Ο πληθυσμός της Κύπρου είναι από τους υγιέστερους στην Ευρώπη, σύμφωνα με το “προφίλ υγείας” της χώρας, που ετοιμάστηκε στο πλαίσιο κοινής προσπάθειας του ΟΟΣΑ και του European Observatory on Health Systems and Policies, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η έκθεση παρουσιάστηκε σήμερα σε διαδικτυακή διάσκεψη.

Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης, οι συμμετέχοντες σημείωσαν την εφαρμογή του ΓεΣΥ κατά τη στιγμή του ξεσπάσματος της COVID-19 και την ανθεκτικότητα του συστήματος όταν δοκιμάστηκε στα άκρα κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Σύμφωνα με την έκθεση, γενικά, ο πληθυσμός της Κύπρου είναι από τους υγιέστερους στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την κατάσταση τον Αύγουστο του 2021, οι επιπτώσεις της COVID-19 στη θνησιμότητα και στο προσδόκιμο ζωής ήταν περιορισμένες. Ο πληθυσμός έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα στον τομέα της υγείας, παρά τους παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα και η παχυσαρκία. Από το 2019 άρχισαν να εφαρμόζονται στο σύστημα υγείας μεταρρυθμίσεις για την καθιέρωση καθολικής κάλυψης και τη βελτίωση της συνολικής αποδοτικότητας παρά τη συνεχιζόμενη πανδημία, και οι αλλαγές στους μηχανισμούς χρηματοδότησης της υγειονομικής περίθαλψης έχουν διευκολύνει την ικανότητα κινητοποίησης σε περίπτωση κορύφωσης αναγκών.

Εκτός από τη βελτίωση της κάλυψης και της ανθεκτικότητας, το νέο Γενικό Σύστημα Υγείας αναμένεται να βελτιώσει την προσβασιμότητα, μειώνοντας τους χρόνους αναμονής.

Όπως και σε αρκετές άλλες χώρες της ΕΕ, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής στην Κύπρο επιβραδύνθηκε την τελευταία δεκαετία. Παρά την πανδημία COVID-19, το προσδόκιμο ζωής το 2020 παρέμεινε σταθερό στα 82,3 έτη. Οι κύριες αιτίες θανάτου είναι οι καρδιολογικές παθήσεις, ο καρκίνος και ο διαβήτης.

Συγκεκριμένα, ο καρκίνος του πνεύμονα έχει αποδειχθεί η κύρια αιτία θνησιμότητας από καρκίνο στο νησί, για το 2020, φθάνοντας το 4,5% (268 περιπτώσεις) και οι ισχαιμικές καρδιακές παθήσεις, προκαλώντας 633 θανάτους, ποσοστό 10,7%. Υψηλά ποσοστά είχαν και τα εγκεφαλικά επεισόδια (360 ή 6,1%) Το ίδιο έτος, στην COVID-19 αποδίδονταν 131 θάνατοι, ποσοστό 2%.

Σύμφωνα με την Ερικα Ρίτσαρντσον, Ερευνήτρια του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Συστήματα και τις Πολιτικές Υγείας η οποία ετοίμασε την έκθεση,  το κάπνισμα και η παιδική παχυσαρκία αποτελούν μείζονα θέματα δημόσιας υγείας στο νησί, με το 33% των ανδρών να καπνίζουν καθημερινά το 2019, και το 14% των γυναικών, ενώ τα ποσοστά παχυσαρκίας μεταξύ των παιδιών είναι τα υψηλότερα στην ΕΕ και η κατανάλωση αλκοόλ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Παρατήρησε επίσης ότι η έκθεση έδειξε ότι οι δαπάνες για την υγεία παραμένουν πολύ χαμηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας το 7,0% του ΑΕΠ ενώ οι κατά κεφαλή δαπάνες για την υγεία στην Κύπρο παραμένουν σταθερά κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ, αντιστοιχώντας σε 1881 EUR κατά κεφαλήν το 2019 σε σύγκριση με 3523 EUR για το σύνολο της ΕΕ. Οι δαπάνες για όλες τις συνιστώσες του συστήματος είναι χαμηλές. Ένας σημαντικός στόχος των πρόσφατων εκτεταμένων μεταρρυθμίσεων του συστήματος υγείας για την καθιέρωση καθολικής κάλυψης είναι η μείωση των άμεσων ιδιωτικών δαπανών, οι οποίες ήταν οι υψηλότερες στην ΕΕ, μέσω της βελτίωσης της οικονομικής προστασίας των δικαιούχων.

