Ένας χρόνος πολέμου. 365 ημέρες συμπληρώνονται σήμερα από την ημέρα που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, αλλάζοντας άρδην τη διεθνή σκακιέρα και τον ρου της ιστορίας.

Ποια είναι η κατάσταση στο πεδίο αυτή τη στιγμή; Τι ξημερώνει η επόμενη ημέρα και ποιες είναι οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει το παγκόσμιο; Αυτά τα ερωτήματα θέσαμε στον διεθνολόγο και στρατηγικό αναλυτή Αλέξανδρο Δρίβα.

Ένας χρόνος από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ποιος είναι ο απολογισμός των τελευταίων 365 ημερών;

Το πρώτο ζήτημα που πρέπει να κρατήσουμε είναι ότι το αρχικό σχέδιο της Ρωσίας έχει πάει στα σκουπίδια από το πρώτο περίπου 20ήμερο και αυτό επειδή:

• υποτίμησε την άμυνα πόλεων που είχε σχεδιάσει η Ουκρανία
• υπερεκτίμησε τις στρατιωτικές δυνατότητές της
• υποτίμησε τη Δύση

Σύμφωνα με τους λανθασμένους ρωσικούς σχεδιασμούς, η Δύση θα έκανε όσα έκανε το 2013-2014 με την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας. Η Μόσχα υπολόγισε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κατά 40-50% εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο και πολλές χώρες μάλιστα, ξεχωριστά από την ΕΕ που είναι και στο ΝΑΤΟ, είχαν εξάρτηση 100% από το ρωσικό φυσικό αέριο, όπως η Αυστρία. Θεώρησε ότι η Αμερική δεν θα μπορούσε να επιβάλει μια ατζέντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως δεν την επέβαλε και στην Κριμαία, και στον πόλεμο της Γεωργίας.

Το ουκρανικό ζήτημα ξεκινά το 2007 με την περιβόητη συμφωνία σύνδεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης-Ουκρανίας. Άρα το ΝΑΤΟ τότε στο Βουκουρέστι δεν επέτρεψε στην Ουκρανία, στην Γεωργία και στα τότε Σκόπια να μπούνε στο ΝΑΤΟ και έτσι, μετά από 15 χρόνια πολιτικής γύρω από την Ουκρανία, η Μόσχα θεώρησε ότι έχει αρκετά δείγματα γραφής για να μπορέσει να κάνει τη λεγόμενη μεγάλη εισβολή. Να κάνει δηλαδή μια στατιστική επίθεση με μάχες και δυτικά και ανατολικά. Δεν κατάφερε να συσπειρώσει έναν συγκεκριμένο αριθμό στρατιωτών, να τους συγκεντρώσει κάπου και να εστιάσει σε μάχες και έτσι έφτασε σε ένα αδιέξοδο. Ήρθαν σφοδρές, σκληρές κυρώσεις από τη Δύση. Ένα χρόνο μετά η Ρωσία έχει από 36-40% απώλεια εσόδων στο ΑΕΠ, πολλά όπλα της Ρωσίας που καταστρέφονται δεν είναι πλήρως κατασκευασμένα από τη Μόσχα, πολλά εξαρτήματα έρχονται από τη Δύση. 

Έτσι, έχουμε φτάσει σε μια κατάσταση ενός πολέμου φθοράς, αμοιβαίας καταστροφής αλλά με ένα κρατούμενο: το καλοκαίρι η Ουκρανία ανακατέλαβε κάποιες περιοχές, τις οποίες θα κληθεί να προστατεύσει στην επερχόμενη εαρινή σύγκρουση.

Υπάρχει μια στασιμότητα απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε στο πεδίο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αναμένουμε ότι θα αναθερμανθεί την άνοιξη;

