Του Νικόλα Ζαννέττου – [email protected]
Η άτυπη πενταμερής διάσκεψη για το κυπριακό αποτελεί το πρώτο σοβαρό βήμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντάνα το 2017 και σκοπό έχει τη διερεύνηση των προοπτικών επανέναρξης των διαπραγματεύσεων στο κυπριακό. Έρχεται σε μια περίοδο που οι θέσεις της τουρκικής πλευράς δεν επιτρέπουν μεγάλες προσδοκίες για εξελίξεις στο κυπριακό, ωστόσο η Λευκωσία συναίνεσε και επιδίωξε αυτό το βήμα αφού προηγουμένως κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος για να τερματιστούν οι προκλήσεις των Τούρκων στα Βαρώσια και την ΑΟΖ.
Γιατί πάνε οι Τούρκοι στην πενταμερή
Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου διεκδικεί την πατρότητα της ιδέας για πραγματοποίηση της άτυπης πενταμερούς. Η «άτυπη» συζήτηση, αφήνει χώρο στην Άγκυρα να βάλει στο τραπέζι τις νέες ιδέες για τη μορφή της λύσης, χωρίς να δεσμεύεται για οτιδήποτε παρακάτω.
Η τουρκική πλευρά δια στόματος Τσαβούσογλου και Τατάρ το είπαν ξεκάθαρα: «Η θέση μας σε αυτή τη συνάντηση θα είναι η λύση δύο κρατών με κυριαρχική ισότητα.»
Βέβαια ακόμα και αν έτσι έχουν τα πράγματα, η τουρκική πλευρά γνωρίζει πολύ καλά πως χωρίς η ε/κ πλευρά να συμφωνήσει με αυτή την «απαράδεκτη» κατά τον Πρόεδρο Αναστασιάδη θέση, δεν μπορεί να αλλάξει η καταγραμμένη σε όλα τα ψηφίσματα βάση της επιδιωκόμενης λύσης δηλαδή της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Άρα γιατί πάει σε αυτή την άτυπη πενταμερή η Άγκυρα; Τι θέλει να πετύχει;
Η απάντηση είναι απλή: Το κυπριακό έχει ενταχθεί στη λεγόμενη «θετική ατζέντα» ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Τουρκία, η οποία περιλαμβάνει ένα οδικό χάρτη βημάτων που η Άγκυρα καλείται να κάνει προκειμένου να αντλήσει οφέλη από την Ευρώπη. Σε αυτό τον κατάλογο περιλαμβάνονται και οι διερευνητικές επαφές με την Ελλάδα και οι μεταρρυθμίσεις που καλείται να κάνει στο εσωτερικό και άλλα θέματα. Ενόψει λοιπόν της αξιολόγησης που θα τύχει η Άγκυρα από τους Ευρωπαίους ηγέτες στις 25 Μαρτίου, θέλει να δείξει ότι ήδη καταβάλλει προσπάθειες σε αυτά τα μέτωπα.
Επιπλέον, ο στόχος για λύση δύο κρατών ή συνομοσπονδίας, η προσπάθεια για αναβάθμιση του ψευδοκράτους, ήταν διαχρονικός στόχος των Τούρκων. Με τη «λαϊκή εντολή» που θεωρούν ότι πήρε ο Ερσίν Τατάρ από τις λεγόμενες εκλογές στα κατεχόμενα, εκφράζονται πιο ενισχυμένοι προς αυτή την κατεύθυνση. Συνεπώς η τουρκική πλευρά έχει τη θεώρηση ότι μπορεί να κερδίσει πράγματα από αυτή την άτυπη πενταμερή, τόσο για την ευρωπαϊκή της προοπτική, όσο ως προς το να σπρώξει τα πράγματα στο κυπριακό προς την κατεύθυνση που την βολεύει.
Γιατί πάει η Ε/κ πλευρά;
Η ε/κ πλευρά μπορεί να δηλώνει ότι πάει σε αυτή την άτυπη πενταμερή με αυτοπεποίθηση και οχυρωμένη πίσω από τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου Ασφαλείας αναφορικά με τη μορφή λύσης του κυπριακού, ωστόσο δεν είναι μυστικό ότι όλοι αναγνωρίζουν τις προκλήσεις που δημιουργεί το «άγνωστο». Άγνωστο διότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα που θα οδηγήσει αυτό το βήμα, ούτε και μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα ποια θα είναι η επόμενη μέρα ενός ναυαγίου εξαιτίας των τουρκικών θέσεων. Σίγουρα ο καταμερισμός ευθυνών στην πλευρά της Τουρκίας, δεν διασφαλίζει ότι η επόμενη ημέρα θα είναι ευχάριστη, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη τα βήματα που έκανε η Άγκυρα στα Βαρώσια και τα όσα προηγήθηκαν τα τελευταία χρόνια στην ΑΟΖ.
