Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,

τούτο προσπάθησε τουλάχιστον

όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις

Κ. Π. Καβάφης

Μετά από 20 χρόνια σκηνικής ενσάρκωσης και εκατοντάδες παραστάσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό η θρυλική παράσταση «Η Ελένη» έρχεται στον ΘΟΚ.

 

«Η ΕΛΕΝΗ» του Γιάννη Ρίτσου

Σκηνοθεσία-ερμηνεία Βασίλης Παπαβασιλείου

Μόνο για μία παράσταση: Παρασκευή, 24 Μαϊου 2019, 21:00 

«Πως ήταν δίχως νόημα όλα,/ δίχως σκοπό και διάρκεια και ουσία – πλούτη, πόλεμοι, δόξες και φθόνοι, κοσμήματα και η ίδια η ομορφιά/ Τι ανόητοι θρύλοι/ κύκνοι και Τροίες και έρωτες και ανδραγαθίες»

Η «Ελένη» του Γιάννη Ρίτσου που συμπληρώνει φέτος 20 χρόνια σκηνικής ενσάρκωσης, σε σκηνοθεσία και ερμηνεία ενός από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες, ηθοποιούς και διανοούμενους της Ελλάδας, του Βασίλη Παπαβασιλείου έρχεται στην Κύπρο για μία μόνο παράσταση στην Κεντρική Σκηνή του ΘΟΚ, την Παρασκευή 24 Μαϊου 2019. H μετάκληση  πραγματοποιείται σε συνεργασία του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου με το Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου προωτοσυναντήθηκε θεατρικά με το πεζόμορφο ποίημα το καλοκαίρι του 1999 στην Πνύκα, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, παρουσιάζοντας μια ανθολόγηση με τίτλο «Ο κύριος Γιάννης Ρίτσος». Η «Ελένη» μέχρι σήμερα καταμετρά εκατοντάδες παραστάσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Η θρυλική αυτή παράσταση, με τη σπουδαία ερμηνεία του Βασίλη Παπαβασιλείου που τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας «Κάρολος Κουν» από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών, αποτελεί ένα φόρο κατάφασης στη δύναμη της ποίησης, του θεάτρου και της ζωής. 

Το πολύστιχο ποίημα «Η Ελένη» έγραψε –εν μέσω δικτατορίας και εξορίας- ο Γιάννης Ρίτσος το 1970 σε ηλικία 60 χρονών ενώ βρισκόταν σε κατοίκον περιορισμό στο Καρλόβασι της Σάμου. Πρόκειται για έναν ακόμη θεατρικό μονόλογο ο οποίος αποτέλεσε μέρος της ποιητικής συλλογής «Τέταρτη Διάσταση», που γράφτηκε μέσα σε 20 περίπου χρόνια και είναι μια από τις κορυφαίες της νεοελληνικής ποίησης.

 

Το ποίημα

Η «Ελένη» διαθέτει τη μορφή του μονολόγου με τις «σκηνικές οδηγίες» στην αρχή και στο τέλος του, που έχουν όλα τα ποιήματα της «Τέταρτης διάστασης» του Γιάννη Ρίτσου. Ένας νεαρός στρατιωτικός επισκέπτεται τη διάσημη γυναίκα, την βρίσκει γριά «εκατό, διακόσω χρονώ» με εμφανή τα σημάδια της φθοράς ολόγυρά της. Το σπίτι καταρρέει, το πρόσωπό και το σώμα της έχουν οικτρά αλλοιωθεί. Μέσα σε αυτή την απόλυτη παρακμή, η γηραιά κυρία διαγράφει το παρελθόν και τις μεγάλες στιγμές της ζωής της και του κόσμου της.

 

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου σημειώνει για το κείμενο:

