Του Νικόλα Ζαννέττου – [email protected]
Ποια Τουρκία έχουμε σήμερα ενώπιον μας; Ποιος είναι επιτέλους ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Τι θα ανακοινώσει από τα κατεχόμενα την ερχόμενη Τρίτη; Δύναται ο Τούρκος Πρόεδρος να οπισθοχωρήσει στο κυπριακό και να επανέλθει ποτέ ξανά στη λύση ομοσπονδίας; Αυτά και πολλά άλλα ήταν ανάμεσα στα ερωτήματα που απασχόλησαν την κουβέντα μας με τον Δρ. Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Νίκο Μούδουρο.
Μιλώντας στο AlphaNews.live ανέφερε ότι το θέμα της Αμμοχώστου έχει συγκεντρώσει τη μεγαλύτερη δημοσιότητα ωστόσο οι ανακοινώσεις θα μπορούσαν να αφορούν και άλλες υποδομές στα κατεχόμενα όπως για παράδειγμα η βάση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, καθώς επίσης και ανακοινώσεις που αγγίζουν ευρύτερα τις σχέσεις Τουρκίας-ψευδοκράτους με έμφαση στους εποίκους. Εκτιμά πως είναι ανέφικτο ο Ερντογάν να αλλάξει πολιτική θέση στο κυπριακό και πως για να συμβεί αυτό θα χρειαστεί αλλαγή εξουσίας στην Τουρκία. Εστίασε επίσης στην προσπάθεια ενίσχυσης και αναβάθμισης του στοιχείου των εποίκων στα κατεχόμενα κάτι στο οποίο ο Τούρκος Πρόεδρος φαίνεται να επενδύει στοχευμένα τα τελευταία χρόνια.
Αυτούσια η συνέντευξη
Προτού πάμε να δούμε την ουσία της επίσκεψης Ερντογάν, θα ήθελα να μας πείτε ποιο είναι το μήνυμα που εκπέμπεται με τον τρόπο που επικοινωνήθηκε από τουρκικής πλευράς όλο αυτό το διάστημα αυτή η παράνομη επίσκεψη.
Εκτός από το ουσιαστικό μέρος το οποίο θα αποτελείται από πάρα πολλά θέματα ίσως, είτε δηλώσεων είτε διακηρύξεων, ο τρόπος με τον οποίο ο ίδιος ο Ερντογάν κατάφερε να προωθήσει την επίσκεψη μέσα από ομιλίες του είτε στην Τουρκία είτε σε άλλες χώρες ότι θα δώσει τα απαραίτητα μηνύματα, σημαντικά μηνύματα από την λεγόμενη ‘ΤΔΒΚ’ όταν θα πάει, ουσιαστικά είχε τρεις αποδέκτες. Την ΕΕ, τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Άρα αυτή η επίσκεψη δεν μπορεί να ενταχθεί μόνο σε ένα πλαίσιο του κυπριακού, πολύ πιθανόν να θέλει να ανοίξει και κάποια στοιχεία με αυτές τις τρεις διεθνείς δυνάμεις και δεν είναι απαραίτητα μόνο συγκρουσιακά τα μηνύματα τους προς αυτή την κατεύθυνση. Όπως ξέρουμε το τελευταίο χρονικό διάστημα προσπαθεί να αφήνει έντεχνα και κάποια παράθυρα διαλόγου με αυτούς τους διεθνείς παράγοντες και για άλλα θέματα εκτός του κυπριακού.