Το καλοκαίρι και την άνοιξη αναμένεται η Ρωσία να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις, να εκτελέσει κάποιο άλλο σχέδιο, δηλαδή να δει τι δεν πήγε καλά όλο το προηγούμενο έτος, όμως πρέπει να υπολογίσει ότι ένας χρόνος θερμού πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, κοστίζει πολλά περισσότερα γεωμετρικά στη Ρωσία, θα χρειαστεί να ρισκάρει περισσότερο, με έναν στρατό στην Ουκρανία που θα εμπλουτιστεί και με άλλες παραδόσεις όπλων από την πλευρά της Δύσης. Ακούγεται ότι θα σταλούν ακόμα και μαχητικά αεροσκάφη και αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία θα αναγκαστεί να έρθει με ένα δίλημμα για τη χρήση ή όχι των πυρηνικών, το οποίο είναι απευκταίο και πολύ σύνθετο στην απόφαση. Δεν είναι εύκολο η Ρωσία να ρίξει πυρηνικά, δεν σημαίνει ότι είναι απίθανο, αλλά δεν είναι εύκολο, ακόμα και αν δει ότι χάνει τον πόλεμο. Άρα, μπορούμε να περιμένουμε και πολτικές εξελίξεις στη Ρωσία. Σίγουρα, το ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος επισκέφτηκε και μάλιστα με τον τρόπο που επισκέφθηκε την Ουκρανία, που θύμισε εποχές ψυχρού πολέμου, και το παραλήρημα του Πούτιν, η απάντηση του Μπάιντεν μετά από την Βαρσοβία. Όλα δείχνουν ότι πάμε σε μια νέα φάση πολέμου η οποία σαφώς παραμένει αχαρτογράφητη, αλλά να έχουμε υπόψη ότι όλα πάνε με έναν τρόπο που έχει οικοδομηθεί έναν χρόνο πριν, η Ρωσία είναι σαφώς σε δεινή θέση, αλλά είναι εξαιρετικά επικίνδυνα αδύναμη η Ρωσία γιατί μπορεί να χρησιμοποιήσει πυρηνικά και αν το κάνει, η τροπή του πολέμου αλλάζει άρδην, πολύ χειρότερα πράγματα γιατί και το ΝΑΤΟ και η Δύση, θα αναγκαστούν να απαντήσουν σε αυτό.

Δύο είναι ουσιαστικά οι μεγάλοι κίνδυνοι στην τροπή του πολέμου, η γενίκευση της σύρραξης και η χρήση πυρηνικών…

Πολύ σωστά, γιατί ήδη έχουνε εκφραστεί ανησυχίες για το αν η Κίνα με κάποιο τρόπο θα βοηθήσει στο πεδίο τη Ρωσία. Υπάρχει ένας κίνδυνος, σε περίπτωση που κινδυνέψει, σύμφωνα με τη Ρωσία, η ασφάλειά της από μια ήττα στον ουκρανικό πόλεμο, να χρησιμοποιήσει πυρηνικά. Αυτό είναι από την αρχή κάτι το οποίο μας προβληματίζει. 

Σε μια γενικευμένη σύρραξη, στην οποία θα λάβουνε μέρος απειλές ή χρήση πυρηνικών, άλλες δυνάμεις μπορούν να βρουν χώρο να συγκρουστούν θεωρώντας ότι μπορούνε να έχουν μια σχετική ελευθερία κινήσεων, ένα μέτωπο είναι της Κίνας με την Ταιβάν. Μπορεί η Κίνα να κερδίσει χρόνο σε μια οξία αντιπαράθεση Δύσης και Ρωσίας στην Ουκρανία και να βρει περιθώρια να δοκιμάσει να ανοίξει άλλο μέτωπο. Ή ένας ενδεχόμενος πόλεμος μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Είναι δηλαδή πάρα πολύ μεγάλη η πιθανότητα αυτού που λέτε, γι’ αυτό πιστεύω ότι αυτή την άνοιξη και το καλοκαίρι θα περάσουμε κρίσιμες στιγμές αναφορικά με την παγκόσμια τάξη.

Δηλαδή είναι μεγαλύτερος ο κίνδυνος για γενική σύρραξη παρά για χρήση πυρηνικών;

Το ένα συνδέεται με το άλλο. Αν φτάσουμε στα πρόθυρα ενός πυρηνικού πολέμου, η κατάσταση θα είναι ιδιαίτερα πολωτική. Όλοι, προληπτικά έστω, ακόμα και αν δεν πέσουν πυρηνικά, θα συγκεντρώσουν δυνάμεις, θα υπάρξει κινητοποίηση, θα υπάρξει δηλαδή εγρήγορση πάνω από τα άρθρα 4 και 5 του ΝΑΤΟ. Άρα υπάρχει πιθανότητα άλλες δυνάμεις που έχουν δικές τους εδαφικές διαφορές και διεκδικήσεις, να βρούνε την ευκαιρία να λύσουν τις μεταξύ τους διαφορές με πολεμικά μέσα, επειδή ακριβώς η Δύση και η Ρωσία, θα έχουν στραμμένο το ενδιαφέρον τους στην Ουκρανία. Υπάρχει πάντοτε ο φόβος ενός παγκοσμίου πολέμου, ακόμα δεν είναι πολύ πιθανός, αλλά πάντοτε σε αυτά πρέπει να εξετάζουμε σενάρια.