Oι αρχαιόθεμοι «γυναικείοι μονόλογοι» της «Τέταρτης Διάστασης». Τα κομμάτια αυτά παίζονται από γυναίκες ηθοποιούς με λαμπρά συνήθως αποτελέσματα (προσωπικά μου έχει τύχει να θαυμάσω κάποια από τα αποτελέσματα αυτά), τα οποία όμως παραπέμπουν μοιραία στον κλειστό κόσμο του «ψυχολογικού θεάτρου». Η ταύτιση του φύλου του ερμηνευτή με το φύλο της θεατρικής «περσόνα», είναι υπεύθυνη, κατά τη γνώμη μου, γι’ αυτή την παραπλανητική αναγωγή. Γιατί παραπλανητική; Μα γιατί ο Ρίτσος είναι πολύ πιο κοντά στον αρχαίο συνάδερφό του παρά στον Τένεση Ουίλιαμς. Θα’ λεγε κανείς ότι ο Ουίλιαμς είναι γι’ αυτόν η αφετηρία, για να αναπλεύσει τον ποταμό του θεάτρου και να συναντήσει τον Ευριπίδη. Το θέατρο του Ρίτσου είναι ένα θέατρο γλώσσας και ιδεών. Το ανθρώπινο πάθος, είτε τη «γυναικεία» ψυχή αφορά είτε την «ανδρική», φωτίζεται στοργικά και συνάμα ανελέητα ως έρμαιο μιας υπέρτερης διαπλοκής δυνάμεων, που φέρουν τα ωραία ονόματα Πόθος, Δόξα, Ομορφιά, και συνθέτουν το δίχτυ της Μοίρας μας.

Στους μονολόγους του Ρίτσου το πάθος δεν εκτίθεται ως άμεσο βίωμα, αλλά ως αναδρομή. Όχημα αυτής της αναδρομής είναι η γλώσσα. Κάτι περισσότερο: η γλώσσα και το παιχνίδι της είναι η μόνη ταυτότητα των ηρώων του. Η κατά συνθήκη ονομασίες Αίας, Ορέστης, Ελένη. κ.λ.π. δε σηματοδοτούν ατομικές οντότητες αλλά κόμπους του Μύθου, ή μ’ άλλα λόγια της ακατάλυτης δύναμης του Απρόσωπου που εξυφαίνει, που πλέκει τη μικρή ζωή του καθενός μας. Τι άλλο έκανε η αρχαία τραγωδία;

 

Βασίλης Παπαβασιλείου

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1949.

Συνολικά έχει σκηνοθετήσει τριάντα παραστάσεις μέσα σε ισάριθμα χρόνια (έργα Σοφοκλή, Γκολντόνι, Μαριβώ, Χόρβατ, Μποντ, Σαίξπηρ, Πιραντέλλο, Μολιέρου, Αναγνωστάκη, Στάικου, Μανιώτη, κ.ά.).

Έχει μεταφράσει θεατρικά και πεζά κείμενα (Γκολντόνι, Μποντ, Μολιέρος, Μπαρτ, Σαντ, Νοβαρινά, κ.ά.).

Στις πρόσφατες δουλειές του συγκαταλέγονται «Η Ελένη» του Γιάννη Ρίτσου, «Relax…Mynotis», «Σιχτίρ ευρώ, μπουντρούμ δραχμή… θα πεις κι ένα τραγούδι», «Τους Ζυγούς Λύσατε»,  «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Γκαίτε, «Ο Τυχοδιώκτης» …βασισμένος στον Χουρμούζη, «Του Κουτρούλη ο γάμος» του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή, ο «Κύκλωπας» του Ευριπίδη, «Καβγάδες στην Κιότζα» του Κάρλο Γκολντόνι, καθώς επίσης και δύο οπερέτες του Θεόφραστου Σακελλαρίδη.

Το 2000 παρουσιάσε με το Εθνικό Θέατρο την παράσταση «Οιδίποδας Τύραννος» του Σοφοκλή σε απόδοση  και σκηνοθεσία δική του στο Κολοσσαίο της Ρώμης. Η παράσταση  έκανε επίσημη πρώτη, εγκαινιάζοντας έτσι και την επαναλειτουργία του αρχαίου μνημείου.

 

Διετέλεσε διευθυντής του ΚΘΒΕ από το 1994-1998. Δίδαξε, όχι συστηματικά, σε δραματικές σχολές και στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Τιμήθηκε με διακρίσεις από τον Δήμο Αθηναίων, τον Δήμο Χαλανδρίου, την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και το Φεστιβάλ Θεάτρου Συρακουσών της Σικελίας. Για την ερμηνεία του στην «Ελένη» του Γιάννη Ρίτσου τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας «Κάρολος Κουν» από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών.

Το 2016  τιμήθηκε με την υψηλότερη διάκριση της Γαλλικής Δημοκρατίας το μετάλλιο του Ιππότη Γραμμάτων και Τεχνών, για την προσφορά του στην τέχνη του θεάτρου αλλά και στη σύσφιξη των πολιτιστικών δεσμών Ελλάδας και Γαλλίας.

