Με αφορμή το απείρου κάλλους βιντεάκι που είδε το φως της δημοσιότητας με πρωταγωνίστριες τις «θερμόαιμες», στην καλύτερη των περιπτώσεων, Κύπριες και στην συμπαθέστατη θα έλεγε κανείς Σβετλάνα, το σημερινό κείμενο μας θα καταπιαστεί με το νομικό ζήτημα κατά πόσο ήταν σύννομη  η βιντεοσκόπηση αλλά και η μετέπειτα διάθεση του στα ΜΜΕ.

Θεωρώ χιλιοειπωμένα τα περί ρατσιστικής επίθεσης, η οποία αναμφίβολά έλαβε χώρα, ανεξαρτήτως ισχυρισμών για το τι διαμείφθηκε προηγουμένως ή και εάν προκλήθηκαν οι τρεις Κύπριες καθότι με το ζήτημα αυτό καταπιάστηκε και δικαίως θα έλεγα το σύνολο του κοινωνικού συνόλου και για αυτό δεν θα ασχοληθώ.

Η στήλη αυτή σκοπεύει να δώσει φως σε νομικές πτυχές που απασχολούν την κοινή γνώμη συνεπώς η «καυτή νομική πατάτα» κατά την γνώμη του γράφων αποτελεί το κατά ποσό η βιντεοσκόπηση αλλά και αναπαραγωγή του βίντεο από πλευράς της Σβετλάνας ήταν σύννομη και θεμιτή.

Προσεγγίζοντας νομικά το ζήτημα θα πρέπει κανείς να αναφερθεί στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας το οποίο κατοχυρώνει τα Θεμελιώδη Δικαιώματα και Ελευθερίες του Ανθρώπου και επιβάλλει το σεβασμό τους σε ειδικό κεφάλαιο (βλ. Σύνταγμα Κυπριακής Δημοκρατίας, Μέρος ΙΙ)

Στην υπόθεση Αστυνομία v. Γιάλλλουρου (1992) 2 ΑΑΔ 147 αναφέρθηκαν τα ακόλουθα και επιβεβαιώθηκε η αρχή που τέθηκε στην υπόθεση Police v. Georghiades (1983) 2 C.L.R. 33 όπου κρίθηκε ότι το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής καλύπτει ολόκληρο το χώρο που εξ αντικειμένου εμπίπτει στην ιδιωτική λειτουργία του ατόμου και ταυτίζεται με τον αγγλικό όρο “right to privacy“. Το επίδικο θέμα στη Georghiades ήταν το παραδεκτό της μαγνητοταινίας ως μαρτυρίας για το περιεχόμενο συνδιαλέξεων μεταξύ ψυχολόγου και του ασθενούς του που λήφθηκε εν αγνοία του. Κατά την ανάπτυξη του σκεπτικού της απόφασης έγινε αναφορά, και το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της μαγνητοφώνησης προς άντληση καθοδήγησης για το εύρος των δικαιωμάτων που εξασφαλίζονται από το άρθρο 8(1) της Ευρωπαϊκής Συνθήκης, στην αντιμετώπιση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τηλεφωνικών συνδιαλέξεων χωρίς τη συγκατάθεση των συνομιλητών. Το πιο κάτω απόσπασμα, από μια από τις αποφάσεις, συνοψίζει τα αποτελέσματα της έρευνας: (See, Jacobs, supra, p. 126, and Castberg – The European Convention on Human Rights, 1974, pp. 138, 139). Παραθέτω ελληνική μετάφραση: «Η καλωδιακή παγίδευση συνομιλίας, εν αγνοία των συνομιλητών, θεωρείται σχεδόν καθολικά ως παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, η οποία προσβάλλει το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής».

