλαμε.»

«Πόλεμος» ανακοινώσεων και στην Κύπρο 

Από την διαμάχη που ξέσπασε γύρω από την αποτελεσματικότητα του εμβολίου της AstraZeneca στους άνω των 65, δεν γλύτωσε ούτε η Κύπρος.

Ακολουθώντας τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων και θέτοντας ως προτεραιότητα την διαφύλαξη των ανθρώπινων ζωών, το Υπουργείου Υγείας αποφάσισε την μη υιοθέτηση των ηλικιακών περιορισμών.

Υπουργείο Υγείας«Η Συμβουλευτική Επιστημονική Επιτροπή για τον κορωνοϊό, στις 5 Φεβρουαρίου, έχοντας ενώπιον της τη γνωμοδότηση του ΕΜΑ και αξιολογώντας τους όρους αδειοδότησης του εμβολίου καθώς και τις διαθέσιμες δημοσιεύσεις με επιστημονικά δεδομένα, εισηγήθηκε στο Υπουργείο Υγείας την υιοθέτηση ως έχει της απόφασης του ΕΜΑ, με πρώτιστο στόχο την προφύλαξη, μέσω εμβολιαστικής κάλυψης, των ατόμων που έχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσησης και, κατ’ επέκταση, νοσηλείας ή/και θανάτου, που εκτός από τους ηλικιωμένους αφορά και ομάδες ασθενών.»

Κάτι που προκάλεσε την αντίδραση της Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου, ο οποίος ζήτησε τον επανασχεδιασμό του εμβολιαστικού πλάνου στην χώρα καθώς δεν υπάρχει ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα στους άνω των 65.

Θέση πήρε άμεσα ο Υπουργός Υγείας, Κωνσταντίνος Ιωάννου, τονίζοντας ότι όχι μόνο δεν έχει αμφισβητηθεί από καμία επίσημη Αρχή σε κανένα κράτος το εμβόλιο της AstraZeneca, αλλά απεναντίας χορηγείται σε εκατομμύρια ηλικιωμένους πολίτες στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου σημειώνεται κάθετη μείωση στους νοσηλευόμενους, επιβεβαιώνει την επιλογή μας να εμβολιάσουμε πρώτα τους ηλικιωμένους, προστατεύοντάς τους από βαριά ασθένεια ή/και θάνατο.

Αντιλαμβανόμενος τη σύγχυση που προκλήθηκε από τη στρατηγική άλλων χωρών, σχολίασε ότι μόνο και μόνο η διαφοροποίηση στις ηλικίες που θέτουν ως όριο, επιβεβαιώνει το γεγονός ότι οι χώρες δεν έχουν στηριχθεί μόνο στα επιστημονικά δεδομένα, αλλά σε μια σειρά άλλων παραγόντων (Εμβολιαστικό Πρόγραμμα, διαθεσιμότητα εμβολίων, κτλ)  αναλόγως με την στρατηγική της κάθε χώρας.

Τελικά, με μια νεότερη τοποθέτησή του ο ΠΙΣ διευκρινίζει ότι η θέση του δεν αφορά την ασφάλεια, η οποία είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη, αλλά την ανάγκη για χρήση των εμβολίων βάσει της επιστημονικά τεκμηριωμένης γνώσης για μεγιστοποίηση του αποτελέσματος.

Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος«Εάν το κράτος δεν εξασφάλισε επάρκεια των άλλων εμβολίων ή αδυνατεί να εξασφαλίσει τότε ναι, να μην μείνει κανένας ανεμβολιαστος.»

Πηγή φωτογραφιών: AP Images