Στην ουσία της επίσκεψης τώρα. Ήχησε συναγερμός στις ελεύθερες περιοχές ενόψει ενδεχόμενων ανακοινώσεων για νέα τετελεσμένα στην Αμμόχωστο. Ο Ερντογάν είπε ότι έχει να ανακοινώσει ένα καλό βήμα του οποίου το προκαταρκτικό έργο έχει ολοκληρωθεί. Εσείς τι καταλαβαίνετε και τι εκτιμάτε ότι τελικά θα μας πει;
Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα για τα οποία έγινε προεργασία το τελευταίο διάστημα για να ανακοινώσει. Ίσως ο τρόπος με τον οποίο προβλήθηκαν και από την Τουρκία και από τους Ελληνοκυπρίους να μην αντικατοπτρίζει το μέγεθος των τελικών ανακοινώσεων, δηλαδή να μην πρόκειται για κάτι εντελώς συγκλονιστικό και εντελώς νέο, όμως υπάρχουν 2-3 πάρα πολύ σημαντικά έργα υποδομής που έχουν μεγάλες προεκτάσεις. Το ένα είναι εκείνο το οποίο πήρε την παραπάνω δημοσιότητα, το ζήτημα των Βαρωσίων. Σε αυτό θεωρητικά το πρώτο του βήμα έγινε, μέτρησε τις διεθνείς αντιδράσεις άρα στα επόμενα βήματα του σε σχέση με το Βαρώσι θα λαμβάνει υπόψη το μέγεθος των διεθνών αντιδράσεων που φαίνεται προς το παρόν ότι μπορεί να το σηκώσει η Τουρκία. Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα που μας αφορά είναι η φημολογία για τη στρατιωτική βάση στο Λευκόνοικο, η οποία μπορεί να είναι βάση για τα drones είτε με οπλισμό είτε χωρίς. Το τρίτο θέμα το οποίο αγγίζει περισσότερο τα πυρηνικά θέματα των σχέσεων Τουρκίας-Τ/κ είναι τα θέματα των υποδομών γενικά βασισμένες σε οικονομικά πρωτόκολλα και συμφωνίες. Μιλάμε για υποδομές όπως νοσοκομεία, αναβάθμιση ιατρικών εγκαταστάσεων, πανεπιστήμια, τζαμιά κτλ. Υπάρχει και μια τέταρτη πτυχή που είναι οι εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία και η διασύνδεση τους με την επίσκεψη στα κατεχόμενα. Η αποστολή του θα αποτελείται και από τον Ντελβέτ Μαχτσελί και αξιωματούχους του AKP και αυτό δηλώνει μια τάση ενίσχυσης των σχέσεων του με τμήματα των εποίκων και δεν πρέπει να ξεχνούμε ένα στοιχείο. Το ότι έχει κάποια εσωτερικά προβλήματα με το κόμμα του Μπαχτσελί, με τις ηγεσίες των δύο κομμάτων της συμμαχίας να θέλουν συνεχώς να δώσουν το μήνυμα ότι ο συνασπισμός τους θα επιβιώσει μέχρι και τις εκλογές της Τουρκίας. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι οι έποικοι παίζουν καθοριστικό ρόλο διότι ψηφίζουν ως ψηφοφόροι «εξωτερικού» αλλά και το γεγονός ότι εντός των εποίκων πλέον ο ίδιος ο Ερντογάν δίνει ξεκάθαρα το μήνυμα ότι πρέπει να αναδειχθούν νέες πολιτικές δυνάμεις και νέα στοιχεία τα οποία θα αμφισβητήσουν όπου υπάρχει τ/κ εξουσία.
Σε ότι αφορά τα μηνύματα που θα δοθούν όπως είπες προς όλο τον κόσμο, την ΕΕ, το ΝΑΤΟ τις ΗΠΑ κτλ αυτά τα μηνύματα ποια θα μπορούσαν να ήταν; Σε ότι αφορά την ουσία του κυπριακού;
Θα μπορούσαν να αφορούν την ουσία του κυπριακού αλλά και ζητήματα μιας σχετικής με υπογραμμισμένο τρόπο ομαλοποίησης της σχέσης Τουρκίας-Δύσης σε ότι αφορά ιδιαίτερα τα δύο μεγάλα ζητήματα που υπάρχει διάλογος με την ΕΕ. Για παράδειγμα το τι γίνεται με την τελωνειακή ένωση και το θέμα της προσφυγικής κρίσης την οποία η Τουρκία έδειξε ξεκάθαρα ότι θα χρησιμοποιήσει ως το κέντρο βάρους ανάδειξης της σημασίας της σε σχέση με τη Δύση. Πατά δηλαδή εκεί που ενδιαφέρει με αρνητικό τρόπο το μέλλον της ΕΕ. Για την ουσία του κυπριακού και το παιχνίδι που παίζει με το θέμα των δύο κρατών, της συνομοσπονδίας και της ενσωμάτωσης εδώ πρέπει να περιμένουμε τις πολύ μεγάλες λεπτομέρειες της πολιτικής του τοποθέτησης. Ακόμα και στο AKP αλλά και στο κόμμα Εθνικιστικής Δράσης υπάρχει μια γκάμα αντιδραστικών θέσεων που ξεκινούν από τη συνομοσπονδία πάνε στα δύο κράτη μέχρι και την ενσωμάτωση. Άρα πρέπει να δούμε πως θα ποινικοποιήσει και αν θα το πράξει τη θέση της ομοσπονδίας ιδιαίτερα έχοντας υπόψη και το γεγονός ότι τα ομοσπονδιακά κόμματα θα μποϊκοτάρουν την ομιλία του στη ‘βουλή’.