Πως επηρεάστηκε η διεθνής σκακιέρα από τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Αυτό που ήταν λιγότερο πιθανό και πολύ λίγοι ήταν αυτοί που το περίμεναν, ήταν ότι η Αμερική κατάφερε να επιβάλει την ατζέντα στην Ευρώπη. Δηλαδή, άλλαξε άρδην πολιτική η Γερμανία μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου. Δηλαδή μέχρι την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου πέρσι, ο Γερμανός Καγκελάριος ανακοίνωσε στροφή 180 μοιρών από την πολιτική που είχε πριν. Εποχή Μέρκελ για παράδειγμα που ήταν μια εποχή καθαρά ευρασιατική. Γενικότερα η Ευρώπη, ταύτισε τα συμφέροντά της με τις ΗΠΑ και ήταν αυτό που δεν περίμενε η Ρωσία. Περίμενε άλλη διαχείριση από την Ευρώπη και άλλη από την Αμερική. Επένδυσε περισσότερο από όσο έπρεπε ότι το ΝΑΤΟ για την Ευρωπαϊκή Ένωση θα είχε καταφέρει να διεμβολίσει. Υπήρχε διεμβολισμός αλλά δεν ήταν ικανός να αποτρέψει κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας.

Το άλλο που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι ότι όλες οι υπόλοιπες χώρες που δεν είναι στο ΝΑΤΟ και δεν είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είχαν μια διαφορετική αντίληψη, χωρίς να είναι όμως απόλυτα συμμαχικοί. Η μόνη εξαίρεση είναι η Τουρκία, η Τουρκία δέχεται ακόμα ρωσικό χρήμα. Η Κίνα πλήττεται οικονομικά από αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία, από την άλλη δεν έχει στήριξη από τις ΗΠΑ μιας και οι ΗΠΑ με την Κίνα όσο περνάνε τα χρόνια έχουν όλο και πιο ανταγωνιστικές σχέσεις. Η Ινδία έχει και αυτή τα διλήμματα ασφαλείας της, που σημαίνει ότι χρειάζεται σε έναν βαθμό τη Ρωσία, ακριβώς επειδή έχει και εκείνη με την Κίνα σημαντικά προβλήματα, αλλά είναι χώρες που δεν μπορούν να στηρίξουν τη Ρωσία στα πάντα. Η Ρωσία αυτή τη στιγμή, ειδικά με τα οικονομικά προβλήματα που έχει, δεν νομίζω και η ίδια η Ρωσία να ήθελε να εκμεταλλευτούν την αδυναμία της δυνάμεις σαν την Κίνα και την Ινδία. Μπορεί να ακούγεται εύκολο και σχετικά ευνόητο το ότι οι ασιατικές δυνάμεις είναι όλες παρέα, δεν είναι έτσι. Είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα αναφορικά με μια στρατηγική συμμαχία για παράδειγμα μεταξύ Ρωσίας και Κίνας. Αυτό που όμως είναι πιθανό, είναι αν τα πράγματα φτάσουν σε τέτοιο οπορτουνισμό, σε τέτοια ακροσφαλή πολιτική, να γίνει ένας πυρηνικός πόλεμος για παράδειγμα, μήπως η Κίνα για καθαρά οπορτουνιστικούς σκοπούς προσπαθήσει να κάνει αλλού κάποια επέμβαση ή να διεκδικήσει κάτι άλλο. Είναι και η Βόρεια Κορέα στο κάδρο, γι’ αυτό και φοβόμαστε ότι υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο παγκόσμιας ανάφλεξης.

Απέδωσαν οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία;

Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση γύρω από τις κυρώσεις διεθνώς. Υπάρχουν τα υπέρ και τα κατά. Στο Ιράν για παράδειγμα, οι κυρώσεις βοήθησαν τη χώρα να διαφοροποιήσει την οικονομία και την παραγωγή της. Στη Ρωσία ήταν και παραμένει αυτό που λέμε, το μεγάλο βενζινάδικο του πλανήτη. 