Τα δικαιώματα και οι ελευθερίες του ατόμου έχουν καθολικό χαρακτήρα. Δεσμεύονται οι πάντες να τα σέβονται και να αφίστανται από κάθε πράξη προσβολής τους. Η υπόσταση και το πεδίο εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων διαγνώστηκαν και δόθηκε έκφραση σ’ αυτά στη θεμελιακή απόφαση Georghiades και σε μεταγενέστερες αποφάσεις

Συνεπώς με τις πιο πάνω υποθέσεις καθορίστηκε ότι η μαγνητοφώνηση ή και βιντεοσκόπηση ή και λήψη φωτογραφίας είναι παράνομη εάν τα πρόσωπα που εμπλέκονται δεν γνωρίζουν το γεγονός αυτό και περαιτέρω ότι υπάρχει παραβίαση της ιδιωτικής ζωής του προσώπου.

Στην υπόθεση Von Hannover v. Germany (2005) 40 ΕΗΗR 1 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποφάσισε ότι το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής που κατοχυρώνεται με το άρθρο 8 επεκτείνεται και σε πτυχές που σχετίζονται με την προσωπική ταυτότητα όπως το όνομα κάποιου προσώπου ή τη φωτογραφία του και περιλαμβάνει τη σωματική και ψυχολογική του ακεραιότητα.  Στην εν λόγω απόφαση φωτογραφίες της Πριγκίπισσας Καρολίνας του Μονακό που απεικόνιζαν την ίδια κατά την καθημερινή της ζωή σε δημόσιους χώρους θεωρήθηκε ότι προστατεύονταν από το άρθρο 8 της Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Η προκειμένη περίπτωση όμως διαφοροποιείται για δύο λόγους, πρώτο καθότι ναι μεν γνώριζαν οι Κύπριες για την βιντεοσκόπηση αλλά δεν έδωσαν την συγκατάθεση τους αλλά και για το λόγο ότι το μέρος που δεν συγκατατέθηκε στην βιντεοσκόπηση, οι Κύπριες δηλαδή, ενδεχόμενα να παραβίαζε με την συμπεριφορά του τα δικαιώματα του μέρους που βιντεοσκοπούσε ή και να υπέπιπτε στη διάπραξη ποινικών αδικημάτων των οποίων η δίωξη σκοπεύει στην προστασία του κοινωνικού συνόλου.

Συνεπώς για να διαπιστωθεί εάν η βιντεοσκόπηση σε αυτό το στάδιο ήταν αντισυνταγματική θα πρέπει να εξετάσουμε το άρθρο 15 του Συντάγματος το οποίο συμπίπτει και με το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ. To άρθρο 15 αναφέρει συγκεκριμένα:

«1. Έκαστος έχει το δικαίωμα όπως η ιδιωτική και οικογενειακή αυτού ζωή τυγχάνει σεβασμού.

2. Δεν χωρεί επέμβασης κατά την άσκησιν του δικαιώματος τούτου, ειμή τοιαύτη οία θα ήτο σύμφωνος προς τον νόμον και την αναγκαία μόνον προς το συμφέρον της ασφαλείας της Δημοκρατίας ή της συνταγματικής τάξεως ή της δημοσίας ασφαλείας ή της δημοσίας τάξεως ή της δημοσίας υγείας ή των δημοσίων ηθών ή της προστασίας των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των υπό του Συντάγματος ηγγυημένων εις παν πρόσωπον»

Το εδάφιο 2 λοιπόν του άρθρου 15 προβλέπει σημαντικές εξαιρέσεις από τον κανόνα για σκοπούς της ασφάλειας της Δημοκρατίας ή της δημόσιας ασφάλειας ή της δημόσιας τάξης. Εάν λοιπόν κριθεί ότι από πλευράς των Κυπρίων υπήρξαν ποινικά κολάσιμες πράξεις που όπως αναφέρθηκε ανωτέρω η δίωξη των εμπεριέχει το στοιχείο της διατήρησης της δημόσιας τάξης αλλά και ασφάλειας τότε η επίμαχη μαγνητοσκόπηση θα κριθεί κατά την άποψη μου σύννομη καθώς θα εμπίπτει στις εξαιρέσεις του εδαφίου 2.

