Σημείο αναφοράς για τους παλαιότερους και τους νεότερους Λεμεσιανούς ήταν το Αρχοντικό της Κρυσταλλίας Παυλίδη στην «καρδιά» της πόλης, που μετατράπηκε σήμερα σε παρανάλωμα του πυρός θέτοντας σε συναγερμό την Πυροσβεστική Υπηρεσία και την Αστυνομία. Με βάση πληροφορίες που δημοσιεύει το Ιστορικό Αρχείο Λεμεσού από έρευνα του συγγραφέα Τάσου Ανδρέου η οικια χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι σήμερα συνέχιζε να αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά κτίρια στο ιστορικό κέντρο της Λεμεσού.
Advertisement«Μεγάλο και επιβλητικό, παρά τη φθορά που είχε υποστεί, το αρχοντικό της Κρυσταλλίας Παυλίδη, όπως έμεινε γνωστό, ήταν ένα δείγμα της αισθητικής που χαρακτήριζε τα πλουσιότερα στρώματα της κοινωνίας της Λεμεσού.»
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ιδιοκτήτης του αρχοντικού κατονομάζεται ο μεγαλέμπορος Μ. Γαβριηλίδης (Χατζηγαβρίλης), ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους της Κύπρου εκείνη την εποχή. Όπως μεταφέρουν δημοσιεύματα της εποχής, είχε δηλώσει περιουσία που έφτανε τις 175.000 λίρες, με ετήσιο εισόδημα 11.000 λιρών, αν και υπήρχε η φήμη ότι αυτή ξεπερνούσε τις 300.000.
«Το 1922, το νεοκλασικό αρχοντικό δόθηκε ως προικώο στο μοναχοπαίδι του Χατζηγαρίλη, Κρυσταλλία, μετά τον γάμο της με τον επιχειρηματία Παύλο Παυλίδη, στον οποίο ανήκε ένα εξίσου εντυπωσιακό αρχοντικό, λίγα μέτρα νοτιότερα.»
Σύμφωνα με το Ιστορικό Αρχείο Λεμεσού «το σχέδιο της κατοικίας, η οποία περιβαλλόταν αρχικά από αυλή σε όλες τις πλευρές της, εκπονήθηκε από τον αρχιτέκτονα Κ. Τραχανά.»
Advertisement«Η περίφραξη και ο κήπος καταστράφηκαν εν μέρει γύρω στη δεκαετία του 1960, λόγω της διαπλάτυνσης της οδού Ιφιγενείας, έτσι η είσοδος του αρχοντικού βρίσκεται σήμερα ακριβώς πάνω στο πεζοδρόμιο. Πέρα από τα εντυπωσιακά, αναγεννησιακά χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής της, η κατοικία διαθέτει και μια ιδιότυπη, εναέρια σκάλα, που συνδέει το κυρίως κτίριο, με την ταράτσα των βοηθητικών χώρων στη δυτική πλευρά.»
Όπως δημοσιεύεται «κάποιοι από τους χώρους της – ομολογουμένως μεγάλης – κατοικίας είχαν αρχίσει να ενοικιάζονται ως γραφεία εταιρειών, ήδη από τα μέσα του 1930. Τελικά, το κτίριο ενοικιάστηκε εξολοκλήρου στον Δήμο Λεμεσού, στεγάζοντας αρκετές από τις υπηρεσίες του, μέχρι και το 2005.»
