Ρύθμιση της χρήσης των τεχνολογιών spyware και μερικό μορατόριουμ στη χρήση τους, είναι μερικές από τις προτάσεις στο προσχέδιο συστάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το θέμα, το οποίο παρουσίασε το πρωί της Τρίτης σε συνεδρίαση της εξεταστικής επιτροπής για τη διερεύνηση της χρήσης του λογισμικού Pegasus και αντίστοιχων κατασκοπευτικών λογισμικών παρακολούθησης (PEGA) η εισηγήτρια Σοφία ιν ‘τ Βελντ (Φιλελεύθεροι, Κάτω Χώρες).

Στο προσχέδιο συστάσεων περιέχονται συγκεκριμένες συστάσεις για την Πολωνία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ισπανία και την Κύπρο. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης δεν έγιναν ιδιαίτερες αναφορές στην περίπτωση της Κύπρου.

Έγινε ωστόσο έντονη ανταλλαγη απόψεων μεταξύ της Σοφία ιν ‘τ Βελντ και της Ευρωβουλευτού Ελίζας Βόζενμπεργκ (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, Ελλάδα), μετά από παρέμβαση της δεύτερης κατά την οποία κατηγόρησε την εισηγήτρια πως μέσω των προσχεδίων της έκθεσης και των συστάσεων λοιδωρείται η Ελλάδα. Η κ. Ιν ‘τ Βελντ απάντησε πως αποστολή των Ευρωβουλευτών δεν είναι να εκπροσωπούν τις εθνικές τους κυβερνήσεις αλλά το συμφέρον όλων των Ευρωπαίων.

Το προσχέδιο συστάσεων αποτελεί το δεύτερο μέρος του προσχεδίου έκθεσης που είχε παρουσιάσει η εισηγήτρια τον Νοέμβριο, το οποίο έκτοτε μοιράστηκε σε δύο μέρη λόγω του μεγέθους του. Το προσχέδιο έκθεσης συζητήθηκε τον Δεκέμβριο και οι Ευρωβουλευτές μπορούν να καταθέσουν τροπολογίες μέχρι τις 26/1. Όσον αφορά το προσχέδιο συστάσεων, οι τροπολογίες μπορούν να κατατεθούν μέχρι τις 9/2. Η PEGA θα ψηφίσει και για τα δύο κείμενα στις 26/4, και το προσχέδιο συστάσεων θα παραπεμφθεί για τελική ψήφιση στην Ολομέλεια τον Ιούνιο οπότε και λήγει η εντολή της εξεταστικής επιτροπής μετά την παράταση που έλαβε επίσημα την περασμένη Πέμπτη από τη Διάσκεψη των Προέδρων.

Στην περίπτωση της Κύπρου, το προσχέδιο συστήνει στο Κοινοβούλιο να ζητήσει από την κυπριακή κυβέρνηση «να αξιολογήσει διεξοδικά όλες τις άδειες εξαγωγής που έχουν εκδοθεί για κατασκοπευτικό λογισμικό και να τις ανακαλέσει, όπου αρμόζει», «να δημοσιεύσει την έκθεση του ειδικού ερευνητή σχετικά με την υπόθεση του «κατασκοπευτικού βαν» και «να διερευνήσει πλήρως, με τη βοήθεια της Ευρωπόλ, όλες τις καταγγελίες για παράνομη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού, ιδίως σε δημοσιογράφους, δικηγόρους και παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών».

Κατά την παρουσίαση της έκθεσης, η κ. Ιν ‘τ Βελντ υπογράμμισε πως τα ζητήματα που προκύπτουν από τη χρήση των spyware αφορούν την παράνομη χρήση τους για στοχοποίηση της αντιπολίτευσης, το αδύναμο ρυθμιστικό πλαίσιο, το εμπόριο spyware και τις εξαγωγές σε καταπιεστικά καθεστώτα σε τρίτες χώρες, καθώς και τη στοχοποίηση εθνικών κυβερνήσεων από τρίτες χώρες όπως τη φερόμενη παρακολούθηση πολιτικών και δημοσιογράφων στη Γαλλία και την Ισπανία από το Μαρόκο.