 

Ταυτότητα της παράστασης:

Σκηνοθεσία: Βασίλης Παπαβασιλείου

Σκηνογραφία: Μαρί-Νοέλ Σεμέ

Μουσική : Γιάννης Μεταλλινός

Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ

Καλλιτεχνική συνεργάτις- Εκτέλεση παραγωγής: Νικολέτα Φιλόσογλου

 

Στο ρόλο της «Ελένης» ο Βασίλης Παπαβασιλείου. Συμμετέχει ο Νίκος Σακαλίδης.

 

Υπεύθυνη Επικοινωνίας & Δημοσίων Σχέσεων:  Γεωργία Μεσιήτηgeorgia.music@gmail.com

———————————————————————————————————

«Η ΕΛΕΝΗ»

Θέατρο ΘΟΚ, Κεντρική Σκηνή Αίθουσα Εύης Γαβριηλίδης

Παρασκευή, 24 Μαϊου 2019 στις 21:00

 

Πληροφορίες / Εισιτήρια

Ταμείο Θεάτρου ΘΟΚ, τηλ. 77 77 27 17 (Τρίτη-Κυριακή 10:00-13:30, 16:00-18:00)

και ηλεκτρονικά στη σελίδα www.thoc.org.cy

 

Τιμή Εισιτηρίου: €15

Διάρκεια παράστασης: 60 λεπτά

 

————————————————————————————————————–

 

Masterclass με τον Βασίλη Παπαβασιλείου

Το Σάββατο, 25 Μαϊου 2019, μεταξύ των ωρών 10:00-14:00 θα πραγματοποιηθεί Masterclass με τον Βασίλη Παπαβασιλείου στη Νέα Σκηνή ΘΟΚ, με θέμα την ελληνική έκφραση. Το 4ωρο Masterclass απευθύνεται μεταξύ άλλων σε ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σπουδαστές θεάτρου και γλώσσας, φιλόλογους, δημοσιογράφους και γενικά σε όσους χειρίζονται/χρειάζονται τη γλώσσα.

Κόστος συμμετοχής: € 25Για περισσότερες πληροφορίες και δήλωση συμμετοχής:Γεωργία Μεσιήτηgeorgia.music@gmail.com

 

————————————————————————————————————–

 

Ο Θόδωρος Τερζόπουλος, ο Παντελής Βούλγαρης, ο Σταύρος Πετσόπουλος και ο Ακύλλας Καραζήσης γράφουν για τον Βασίλη Παπαβασιλείου με αφορμή τα 20 χρόνια της «Ελένης».

 

«Ο Βασίλης ερμηνεύοντας την «Ελένη» του Ρίτσου αφοπλίζει γιατί σαρκάζει και σαρκάζεται, αναιρεί και αναιρείται, σιωπά και απειλεί. Οι παύσεις του είναι γεμάτες υποσχέσεις που μεγεθύνονται στον λόγο. Μιλώντας υποδηλώνει πολλά και κρύβει περισσότερα, τα οποία εμφανίζονται άηχα στις επικίνδυνες παύσεις του».

Θόδωρος Τερζόπουλος, σκηνοθέτης

 

 

«Στην παράσταση του Βασίλη Παπαβασιλείου «Η Ελένη» του Γιάννη Ρίτσου συμβαίνει το εξής παράδοξο: Αισθάνεσαι κατά ένα μαγικό τρόπο της τέχνης ότι ο ηθοποιός περίμενε να ταξιδέψει μαζί με το κείμενο, όταν αυτό υπήρχε ακόμα ως αίσθηση στον ποιητή. Δηλαδή πριν ακόμα γραφεί. Αυτός είναι ο λόγος που μετά τις υποκλίσεις των δύο άξιων ηθοποιών παραμένεις στο κάθισμα για αρκετή ώρα ευγνώμων, γεμάτος συγκίνηση. Αλήθεια, συμβαίνουν ακόμα θαύματα!»

Παντελής Βούλγαρης, σκηνοθέτης-σεναριογράφος

 

 

«Θαυμάζω και αγαπώ τον Βασίλη Παπαβασιλείου.(…) Στέκεται   απροσδόκητα   σε   κάθε   φράση,   είτε   δραματική   είτε   κωμική,   αλλά   κι   επίσης καταφέρνει να συνυπάρχουν ταυτόχρονα και το κωμικό και το δραματικό. Κατέχει την τέχνη της σιωπής. Κάποιες σιωπές του ακούγονται εκκωφαντικά στο θέατρό του.(…) Γεμίζει το χώρο με την παρουσία του, όπως λίγοι μεγάλοι ηθοποιοί μπορούν. (…)