Άλλωστε αυτές οι προκλήσεις ήταν ο κυριότερος λόγος που η ε/κ πλευρά ενεργοποιήθηκε σε τέτοιο βαθμό εκλιπαρώντας εν ολίγοις τα Ηνωμένα Έθνη, την ΕΕ, τη διεθνή κοινότητα ευρύτερα να κάνουν ότι μπορούν για να οδηγηθούμε σε επανέναρξη διαπραγματεύσεων. Οι όποιες προσπάθειες για δημιουργία του λεγόμενου κόστους στην Τουρκία είτε μέσω κυρώσεων της ΕΕ είτε αλλοσπώς, δεν απέδωσαν και εν τέλει παρά το μέγεθος των τουρκικών προκλήσεων, οδηγούμαστε σε αυτό το δρόμο.
Ακόμα και οι διαχρονικά αισιόδοξοι παρατηρητές του κυπριακού, αναγνωρίζουν το μέγεθος των δυσκολιών που θα αντιμετωπίσει η ε/κ πλευρά στις συζητήσεις αλλά και τις μικρές προοπτικές επιτυχούς κατάληξης, ωστόσο κανείς δεν έχει προτείνει οποιαδήποτε συνολική και εφικτή εναλλακτική λύση. Ωστόσο δεδηλωμένος στόχος του Προέδρου της δημοκρατίας είναι η επανέναρξη διαπραγματεύσεων από το σημείο που διακόπηκαν στο Κραν Μοντάνα και η συνολική επίλυση του κυπριακού στη βάση της ΔΔΟ.
Γιατί πάει η Ελλάδα;
Η παρούσα ελληνική κυβέρνηση δεν έχει δείξει ουσιαστικά δείγματα γραφής ούτε έχει παρέμβει κατά τρόπο έντονο στις διεργασίες στο κυπριακό. Κινείται κυρίως στη λογική «Η Κύπρος αποφασίζει, η Ελλάς συμπαρίσταται» και μένει να φανεί πως θα συμπεριφερθεί στην άτυπη πενταμερή.
Οι Βρετανοί;
Ο ρόλος των Βρετανών στο κυπριακό υπήρξε διαχρονικά ενεργός και για πολλούς παρατηρητές του κυπριακού «σκοτεινός». Σε μια περίοδο που το Brexit έχει κοστήσει στην εικόνα του Ηνωμένου Βασιλείου στη διεθνή σκηνή, το Λονδίνο θέλει να αξιοποιήσει το κυπριακό για να δείξει ότι παραμένει ενεργός παίκτης στην διπλωματία αλλά και να διασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα στο νησί. Οι βρετανικές βάσεις, ο ρόλος της εγγυήτριας δύναμης, οι σχέσεις με την Τουρκία μετά το Brexit είναι κάποιοι από τους λόγους που έχουν για να εμπλακούν εκ νέου ενεργά. Τους τελευταίους μήνες υπήρξαν κάποιες περίεργες δηλώσεις από Βρετανούς διπλωμάτες, όπως η συνέντευξη του Βρετανού Ύπατου Αρμοστή στην Κύπρο Στίβεν Λίλι ο οποίος είπε ότι οι δύο πλευρές θα πρέπει να βρουν κοινό έδαφος ανάμεσα στα «δύο κράτη» και την «ομοσπονδία», δημιουργούν εύλογη ανησυχία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται για άλλη μια φορά να αντιμετωπίσει το περίπλοκο ζήτημα που δημιουργεί για την ίδια το άλυτο κυπριακό πρόβλημα σε συνάρτηση με τα εθνικά συμφέροντα κρατών-μελών της με την Τουρκία. Σε μια περίοδο που οι ισχυροί της Ευρώπης επιθυμούν έμπρακτα την εξομάλυνση των ευρωτουρκικών σχέσεων, το άλυτο κυπριακό αποτελεί ένα ακόμα αγκάθι. Λύση δύο κρατών οι Βρυξέλλες δεν θέλουν για να μην υπάρξει τέτοιο προηγούμενο που να μπορεί να τύχει εκμετάλλευσης από άλλες οντότητες που διεκδικούν παρόμοια πράγματα σε κράτη-μέλη. Νοουμένου ότι το κράτος που θα προκύψει από το αποτέλεσμα μιας επιτυχούς διαπραγμάτευσης θα εξακολουθήσει να είναι μέλος της ΕΕ, επιθυμούν να είναι ενεργοί παρατηρητές. Άλλωστε η Λευκωσία ζήτησε επιτακτικά από τις Βρυξέλλες ως ένδειξη αλληλεγγύης προς το κράτος-μέλος τους, να πιέσουν μέσω του ευρωτουρκικού διαλόγου την Άγκυρα να κάνει θετικά βήματα στο κυπριακό.
Όσο αφορά τα Ηνωμένα Έθνη, μια σειρά από δηλώσεις του Αντόνιο Γκουτέρες δημιούργησαν εύλογη ανησυχία για το χώρο που ενδεχομένως να αφήσει για να ακουστούν διαφορετικές ιδέες σε αυτή τη συνάντηση. Ο ΓΓ δηλώνει πως ναι μεν δεσμεύεται από τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, ωστόσο λέει πως είναι έτοιμος να ακούσει τις θέσεις των πλευρών.