Η κ. Ιν ‘τ Βελντ ανέφερε πως στο προσχέδιο περιέχονται συστάσεις για πέντε χώρες (Πολωνία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ισπανία, Κύπρος) οι οποίες όπως είπε δεν ακολουθούν τους κανόνες με διαφορετικούς τρόπους. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το κείμενο συστήνει:

– κανόνες ρύθμισης της χρήσης spyware στην ΕΕ,

– κανόνες ρύθμισης της εμπορίας αυτών των λογισμικών (μέσω και της σωστότερης εφαρμογής του κανονισμού για τα προϊόντα διπλής (στρατιωτικής και μη) χρήσης,

– μέχρι τη ρύθμιση του θέματος, προσωρινό μερικό μορατόριουμ στη χρήση αυτών των τεχνολογιών, στο πλαίσιο του οποίου να επιτρέπεται η χρήση για νόμιμους σκοπούς όπως η αντιτρομοκρατία και η δίωξη του σοβαρού εγκλήματος, υπό συγκεκριμένους όρους,

– κοινός ορισμός της εθνικής ασφάλειας, ή τουλάχιστον υποχρέωση ακριβούς ορισμού του ποιες περιπτώσεις καλύπτει.

Η εισηγήτρια έκανε λόγο ακόμα και για ανάγκη συνεργασίας με τις ΗΠΑ, καθώς όπως εξήγησε απαντώντας και σε σχετικό σχόλιο, αν μια εταιρία μπει σε μαύρη λίστα στις ΗΠΑ και στην ΕΕ αυτό μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη λειτουργία της.

Το προσχέδιο περιέχει ακόμα πρόταση για δημιουργία ενός ευρωπαϊκού τεχνολογικού εργαστηρίου στα πρότυπα του Citizens’s Lab στον Καναδά. Όπως είπε η κ. Ιν ‘τ Βελντ, θα μπορούσε ακόμα και σήμερα να υπάρξει ένα δίκτυο ερευνητικών κέντρων που να αναλάβει αυτά τα καθήκοντα.

Αναφέρθηκε τέλος σε προηγούμενες εκθέσεις με θέμα τις παρακολουθήσεις οι οποίες υιοθετήθηκαν αλλά δεν έφεραν αποτέλεσμα, και υπογράμμισε πως θα πρέπει να υπάρχει παρακολούθηση της εφαρμογής των όσων θα εισηγηθεί τελικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Σε παρέμβασή του ο ευρωβουλευτής Χούαν Ιγνάσιο Αλβάρεζ (ΕΛΚ, Ισπανία) ανέφερε πως το ΕΛΚ θα παρουσιάσει μια σειρά από τροποποιήσεις καθώς όπως είπε θα πρέπει να εγκριθεί ένα εξισορροπημένο κείμενο. Ο Χάνες Χάιντε (Σοσιαλδημοκράτες, Αυστρία) ανέφερε πως αυτό που προκύπτει είναι ότι πρέπει να οριστεί η έννοια του μορατόριουμ αλλά και της εθνικής ασφάλειας. Η Χάνα Νόιμαν (Πράσινοι, Γερμανία), αναφέρθηκε στην ανάγκη για ένα σώμα εποπτείας της χρήσης των spyware στο οποίο θα μπορεί να συμμετέχει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Κορνίλια Ερνστ (Αριστερά, Γερμανία), υπογράμμισε πως θέση της ομάδας της είναι πως θα πρέπει αυτές οι τεχνολογίες να απαγορευτούν και χαρακτήρισε ατυχές το ότι δεν υπήρξε αποστολή στην Ισπανία.