Αυτό με πάει στο επόμενο ερώτημα. Δυο-τρία κόμματα, ανάμεσα τους και το δεύτερο μεγαλύτερο, το τουρκικό ρεπουμπλικανικό κόμμα θα μποϊκοτάρουν την ομιλία του Ερντογάν στην ψευδοβουλή. Τι μας δείχνει αυτό και ποια η αξία του ιδιαίτερα έχοντας υπόψη την ταύτιση της σημερινής ηγεσίας του ψευδοκράτους με την Άγκυρα;
Η σημασία είναι πολύ μεγάλη αλλά θα μεγαλώσει ή θα αναιρεθεί αναλόγως των εξελίξεων. Είναι μεγάλη για δύο κύριους λόγους: Διότι ιδιαίτερα μετά το Κραν Μοντάνα μέχρι σήμερα η Άγκυρα έχει συγκεκριμένη πολιτική περιθωριοποίηση αυτών των δυνάμεων ακριβώς γιατί θεωρεί ότι δεν μπορεί να εργαστεί μαζί τους για να χτίσει τη λεγόμενη ‘ΤΔΒΚ’ όπως τη φαντάζεται το επόμενο χρονικό διάστημα. Αν για παράδειγμα όντως το νέο γεωπολιτικό δόγμα της Τουρκίας είναι ότι τα κατεχόμενα πρέπει να παίξουν ρόλο στρατιωτικής βάσης ή προώθησης ασφάλειας σε σχέση με τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, αντιπαραθέσεις για το φυσικό αέριο κτλ. η Άγκυρα είναι αναγκασμένη να κάνει και ένα πρόγραμμα κοινωνικής μηχανικής στα κατεχόμενα για να αποδυναμώσει τις πολιτικές δυνάμεις που διαφωνούν με το συγκεκριμένο γεωπολιτικό όραμα. Στην προεκλογική εκστρατεία του Οκτώβρη αν θυμάστε, ο Ακιντζί ήταν σε ευθεία αντιπαράθεση με αυτό το πράγμα. Εξ ου και το τουρκικό κράτος παρενέβη στα κατεχόμενα για να καθορίσει το αποτέλεσμα και αυτό το πράγμα συνεχίζεται με πολλούς τρόπους. Συνεχίζεται για παράδειγμα με την ενίσχυση των οργανώσεων της ίδιας της Τουρκίας στην Κύπρο με την ενίσχυση των παραρτημάτων του AKP, του κόμματος Εθνικιστικής δράσης, τοπικών οργανώσεων των εποίκων, του ρόλου της τουρκικής ‘πρεσβείας’. Υπάρχει μια σειρά μέτρων δηλαδή να αλλάξει η δυναμική ισορροπία στα κατεχόμενα προς όφελος των δυνάμεων που συμφωνούν εν πάση περιπτώσει με αυτή την γεωπολιτική ταυτότητα. Η τ/κ αντιπολίτευση γράφει ξανά δημοσίως ότι ακριβώς διαφωνεί με την ταύτιση των κατεχομένων με την Τουρκία. Το τ/κ κίνημα της αντιπολίτευσης επαναφέρει ένα ιστορικό ρεπορτόριο μέσω του μποϊκοταρίσματος, της αποχής. Ξαναέγινε με αφορμή την ανακήρυξη του ψευδοκράτους, το ’90 με πολύ πιο πλατύ τρόπο και πιο μεγάλο αντίκτυπο και με πολύ μεγαλύτερο μποϊκοτάρισμα σε χρονική διάρκεια. Σήμερα μπορείς να πεις ότι είναι σοβαρό υπό την έννοια ότι γίνεται αντιπαράθεση με μια προσωπικότητα όπως είναι ο Πρόεδρος της Τουρκίας αυτή τη στιγμή. Δεν είναι αστείο πράγμα.
Επί της ουσίας όμως η ύπαρξη τέτοιων φωνών πως θα μπορούσε να επηρεάσει τα πράγματα λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος της παρέμβασης της Τουρκίας στα κατεχόμενα;
Αυτό θα εξαρτηθεί από πολλά πράγματα, ανάμεσα σε άλλα το κατά πόσο η ίδια η αντιπολίτευση μεταξύ της μπορεί να ξεπεράσει τον εαυτό της κινούμενη σε μια κοινή πολιτική πλατφόρμα όπως έκανε και στο παρελθόν στο Σχέδιο Ανάν και το δημοψήφισμα για παράδειγμα. Ας μην ξεχνάμε ότι τα δυο κόμματα που πήραν αυτή την πολιτική απόφαση, πριν μερικούς μήνες στις ‘εκλογές’ είχαν έντονη αντιπαράθεση γιατί είχαν δυο ξεχωριστούς υποψήφιους. Άρα το ένα ζήτημα είναι κατά πόσο μεταξύ τους θα καταφέρουν να σταθεροποιήσουν τη συνεργασία και το δεύτερο κατά πόσο θα μπορέσουν και με δυνάμεις των Ε/κ να μεγαλώσουν την πολιτική τους συνεργασία επί του πρακτέου. Ήδη η πίεση που δέχονται μόνο και μόνο για τον διαχωρισμό της θέσης τους είναι τρομακτική.