Αναγκαστικά η Ρωσία πρέπει να στρέφει τους πόρους της σε όπλα, έχει το μεγαλύτερο πυρηνικό εργοστάσιο. Είναι τόσο μεγάλη η έκτασή της που η φύλαξη της είναι κοστοβόρα. Στη Ρωσία απέδωσαν οι κυρώσεις σε έναν βαθμό. Ξέρουμε ότι δεν εφαρμόζονται πλήρως. Σκεφτείτε ότι με κυρώσεις που με βαριά καρδιά, ειδικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση, επιβάλλονται και πολλές φορές, όχι σε όλο το μήκος και το πλάτος, η Ρωσία έχει απώλειες αυτή τη στιγμή στο ΑΕΠ της που ξεπερνούν το 38%. Η Ρωσία έχει περίπου 1,4 τρις ΑΕΠ το οποίο είναι ένα περίπου σαν της Ισπανίας και της Ιταλίας. Αν συνεχιστεί ο πόλεμος, θα φτάσει στα μισά, θα φτάσει στης Τουρκίας δηλαδή. Άμα συνεχίσει η Ρωσία αυτόν τον πόλεμο, θα την εξαντλήσει. Γι’ αυτό φοβόμαστε, αν δει ότι χάνει, θα επιστρέψει με την τελική λύση που είναι τα πυρηνικά. Δεν έχει την πολυτέλεια να κρατά αποτυχημένους πολέμους, όπως είχε η Αμερική στο Αφγανιστάν. Η Αμερική είχε άλλη οικονομία και μπορούσε να πετά λεφτά στο βαρέλι, να σας θυμίσω 20 χρόνια κράτησε αυτή η αποτυχία. Η Ρωσία δεν έχει αυτή τη δυνατότητα, δεν έχει τους οικονομικούς πόρους να το κάνει. Και όταν υπάρχει ένας τέτοιος πόλεμος, οι εξαγωγές της Κίνας μειώνονται, άρα υπάρχει πίεση και από την Κίνα να τελειώνει όλο αυτό. Τώρα το πως το τελειώσει, δεν την ενδιαφέρει την Κίνα, αρκεί να τελειώσει γρήγορα. Οι κυρώσεις όμως, σαφώς έχουν επιφέρει συνέπειες στη Ρωσία.

Αν έπρεπε σήμερα να στέψουμε έναν νικητή και έναν χαμένο, ποιοι θα ήταν;

Ο νικητής είναι οι ΗΠΑ μέχρι στιγμής διότι χωρίς να χύσει αίμα Αμερικανός στρατιώτης, έχει παγιδεύσει τον Πούτιν στην οικονομία. Η Ρωσία είναι η ηττημένη για εμένα και ο λόγος είναι ότι, αν η Ρωσία έκανε τη λεγόμενη μικρή εισβολή μπορούσαμε να μιλάμε για άλλα πράγματα. Αν δηλαδή η Ρωσία είχε συγκεντρώσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις στην ανατολική Ουκρανία μόνο και έκανε πρακτικά ό,τι έκανε με την Κριμαία το 2013-2014, θα ήταν αλλιώς.

Η τρίτη χαμένη σαφώς είναι η Ουκρανία, μην ξεχνάμε ότι αυτή τη στιγμή παρόλο που υπάρχει αντίσταση, η Ουκρανία θα χρειαστεί πάρα πολλά χρόνια. Ήδη η Δύση έχει στείλει πακέτα οικονομικής βοήθειας, τα οποία ουσιαστικά διαμορφώνουν και την επόμενη ημέρα, όποια είναι αυτή. Δεν έχει τα χρήματα η Ρωσία να οικοδομήσει αυτά που γκρέμισε, τα έχει η Δύση. Άρα φανταζόμαστε ότι ένα κομμάτι της Ουκρανίας ή όλη η Ουκρανία, σίγουρα θα πάει στη Δύση, την επόμενη ημέρα. Μιλάμε για μια χώρα που δέχεται εισβολή, έχει χάσει ανθρώπινες ζωές, έχει χάσει υποδομές, υποφέρουν οι άνθρωποι, δεν γίνεται να μην είναι χαμένη.

Οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή διαμορφώνουν μια τάξη που θα θέλανε. Η Ρωσία φθείρεται στην Ουκρανία, βαλτώνει. Έχουμε ηττημένους σε διαφορετικές βαθμίδες τη Ρωσία, την Ουκρανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επειδή δεν είχε σχεδιασμό όλα αυτά τα χρόνια, επειδή θεώρησε ότι έπρεπε να ρίξει όλα τα αυγά σε ένα καλάθι που λεγόταν Ρωσία, από την ενεργειακή της ασφάλεια, είδατε τι περάσαμε με τις τιμές της ενέργειας. Αυτό είναι κάτι το οποίο “οφείλουμε” στην χάρη της κυρίας Μέρκελ που για 16 χρόνια ως Καγκελάριος της Γερμανίας και άρα του πιο ισχυρού κράτους της ΕΕ, έχτισε μια αρχιτεκτονική ασφάλεια που δεν ήταν βιώσιμη. Όλο αυτό έφερε την Ευρώπη στο να εξαρτάται αυτή τη στιγμή περισσότερο από τις ΗΠΑ γιατί πολύ απλά η Ευρώπη δεν είχε δημιουργήσει αμυντικές δομές, αν είχαμε κάποιου είδους ευρωστρατό ή κάποια δυνατότητα άμυνας εναντίον της Ρωσίας, θα μπορούσαμε να έχουμε διαφορετική πολιτική από τις ΗΠΑ, αλλά επειδή δεν έχουμε, ακολουθήσαμε αυτό. Αν διακυβέβεται το χρήμα ή η ασφάλεια, σε περίπτωση πολέμου, επιλέγουν την ασφάλεια. Αυτό έγινε.