Το κοινό χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή των προνοιών του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο παρουσίασε την Τετάρτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο την υλοποίηση όσων έχουν συμφωνηθεί μέσα στα επόμενα χρόνια, μέχρι τα μέσα του 2026.

Πρώτο βήμα στη διαδικασία θα είναι η κατάθεση από τα κράτη μέλη των εθνικών σχεδίων εφαρμογής που θα πρέπει να εγκριθούν σε επίπεδο Συμβουλίου της ΕΕ μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου του 2024. Η Κομισιόν θα παρουσιάσει τον σχεδιασμό στα κράτη μέλη στο επόμενο Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων στις 18 Ιουνίου.

«Δεν ξεκινούν όλα τα κράτη μέλη από το ίδιο σημείο, αλλά θα τερματίσουμε όλοι μαζί» ανέφερε σε γραπτή δήλωσή του ο αρμόδιος Αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς, τονίζοντας πως η Επιτροπή θα καταβάλει «κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε τα κράτη μέλη να διαθέτουν όλη την εμπειρογνωμοσύνη και την επιχειρησιακή και οικονομική στήριξη που χρειάζονται για να μετουσιώσουν τις νομικές δεσμεύσεις σε πράξη».

Από την πλευρά της Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον, σημείωσε πως το πλάνο αφορά την πρακτική εφαρμογή του συμφώνου «ώστε να κάνουμε τη διαφορά επί του εδάφους – στα κράτη μέλη, σε περιφέρειες και κοινότητες και για τους ίδιους τους μετανάστες».

Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να καταρτίσει τον σχεδιασμό εφαρμογής σε δέκα τομείς στους οποίους η πρόοδος θα πρέπει να γίνεται παράλληλα:

– Ανάπτυξη και έγκαιρη λειτουργία του νέου κοινού συστήματος πληροφοριών (Eurodac), το οποίο θα συμβάλει στον καθορισμό της ευθύνης επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου και την παρακολούθηση των δευτερογενών μετακινήσεων, μέσω της αποθήκευσης και της επεξεργασίας των στοιχείων των αιτούντων άσυλο.

– Το νέο σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ μέσω γρήγορων, αποτελεσματικών και εξορθολογισμένων διαδικασιών για το άσυλο και την επιστροφή, μέσω εναρμονισμένων κανονισμών για τη διαλογή των αιτήσεων, τη διαδικασία ασύλου και για τις διαδικασίες επιστροφών. Όλα τα άτομα που φτάνουν παράτυπα στην ΕΕ θα καταγράφονται και θα γίνονται έλεγχοι εξακρίβωσης της ταυτότητας τους, εξακρίβωσης ποια άτομα αποτελούν κίνδυνους για την ασφάλεια, σε ποιο βαθμό κάθε άτομο είναι ευάλωτο και την κατάσταση της υγείας τους. Θα εφαρμόζονται επίσης υποχρεωτικά συγκεκριμένες διαδικασίες για τα άτομα που πρέπει να επιστρέψουν.

– Επαρκή πρότυπα διαβίωσης για τους αιτούντες σε σχέση με τις ανάγκες τους, όπως για παράδειγμα γρηγορότερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (6 μήνες αντί για 9 μήνες) για τους αιτούντες διεθνούς προστασίας, δικαίωμα στην σωματική και ψυχική υγειονομική περίθαλψη και μεγαλύτερη προστασία για οικογένειες, παιδιά και ευάλωτα άτομα. Επίσης στις σχετικές οδηγίες προβλέπονται εργαλεία για πρόληψη των δευτερογενών μετακινήσεων, καθώς η παροχή στέγασης και των απαραίτητων συνθηκών θα εξαρτάται από το αν διαμένει πραγματικά στο κατάλυμα που έχει οριστεί. Τα κράτη μέλη θα υποχρεούνται να παρέχουν μόνο τα βασικά όταν οι αιτούντες δεν βρίσκονται στο κράτος μέλος όπου υποτίθεται ότι βρίσκονται.

– Απλοποίηση των διαδικασιών ασύλου ώστε να είναι δίκαιες, αποτελεσματικές και συγκλίνουσες σε όλη την ΕΕ, ενισχύοντας τις εγγυήσεις, τα δικαιώματα και τις εγγυήσεις για τους αιτούντες και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας.

– Αποτελεσματικές και δίκαιες διαδικασίες επιστροφής για όσους δεν έχουν δικαίωμα επιστροφής, μέσω της δημιουργίας του ρόλου του Συντονιστή Επιστροφών για αξιωματούχο της Κομισιόν, στη βάση της δουλειάς που ήδη γίνεται με τον σχεδιασμό κοινών πτήσεων για επιστροφές και αποστολών ταυτοποίησης. Στόχος θα είναι η καλύτερη αξιοποίηση του Frontex, η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και η συνεργασία για επιστροφή ατόμων που συνιστούν απειλή για την ασφάλεια.

– Αποτελεσματική εφαρμογή των νέων κανόνων για δικαιότερο καταμερισμό της ευθύνης μεταξύ των κρατών μελών και για μείωση των κινήτρων για δευτερογενείς μετακινήσεις. Για παράδειγμα, σημειώνεται, οι διαδικασίες θα γίνουν πιο αποτελεσματικές μέσω της δυνατότητες κοινοποιήσεων αιτημάτων για εκ νέου ανάληψη της ευθύνης από τη χώρα άφιξης, ενώ θα τεθούν σε ισχύ κανόνες για πρόληψη περιστατικών κατάχρησης προνοιών του συστήματος, όπως της υποχρεώσης των αιτούντων να υποβάλλουν αίτηση στο κράτος μέλος πρώτης εισόδου.

– Αποτελεσματική λειτουργία της αρχής της αλληλεγγύης μέσω της εφαρμογής του μόνιμου, νομικά δεσμευτικού και ευέλικτου μηχανισμού για διασφάλιση ότι κανένα κράτος μέλος δεν θα αναγκάζεται να αντιμετωπίζει απότομες αυξήσεις στις αφίξεις χωρίς βοήθεια από τα άλλα κράτη μέλη.

– Αύξηση της ετοιμότητας και εκπόνηση σχεδιασμών για τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και κρίσεων λόγω απότομων αυξήσεων στις αφίξεις.

– Νέες ρυθμίσεις για προστασία των αιτούντων άσυλο και των ευάλωτων προσώπων μέσω αυξημένης παρακολούθησης του κατά πόσο τα κράτη μέλη τηρούν τα θεμελιώδη δικαιώματα, της προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της πραγματικής παροχής του δικαιώματος ασύλου μεταξύ άλλων ευάλωτες ομάδες όπως τα παιδιά.

– Ενίσχυση των προσπαθειών των κρατών μελών για επανεγκατάσταση, ένταξη και ενσωμάτωση των μεταναστών.

Όπως αναφέρεται, η Κομισιόν θα συνεχίσει παράλληλα με την εφαρμογή των νέων νομοθεσιών με επιχειρησιακές δράσεις όπως ενίσχυση της συνεργασίες με τρίτες χώρες ιδιαίτερα όσον αφορά την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών, την αποτελεσματική επιστροφή, επανεισδοχή και επανένταξη, καθώς και την δημιουργία και λειτουργία νόμιμων οδών μετανάστευσης.