Το άγχος είναι ένα συνηθισμένο και φυσιολογικό συναίσθημα τόσο στους ενήλικες, όσο και στα παιδιά. Στις περισσότερες περιπτώσεις το άγχος είναι προσωρινό και μπορεί να προκαλείται από μία συγκεκριμένη κατάσταση. Στην περίπτωση των παιδιών για παράδειγμα, μπορεί να βιώσουν άγχος μετά από μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή τους, όπως μία μετακόμιση ή ο αποχωρισμός της μαμάς στο ξεκίνημα του σχολείου. Πολλές φορές μάλιστα, το άγχος στους ανθρώπους μπορεί να αποβεί ευεργετικό, αφού μας βοηθάει να αποφύγουμε τον εφησυχασμό.

Σε άλλες περιπτώσεις όμως το άγχος μπορεί να υπάρξει σε μια πιο γενικευμένη μορφή, να είναι επίμονο και έντονο, και να παρεμποδίζει την καθημερινή λειτουργία και τις δραστηριότητες του παιδιού, όπως το σχολείο, την κοινωνικοποίηση και τη δημιουργία φίλων, ή τον ύπνο. Σε αυτήν την περίπτωση το άγχος χάνει το φυσιολογικό του στοιχείο και αποτελεί ένδειξη κάποιας αγχώδους διαταραχής.

Δυστυχώς, η συχνότητα εμφάνισης των διαταραχών άγχους γίνεται όλο και πιο υψηλή στα παιδιά (και στους ενήλικες) και αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι τα συμπτώματα των διαταραχών αυτών δεν γίνονται εύκολα αντιληπτά. Δεν προκαλούν ενόχληση στο περιβάλλον του παιδιού και δεν είναι επιβλαβή για τους άλλους, παρά μόνο για το ίδιο το παιδί. Ακόμα όμως και αν γίνονται αντιληπτά από τους γονείς, δυσκολεύονται να διακρίνουν αν πρόκειται για φυσιολογικές ή παθολογικές εκδηλώσεις άγχους και φόβου.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα παιδιά αντιδρούν στο άγχος διαφορετικά από ότι οι ενήλικες. Μπορεί παραδείγματος χάρη, να παρατηρηθούν εκρήξεις οργής, ευερεθιστότητα, καταστροφικότητα, ή ακόμη να μην εξωτερικεύεται καν το αίσθημα του άγχους, περίπτωση που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Είναι βέβαια αρκετά πιθανόν σε πιο έντονες μορφές να εμφανίζονται και σωματικά συμπτώματα όπως, ναυτία, έμετοί, αναπνευστική δυσφορία, ταχυκαρδίες, πόνος στο στομάχι, εφίδρωση, αίσθημα αστάθειας, δυσκολίες στην συγκέντρωση κτλ.Ποιες είναι οι κυριότερες διαταραχές άγχους στα παιδιά;

Διαταραχή άγχους αποχωρισμού. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι φυσιολογικό να αναστατώνονται όταν αποχωρίζονται από τους γονείς ή από τα άτομα με τα οποία είναι προσκολλημένα. Όταν όμως το άγχος που βιώνει το παιδί έχει υπερβολική ένταση και εκδηλώνεται ακόμη και σε μεγαλύτερες ηλικίες, τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη της διαταραχής άγχους του αποχωρισμού. Παιδιά σχολικής ηλικίας μπορεί να μην θέλουν να πάνε σχολείο ή να κοιμηθούν μόνα τους ή μπορεί να διακατέχονται από φοβίες ότι κάτι κακό θα συμβεί στα αγαπημένα τους πρόσωπα ή ότι τα ίδια χαθούν και δεν θα μπορέσουν να ξαναβρεθούν με τους γονείς τους.

Κοινωνική αγχώδης διαταραχή. Βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνικής φοβίας είναι ο έντονος και επίμονος φόβος που βιώνει το παιδί σε μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις. Η κοινωνική κατάσταση μπορεί να προκαλεί τόσο έντονο άγχος, που ενδέχεται να οδηγήσει σε κρίση πανικού. Τα παιδιά και οι έφηβοι με κοινωνική φοβία έχουν συνήθως πολύ λίγους φίλους, δεν θέλουν να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες, στο σχολείο μπορεί να δείχνουν ιδιαίτερα φοβισμένα σε πολλές καταστάσεις (να διαβάσουν φωναχτά, να σηκώσουν χέρι κατά την διάρκεια του μαθήματος) και μπορεί να αποφεύγουν σχολικές εκδρομές και ομαδικές εκδηλώσεις. Στο σπίτι μπορεί να μην απαντούν στο τηλέφωνο και να απομονώνονται όταν έρχονται επισκέπτες. Γενικά τα παιδιά αυτά έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και συχνά βιώνουν την απόρριψη από το περιβάλλον τους.

Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή. Βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι το υπερβολικό και ανεξέλεγκτο άγχος το οποίο προκαλείται από μια σειρά γεγονότων και δραστηριοτήτων τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας για διάστημα τουλάχιστον έξι μηνών. Το παιδί μπορεί να βιώνει άγχος και έντονη φοβία για τους βαθμούς, τον ανταγωνισμό, για οικογενειακά θέματα, για τις γενικότερες επιδόσεις του κ.α. Τα παιδιά αυτά είναι πιο πιθανό να είναι τελειομανή και συχνά αδυνατούν να χαλαρώσουν λόγω της πολύ μεγάλης τους ανησυχίας. Πολλές φορές τα όσα βιώνουν μπορεί να είναι και αβάσιμα.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Τα βασικά χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής είναι οι έμμονες σκέψεις και οι ψυχαναγκασμοί με τους οποίους το άτομο ασχολείται τουλάχιστον για μια ώρα την ημέρα και οι οποίο το καταπονούν και του δημιουργούν πρόβλημα στη λειτουργικότητά του. Οι εμμονές επαναλαμβάνονται ακόμα και χωρίς τη θέληση του παιδιού και τις βιώνει πολύ έντονα. Η συμπεριφορά του παιδιού μπορεί να χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες πράξεις τις οποίες αισθάνεται ως υποχρέωσή του να τις εκτελέσει για να μειώσει το άγχος που βιώνει και έχουν να κάνουν συνήθως με την ασφάλεια του. Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί ασχολείται σε υπερβολικό βαθμό με την καθαριότητα (85% των περιπτώσεων), τον έλεγχο και την τακτοποίηση πραγμάτων. Ωστόσο είναι πολύ σημαντικό να γίνεται διάκριση των παθολογικών ψυχαναγκασμών από τις τελετουργίες που κάνουν τα παιδιά στο πλαίσιο της φυτολογικής τους ανάπτυξης. Για παράδειγμα, είναι σύνηθες για κάποια παιδιά να τακτοποιούν τα παιχνίδια τους με έναν ορισμένο τρόπο και συγκεκριμένες στιγμές.

Ειδική φοβία. Βασικά χαρακτηριστικά της ειδικής φοβίας είναι ο επίμονος φόβος  (συνήθως υπερβολικός και παράλογος) που ενεργοποιείται από την παρουσία ή την πρόβλεψη παρουσίας ενός αντικειμένου ή κατάστασης (ασανσέρ, αεροπλάνο, ζώο, ύψος, αίμα, νερό). Η έκθεση στο ερέθισμα του φόβου προκαλεί σχεδόν πάντα μια άμεση αντίδραση άγχους ή πανικού. Στα παιδιά το άγχος αυτό εκδηλώνεται συχνά με κλάμα και νευρικότητα. Τα παιδιά είναι πιθανό να μην αντιλαμβάνονται πότε οι φόβοι τους είναι υπερβολικοί ή αδικαιολόγητοι.

Διαταραχή μετά από τραυματικό στρες. Τα χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής είναι το επίμονο άγχος ως επακόλουθο ενός τραυματικού γεγονότος. Τέτοιου είδους γεγονότα μπορεί να είναι φυσικές καταστροφές ή καταστάσεις όπου το παιδί γίνεται αυτόπτης μάρτυρας κάποιου εγκλήματος, ληστείας, βιασμού, βασανισμού ή άλλης βίαιης ενέργειας. Το τραυματικό γεγονός μπορεί να βιώνεται από το παιδί ξανά και ξανά. Μπορεί να βλέπει εφιάλτες ή να χάσει τελείως τον ύπνο του, να έχει εκρήξεις θυμού, μπορεί να αποσυρθεί και να αποφεύγει τους ανθρώπους μήνες μετά το τραυματικό γεγονός.

Η ψυχική υγεία του παιδιού είναι πολύ σημαντική και δεν είναι λίγα τα παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Σε κάθε περίπτωση η διαχείριση του άγχους παιδιών συνίσταται στην αναγνώριση του προβλήματος και την έγκαιρη αντιμετώπισή του.