Η έκθεση έδειξε επίσης ότι αναλογικά και σε απόλυτες τιμές, οι δαπάνες για την εξωνοσοκομειακή περίθαλψη και τα φαρμακευτικά προϊόντα είναι υψηλές στην Κύπρο, ενώ οι δαπάνες για προληπτικές υπηρεσίες είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ.

Η πρόσβαση στην υγεία, έδειξε, είναι γενικά καλή για το μεγαλύτερο μέρος του κυπριακού πληθυσμού, αλλά επηρεάζεται από τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού, ειδικά στον τομέα των νοσηλευτών. Επίσης, παρά τον μεγάλο συνολικό αριθμό γιατρών, υπάρχουν ελλείψεις στον δημόσιο τομέα.

Η έκθεση ανέφερε επίσης ότι οι θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγείας εφαρμόστηκαν με επιτυχία παρά την πρόσθετη πίεση στο σύστημα από την πανδημία COVID-19. Τα σχετικά υψηλά ποσοστά εμβολιασμού υπήρξαν βασικός παράγοντας για την πρόληψη των θανάτων από τον κορωνοϊό κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Παρότι τα ποσοστά θνησιμότητας από προλαμβανόμενες και θεραπεύσιμες αιτίες είναι συνολικά σχετικά χαμηλά, υπάρχουν αποκλίσεις στην πρόσβαση σε διάφορες υπηρεσίες, οι οποίες επηρεάζουν τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας.

Για παράδειγμα, μολονότι τα ποσοστά προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είναι ανάλογα με τον μέσο όρο της ΕΕ, και παρά την ύπαρξη εθνικού προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου, το 2019 μόνο 31% περίπου των γυναικών ηλικίας 50-69 ετών είχε υποβληθεί σε προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού κατά τα τελευταία δύο έτη —ποσοστό που υπολείπεται μακράν του ποσοστού προσυμπτωματικού ελέγχου στην ΕΕ (59 %).

Η πρόσβαση στην υγεία, σύμφωνα με την έκθεση, είναι γενικά καλή για το μεγαλύτερο μέρος του κυπριακού πληθυσμού, παρά τα υψηλά επίπεδα δαπανών. Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, επέτρεψαν μεγαλύτερη ευελιξία στο σύστημα και τη διατήρηση της πρόσβασης κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Οι μεταρρυθμίσεις που θεσπίστηκαν στον τομέα της χρηματοδότησης λίγο πριν από την πανδημία παρείχαν τη δυνατότητα μεγαλύτερης ευελιξίας στον σχεδιασμό και τη σύναψη συμβάσεων με παρόχους υπηρεσιών. Αυτό διευκόλυνε την ανάπτυξη ικανότητας κινητοποίησης στη φάση κορύφωσης της κρίσης της COVID-19.

Η Κύπρος κατάφερε επίσης να αναπτύξει με ταχείς ρυθμούς την εθνική εκστρατεία εμβολιασμού. Ο κυριότερος περιορισμός της ικανότητας είναι η συνεχιζόμενη έλλειψη εργαζομένων στον τομέα της υγείας

Μιλώντας στην παρουσίαση, η Ανώτερη Ιατρική Λειτουργός στο Υπουργείο Υγείας, Ειρήνη Κότερ είπε ότι η έκθεση αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο, το οποίο θα βοηθήσει στη διαμόρφωση των πολιτικών στο μέλλον.

Αναφέρθηκε στην ανάγκη δημιουργίας μιας διεπιστημονικής ομάδας δράσης για εφαρμογής ενός στρατηγικού σχεδίου.

Ο Πρόεδρος του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου, Δρ. Πέτρος Αγαθαγγέλου αναφέρθηκε στην μη ύπαρξη σχεδιασμού δυναμικότητας, καθώς και τις ελλείψεις στο νοσηλευτικό προσωπικό.

Ο Διευθυντής του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας, Ανδρέας Παπακωνσταντίνου μίλησε για την ανάγκη να προστατευθεί το σύστημα υγείας. Ανέφερε ότι μόλις άρχισε να σταθεροποιείται το ΓεΣΥ μετά την έντονη χρήση του λόγω του COVID, ενώ έχει αποδειχθεί ότι είναι οικονομικά βιώσιμο έστω και μετά την έντονη χρήση τα πρώτα χρόνια.

Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου, Μάριος Κουλούμας, μίλησε για επένδυση στην υποδομή και είπε ότι οι συνολικές δαπάνες για την υγεία εξακολουθούν να είναι χαμηλές.  

Μίλησε επίσης για μητρώο ασθενών με χρόνιες παθήσεις στην Κύπρο, αφού στο νησί 2 στους 5 ανθρώπους υποφέρουν από χρόνιες παθήσεις.