Το περιοδικό Σπίγκελ με τίτλο  “Έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ στις Βρυξέλλες – Για λίγο αποφεύχθη το ρεζίλεμα”, σημειώνει πως η  ΕΕ αποφάσισε την επιβολή κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας -μετά από εβδομάδες βασανιστικών συζητήσεων. Η υπόθεση δείχνει ότι η Ένωση απέχει ακόμα πολύ από μια ισχυρή εξωτερική πολιτική.

«Αποδείξαμε για άλλη μια φορά την ενότητά μας σε δύσκολα στρατηγικά ζητήματα», δήλωσε ο Σαρλ Μισέλ με ικανοποίηση την Παρασκευή το απόγευμα, μετά τη λήξη της συνάντησης των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Ωστόσο, επισημαίνει το Σπίγκελ, μπορεί κανείς να διαφωνήσει για το «για άλλη μια φορά». Η ΕΕ μετά βίας απέφυγε το μεγαλύτερο δυνατό ρεζίλεμα στην εξωτερική της πολιτική. Όπως και να έχει, με τις κυρώσεις εναντίον της Λευκορωσίας οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων έβαλαν τέλος σε μια ενοχλητική εκκρεμότητα που διήρκεσε αρκετές εβδομάδες.

Πάγωμα των τραπεζικών λογαριασμών και απαγόρευση εισόδου στην ΕΕ θα επιβληθούν σε 40 μέλη του καθεστώτος του Λουκασένκο- αλλά όχι στον ίδιο τον δικτάτορα. Η πλειοψηφία των μελών της ΕΕ ήταν προφανώς διατεθειμένη να προχωρήσει και σε αυτό το μέτρο, αλλά όχι η Σουηδία, η Φινλανδία και η Ουγγαρία. Ωστόσο, η Mέρκελ χαρακτήρισε τις κυρώσεις ως «σημαντικό μήνυμα» για την ικανότητα δράσης της ΕΕ. «Το οποίο επιπλέον ήρθε με καθυστέρηση», πρόσθεσε.

Κι αυτό γιατί, παρά τις πολυάριθμες συναντήσεις των Υπουργών Εξωτερικών, η Κοινότητα δεν κατάφερνε να συμφωνήσει σε κυρώσεις σχεδόν δύο μήνες μετά τις αμφιλεγόμενες εκλογές και την έναρξη των μαζικών διαδηλώσεων στο Μινσκ. Ακόμα και το απόγευμα της πρώτης ημέρας της Συνόδου Κορυφής, δεν ήταν σίγουρο ότι θα επιτυγχανόταν συμφωνία.

Το υπόβαθρο ήταν η επίμονη αντίσταση της Κύπρου, η οποία θα έδινε την έγκρισή της στις κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας, μόνο εάν η ΕΕ επέβαλε ταυτόχρονα κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας. Όπως και η Ελλάδα, η Κύπρος αντιστέκεται στην εξερεύνηση πρώτων υλών από μέρους της Τουρκίας στα ανοικτά των ακτών της.

Το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η Τουρκία, κατέστη βασικό θέμα της Συνόδου Κορυφής. Στην αρχή της συνάντησης, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συζητούσαν επί ώρες χωρίς να βρίσκουν λύση. Η Κύπρος και η Ελλάδα επανειλημμένα απέρριψαν τα σχέδια της κοινής δήλωσης της ΕΕ ως πολύ επιεική, ενώ και η Γαλλία ήταν της ίδιας άποψης.

Άλλες χώρες της ΕΕ, ειδικά η Γερμανία, προειδοποιούσαν αντίθετα πως δεν θα πρέπει να υπάρξει περαιτέρω αύξηση των εντάσεων. Η Τουρκία δεν είναι μόνο πολύ σημαντική από γεωπολιτικής άποψης, αλλά και στο Μεταναστευτικό και το Προσφυγικό. Επιπλέον, πρόσφατα υπήρξε προσέγγιση της Αθήνας και της Άγκυρας. Επιπλέον, πρόσφατα υπήρξε προσέγγιση της Αθήνας και της Άγκυρας. Το Βερολίνο δεν ήθελε να τη θέσει σε κίνδυνο με νέες κυρώσεις ή, όπως ζήτησε ο Καγκελάριος της Αυστρίας, με επίσημη διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Λίγο μετά τις 7 μ.μ. την Πέμπτη, ο Mισέλ αποσύρθηκε στον πρώτο όροφο του κτιρίου του Συμβουλίου με τη Mέρκελ, τον Γάλλο Πρόεδρο Μακρόν,τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη.Η συνομιλία σε στενό κύκλο προφανώς οδήγησε σε σημαντική πρόοδο: Αργά το βράδυ, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συμφώνησαν σε ένα κείμενο. Σε αυτό δηλώνουν την «πλήρη αλληλεγγύη» τους προς την Ελλάδα και την Κύπρο και καταδικάζουν την Τουρκία για παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και της κυριαρχίας της Κύπρου.

Ταυτόχρονα, επιχειρούν να προσεγγίσουν την τουρκική ηγεσία: Θα γίνουν συνομιλίες με την Τουρκία για την επέκταση της Τελωνειακής Ένωσης με την ΕΕ και τη διευκόλυνση της έκδοσης βίζας, εάν η Άγκυρα αποφύγει περαιτέρω προκλητικές ενέργειες και παραβιάσεις του Δικαίου. Εάν όχι, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει «όλα τα μέσα που διαθέτει». Έτσι, οι νέες κυρώσεις εξακολουθούν να αποτελούν επιλογή. Για την Τουρκία, η πρόταση της ΕΕ αποτελεί ασφαλώς μια καλή συμφωνία. Η ΕΕ κατέθεσε προτάσεις για την Τελωνειακή Ένωση και τις ταξιδιωτικές θεωρήσεις το 2016, υπό τον όρο ο Πρόεδρος Ερντογάν να χαλαρώσει τους αμφιλεγόμενους νόμους κατά της τρομοκρατίας. Τώρα θα μπορούσε να αποκτήσει τα ίδια πλεονεκτήματα, εάν απλώς σεβαστεί και πάλι το Διεθνές Δίκαιο. 

Η Τουρκία, τουλάχιστον, δεν αντέδρασε εντελώς απορριπτικά. «Δεν είναι εποικοδομητικό» η ΕΕ να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη γλώσσα των κυρώσεων, αναφέρεται σε δήλωση του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών. Η απόφαση της Συνόδου Κορυφής «βρίσκεται σε πολλούς τομείς μακριά από την πραγματικότητα», περιέχει όμως και «ορισμένα θετικά στοιχεία». Δεδομένης της θερμής ατμόσφαιρας στην Ανατολική Μεσόγειο, η διατύπωση ακούγεται σχεδόν διαλλακτική.

Ταυτόχρονα, όμως, η διαμάχη για την Τουρκία και τη Λευκορωσία δείχνει πόσο δύσκολο είναι για την ΕΕ να λαμβάνει αποφάσεις γρήγορα και αποτελεσματικά στην Εξωτερική Πολιτική -και πόσο δύσκολο είναι να καταργηθεί η παραλυτική αρχή της ομοφωνίας στην Εξωτερική Πολιτική της ΕΕ. 

Γιατί το επεισόδιο μάλλον αποδεικνύει σε μικρές χώρες, όπως η Κύπρος, ότι μόνο με το δικαίωμα αρνησικυρίας μπορούν να διασφαλίσουν ότι οι 26 άλλοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων θα λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες τους.