Ελίζα Βόζενμπεργκ: Ελλάδα και Κύπρος συνεργάστηκαν

Στη δική της παρέμβαση μετά την ολοκλήρωση των παρεμβάσεων των πολιτικών ομάδων, η Ελίζα Βόζενμπεργκ (ΕΛΚ, Ελλάδα) υπογράμμισε ότι η Ελλάδα και η Κύπρος συνεργάστηκαν με την PEGA με τη συμμετοχή και κορυφαίων αξιωματούχων, και τόνισε πως δεν υπάρχουν στοιχεία όσον αφορά την Ελλάδα για επίσημη εμπλοκή στις παρακολουθήσεις. Εξέφρασε παράλληλα ενστάσεις για την αρμοδιότητα της PEGA όσον αφορά αυτές τις παρακολουθήσεις που γίνονται για λόγους εθνικής ασφάλειας.

Σύμφωνα με την Ευρωβουλευτή, υπάρχει πλέον απαγόρευση για τη χρήση του παράνομου λογισμικού η οποία, όπως είπε, αν γίνεται κατευθύνεται από οικονομικά συμφέροντα. Σημειώνοντας πως χρειάζονται στοιχεία για την διασύνδεση με κυβερνήσεις, έκανε λόγο για στιγματισμό και συκοφάντηση συγκεκριμένων χωρών.

Η κ. Βόζενμπεργκ έφερε επίσης αντιρρήσεις για τις συστάσεις που γίνονται για την Ελλάδα, σημειώνοντας πως προσκρούουν στην αρχή της επικουρικότητας καθώς υποδεικνύουν αλλαγή νομοθεσίας. Επέκρινε επίσης το γεγονός πως μέλη της επιτροπής, αναφερόμενη στην Ευρωβουλευτή Σάσκια Μπρικμόν (Πράσινοι, Βέλγιο), προχωρούν σε συνεντεύξεις ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη συζήτηση για τα προσχέδια, αποκαλώντας αυταρχικό καθεστώς την Ελλάδα.

Απαντώντας, η κ. Ιν ‘τ Βελντ σε έντονο ύφος ανέφερε πως έχει διαφορετική προσέγγιση για το ποια είναι η δουλειά των Ευρωβουλευτών, και πρόσθεσε πως θεωρεί πως είναι υπεύθυνοι για το συμφέρον όλων των πολιτών της ΕΕ, και πως δεν βρίσκεται εκεί για να επιτεθεί ή να υπερασπιστεί την εθνική της κυβέρνηση. Σημείωσε μάλιστα πως υπάρχει στο προσχέδιο κεφάλαιο και για τις Κάτω Χώρες, παρά το ότι το κόμμα της ανήκει στη συγκυβέρνηση.

Κάλεσε επίσης την κ. Βόζενμπεργκ να μην χρησιμοποιεί με ευκολία κατηγορίες για λοιδορία καθώς, όπως είπε, όσα καταγράφονται στην έκθεση είναι στοιχειοθετημένα. Πρόσθεσε πως κανείς δεν λέει πως η Ελλάδα είναι δικτατορία αλλά πως υπάρχουν θέματα που αφορούν τους ελέγχους και τις ισορροπίες. Πρόσθεσε ότι η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων στην Ελλάδα διερευνά το θέμα των παρακολουθήσεων αλλά απειλείται με νομικά μέτρα.

Από την πλευρά του ο Στέλιος Κούλογλου (Αριστερά, Ελλάδα) δήλωσε ότι δυστυχώς το σκάνδαλο στην Ελλάδα είναι ποιος έδωσε στοιχεία στη δημοσιότητα και όχι το ίδιο το σκάνδαλο, καθώς όπως είπε τα ΜΜΕ ελέγχονται με νόμιμα μέσα που αξιοποιούν και κονδύλια από την ΕΕ. Επεσήμανε ακόμα πως δεν γνωρίζουμε πολλές περιπτώσεις όπου τρομοκράτες πιάστηκαν μέσω της χρήσης spyware, αλλά πως αντιθέτως τέτοια λογισμικά χρησιμοποιήθηκαν στη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι.

Πρόσθεσε πως στην Ελλάδα οι παρακολουθήσεις γίνονταν εναντίον όλων, παραπέμποντας σε παρακολουθήσεις συγγενών του Πρωθυπουργού, ενώ είπε χαρακτηριστικά πως αν ο σκύλος του Πρωθυπουργού είχε τηλέφωνο θα το παρακολουθούσαν.