Πέραν όμως των πιο πάνω θα πρέπει να εξεταστεί και κατά πόσο το βίντεο είναι παράνομο, εάν δηλαδή παραβιάζει τις πρόνοιες κάποιο νόμου που ρυθμίζει το ζήτημα. Ο νόμος  για την Προστασία του Απορρήτου της Ιδιωτικής Επικοινωνίας (Νόμος 92(1)/1996) δεν έχει καμία εφαρμογή στην προκειμένη περίπτωση.  Ακριβώς η Νομοθεσία αυτή αφορά την προστασία του απόρρητου της «ιδιωτικής επικοινωνίας», όπως αυτή ορίζεται στο Νόμο. Εδώ δεν υπάρχει οποιαδήποτε επικοινωνία αλλά καταγραφή ενός επεισοδίου εκτός πλαισίου του πιο πάνω νόμου, Σχετική είναι η πολύ πρόσφατη απόφαση του Δικαστή κ. Μ. Παπαθανασίου στην ποινική υπόθεση αρ 18319/14 του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού που αναφέρει ακριβώς τα πιο πάνω. Η υπόθεση αφορούσε επεισόδιο ξυλοδαρμού το οποίο καταγράφηκε με κινητό τηλέφωνο.

Εν κατακλείδι θα πρέπει να εξεταστεί το κατά πόσο υπάρχει επεξεργασία των προσωπικών  δεδομένων των υποκειμένων των δεδομένων δηλαδή των προσώπων που παρουσιάζονται στο βίντεο και συνεπώς  παράβαση του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Ο Γενικός Κανονισμός αναφέρει τα ακόλουθα που κατά την άποψη μου είναι απολύτως σχετικα:

«επεξεργασία» σημαίνει κάθε πράξη ή σειρά πράξεων που πραγματοποιείται με ή χωρίς τη χρήση αυτοματοποιημένων μέσων, σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα ή σε σύνολα δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως η συλλογή, η καταχώριση, η οργάνωση, η διάρθρωση, η αποθήκευση, η προσαρμογή ή η μεταβολή, η ανάκτηση, η αναζήτηση πληροφοριών, η χρήση, η κοινολόγηση με διαβίβαση, η διάδοση ή κάθε άλλη μορφή διάθεσης, η συσχέτιση ή ο συνδυασμός, ο περιορισμός, η διαγραφή ή η καταστροφή.

Συμφωνά λοιπόν με τα όσα παραθέτω ανωτέρω «επεξεργασία» αποτελεί κάθε πράξη σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα όπως η συλλογή και η διάδοση. Η ενέργεια της Σβετλάνας να βιντεοσκοπήσει το επεισόδιο συνιστά με βάση τα πιο πάνω επεξεργασία σύμφωνα με το Γενικό Κανονισμό.

Στους ορισμούς του Γενικού Κανονισμού αναφέρονται και τα «δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα» σημαίνει κάθε πληροφορία που αφορά  ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο («υποκείμενο των δεδομένων»). Το ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο είναι εκείνο του οποίου η ταυτότητα μπορεί να εξακριβωθεί, άμεσα ή έμμεσα.

Τώρα «δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα» αποτελούν κάθε πληροφορία που μπορεί να οδηγήσει στην ταυτοποίηση κάποιου προσώπου.  Από το βίντεο λοιπόν στην προκειμένη περίπτωση προκύπτει ταυτοποίησή των προσώπων που απεικονίζονται σε αυτό.

Σχετικός είναι και ο ορισμός για «παραβίαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα» που σημαίνει τη παραβίαση της ασφάλειας που οδηγεί σε τυχαία ή παράνομη καταστροφή, απώλεια, μεταβολή, άνευ άδειας κοινολόγηση ή πρόσβαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που διαβιβάστηκαν, αποθηκεύτηκαν ή υποβλήθηκαν κατ’ άλλο τρόπο σε επεξεργασία·

«Παραβίαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα» έχουμε ανάμεσα σε άλλα όταν υπάρχει άνευ αδείας κοινολόγηση ή και επεξεργασία χωρίς συναίνεση του υποκειμένου κατά την άποψη μου.