Με την Ελένη του Ρίτσου, έδειξε αυτό που λεν οι Γάλλοι : il  a de la suite dans les idées –υπάρχει συνέχεια (ή συνέπεια) στις ιδέες του. Είδα την παράσταση πριν 20 χρόνια περίπου σ’ ένα   κλειστό   θέατρο   στις   παρυφές   της   Θεσσαλονίκης   και   σύντομα   μετά   στο   ανοιχτό θέατρο Παπάγου. Και πέρυσι την ξαναείδα δύο φορές στο Θέατρο Τέχνης της Φρυνίχου.(…)

Η  Ελένη  είναι ένα από τα σπουδαιότερα αρχαιόθεμα αφηγηματικά ποιήματα του Ρίτσου, που περιλαμβάνεται στην Τέταρτη διάσταση, τον ωραιότερο ίσως τόμο των Απάντων του. Είναι   απροσδόκητα   μοντέρνο   κείμενο.   Στην   παλαιά   παράσταση   δανειζόταν   εμφανώς στοιχεία   από   τη   Ουίννυ στις  Ευτυχισμένες   μέρες  του  Μπέκετ.   Στην   τωρινή   παράσταση έφυγε από αυτό. Κάποια ελάχιστα μακιγιάζ στην πρώτη παράσταση. Όπως είπαμε ορίζει αυτός με την παρουσία του και το παίξιμό του, χωρίς τη μίμηση, το φύλο, την ηλικία, το σοβαρό και το κωμικό. Η εκφορά του ποιητικού λόγου του Ρίτσου είναι μάθημα. Πουθενά δεν ποιητικίζει, δεν «ερμηνεύει» το στίχο ευαίσθητα και συναισθηματικά όπως κάνουν συχνά οι ηθοποιοί. Συμπυκνωμένα όλα σε μια ώρα περίπου, μ’ έναν λόγο απαστράπτοντα και μια συγκλονιστική λιτότητα των απόλυτα ελεγμένων μέτρων έκφρασης, διασχίζοντας  τις δεκαετίες ξαναέδωσε μια αριστουργηματική παράσταση, μια από τις δύο-τρεις καλύτερες της χρονιάς».

Σταύρος Πετσόπουλος, εκδότης (Εκδόσεις ΑΓΡΑ)

 

 

«Υπάρχει, φαίνεται, κάποιου είδους παραισθησιογόνα ουσία ή πιο σωστά διευρυντική της συνείδησης, που οδηγεί νέους φαντασιόπληκτους άντρες να συναντήσουν σ’ αυτόν τον φαινομενικά πραγματικό κόσμο τον Stalker τους.  Αυτός, συνήθως, είναι ένας άντρας μεγαλύτερος, με έντονη, ας μου επιτραπεί ο εξεζητημένος όρος, performative προσωπικότητα, ευρυμαθής, εκφραστικός και δεινός ρήτορας: ένας Clown Dieux.

 

Φαντάζομαι αυτόν τον άντρα σε τοπογραφικά στιγμιότυπα: στο θέατρο Κνωσός, πλάτη στο κοινό, στο θέατρο του Κολλεγίου Αθηνών μόνον σ’ ένα μακρύ τραπέζι, στο μετζοπάτωμα του ΚΘΒΕ, σ’ ένα άδειο περίπτερο της ΔΕΘ, σ’ ένα πατάρι υπαίθριο στημένο στην Πνύκα.

Χώροι συνάντησής μου με τον Βασίλη Ζουβέ, τον Βασίλη Μπακαλιάρο, τον Βασίλη Διευθυντή Θεάτρου, τον Βασίλη Ελένη.

 

Τελειώνω με ένα θαρραλέο σάλτο στον χωροχρόνο σκεπτόμενος την ακόλουθη φράση: Πως πήγα με τον Βασίλη Παπαβασιλείου βόλτα κι αγοράσαμε μαζί ένα φουστάνι για την Ελένη (του Ρίτσου).

 

ΥΓ. Αν μιλούσα για τον Βασίλη σε φίλους μου Ισπανούς ή Γερμανούς (πράγμα που το έχω κάνει), θα τον περιέγραφα δίνοντας απόλυτο δικαίωμα στην φαντασιακή εικόνα που χρόνια ζει μέσα μου. Θα ήμουν όρθιος και θα ξεκινούσα με τη φράση: Υπάρχει ένας σκηνοθέτης στην Ελλάδα…»

Ακύλλας Καραζήσης, ηθοποιός-σκηνοθέτης