Το αρθρό 6 του Γενικού Κανονισμού αναφέρεται στην νομιμότητα της επεξεργασίας

«1. Η επεξεργασία είναι σύννομη μόνο εάν και εφόσον ισχύει τουλάχιστον μία από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

στ) η επεξεργασία είναι απαραίτητη για τους σκοπούς των έννομων συμφερόντων που επιδιώκει ο υπεύθυνος επεξεργασίας ή τρίτος, εκτός εάν έναντι των συμφερόντων αυτών υπερισχύει το συμφέρον ή τα θεμελιώδη δικαιώματα και οι ελευθερίες του υποκειμένου των δεδομένων που επιβάλλουν την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ιδίως εάν το υποκείμενο των δεδομένων είναι παιδί.»

Εδώ όμως, το άρθρο 6 του Γενικού Κανονισμού, θέτει όλες τις παραμέτρους συμφώνα με τους οποίους η επεξεργασία είναι σύννομη και θεμιτή όταν η επεξεργασία είναι απαραίτητη για την προστασία των εννόμων συμφερόντων του υπευθύνου επεξεργασίας, που σε αυτήν την περίπτωση είναι η Σβετλάνα, της οποίας τα δικαιώματα θίγονται από την επίθεση και με την λήψη του βίντεο προσπαθεί να προασπίσει τα έννομα συμφέροντά της.

Έχοντας αναφέρει τα πιο πάνω είμαι της γνώμης ότι η λήψη του συγκεκριμένου βίντεο είναι νόμιμη και θεμιτή. Η Σβετλάνα μέχρι το στάδιο της λήψη του βίντεο κατά την άποψη μου καλύπτεται από τα  πλαίσια του Γενικού Κανονισμού.

Αντιθέτως όμως, θα έλεγα ότι η εν συνεχεία κοινοποίηση του βίντεο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τόσο από την Σβετλάνα όσο και από μέρος τρίτων προσώπων, κατά την άποψη μου αποτελεί παραβίαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα διότι η πράξη της κοινοποίησης αντιβαίνει στον σκοπό της αρχικής επεξεργασίας και συλλογής του βίντεο.

Το άρθρο 5 του Γενικού Κανονισμού αναφέρει τα ακόλουθα:

« 1. Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα: α) υποβάλλονται σε σύννομη και θεμιτή επεξεργασία με διαφανή τρόπο σε σχέση με το υποκείμενο των δεδομένων («νομιμότητα, αντικειμενικότητα και διαφάνεια»)

β) συλλέγονται για καθορισμένους, ρητούς και νόμιμους σκοπούς και δεν υποβάλλονται σε περαιτέρω επεξεργασία κατά τρόπο ασύμβατο προς τους σκοπούς αυτούς·»

Συνεπώς ο καθένας από εμάς όταν αποφασίζει να βγάλει μια φωτογραφία κάποιον τρίτο ή να βιντεοσκοπήσει μια σκηνή ή ένα επεισόδιο καθίσταται εν τη έννοια του νόμου υπεύθυνος επεξεργασίας. Και ως υπεύθυνος επεξεργασίας με βάση τον Γενικό Κανονισμό έχει σημαντικές ευθύνες και υποχρεώσεις. Η κοινοποίηση προσωπικών δεδομένων χωρίς συγκατάθεση των υποκειμένων των δεδομένων αλλά και επεξεργασία που δεν συμβαδίζει με τον νόμιμο σκοπό είναι παράνομη και ο επίδοξός δράστης ενδεχόμενα να βρεθεί αντιμέτωπος με σοβαρότατες συνέπειες που επισύρουν ακόμα και  ποινές πολυετούς φυλάκισης.