Ως ένας επιστήμονας που παρακολουθεί για χρόνια τις εξελίξεις στην Τουρκία και τα κατεχόμενα, πόσες πιθανότητες υπάρχουν για αλλαγή πλεύσης από την Άγκυρα κατά τρόπο που να επανέλθει σε τροχιά επίλυσης του κυπριακού όπως την συζητούσαμε τόσα χρόνια;
Αυτό το πράγμα δεν μπορεί να απαντηθεί πολύ συγκεκριμένα διότι έχουν αλλάξει τόσα πολλά στην Τουρκία και δεν είναι πράγματα τα οποία άλλαξαν ούτε στο επικοινωνιακό επίπεδο ούτε στο επίπεδο μιας απλής σύγκρουσης με κάποια συμφέροντα στον διεθνή παράγοντα. Είναι ζητήματα που άλλαξαν δομικά. Άλλαξε η φιλοσοφία του κράτους της Τουρκίας, η συμμαχία εντός του κράτους της Τουρκίας, άλλαξε το πολίτευμα της Τουρκίας…Αυτά πρέπει να σκεφτόμαστε ότι αλλάζουν σε παραλληρισμό με τις παγκόσμιες αλλαγές. Δηλαδή η Τουρκία σε αντίθεση με κάποιες αναλύσεις που πολλές φορές βλέπουμε στον δημόσιο χώρο, δεν αποτελεί εξαιρετική ιδιαιτερότητα. Ακολουθεί μάλλον στη σύγχρονη της ιστορία τις πιο έντονες παγκόσμιες τάσεις. Δηλαδή δεν μπορείς να αποκόψεις την αυταρχικότητα που βγαίνει από την Τουρκία τα τελευταία χρόνια από την γενική αυταρχικότητα. Η αλλαγή στον οικονομικό της προσανατολισμό και το βάρος που δίνει στην αμυντική βιομηχανία δεν αποκόπτεται από το παγκόσμιο περιβάλλον σχετίζεται με το παγκόσμιο περιβάλλον. Άρα αν θα επανέλθει η Τουρκία σε κάποιες θέσεις που εξέφρασε ο ίδιος ο Ερντογάν για παράδειγμα και εδώ εντοπίζουμε σοβαρές αντιφάσεις…διότι ο ίδιος ο Ερντογάν ήταν ο άνθρωπος που αμφισβήτησε το Ντενκτασικό δόγμα ‘η μη λύση είναι η λύση του κυπριακού’, τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του. Να επανέλθει αυτή η πολιτική δύναμη στην προηγούμενη κατάσταση πραγμάτων, πλέον είναι ανέφικτο. Διότι έγινε μια ουσιαστική δομική και ιδεολογική αλλαγή του ίδιου του Ερντογάν, δηλαδή της εξουσίας του. Τώρα αν μπορεί να ανατραπεί αυτό το πράγμα από άλλες πολιτικές δυνάμεις είναι ένα ζήτημα που δεν μπορούμε να απαντήσουμε.
Σιγά σιγά αρχίζουν τα σενάρια για τις Προεδρικές εκλογές του 2023 στην Τουρκία. Αυτό που καταλαβαίνει κανείς είναι τη δυσκολία να εξευρεθεί το αντίπαλο δέος του Ερντογάν. Συμφωνείτε με αυτή τη διαπίστωση;
Είναι αυτό όντως το μεγαλύτερο στοιχείο της αναπαραγωγής της δικής του εξουσίας ήδη από το 2015 μέχρι σήμερα. Μπορεί κανείς να πει ότι η αδυναμία και η ατυχία των παραγόντων της αντιπολίτευσης να συμφωνήσουν ένα πολιτικό πρόγραμμα και να βρουν μια συγκεκριμένη πολιτική προσωπικότητα είναι εκείνο που αναπαράγει την έκτακτη ανάγκη στην οποία βασίζεται συνέχεια η εξουσία του Ερντογάν. Διότι η ίδια εξουσία του Ερντογάν βρίσκεται από το 2015 και μετά σε αμυντική διάταξη, προσπαθεί να αναπαράξει τον εαυτό του, χωρίς ένα πολιτικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, ούτε αλλαγών στην οικονομία ούτε οτιδήποτε άλλο. Στηρίζεται στην καταστολή της αντιπολίτευσης και στον διαμοιρασμό όσων προνομίων απέμειναν να διαμοιράσει στην κοινωνική της βάση η οποία δεν αποτελείται μόνο από ένα κόμμα και ούτε μόνο από το πολιτικό Ισλάμ. Αποτελείται από την εθνικιστική πτέρυγα της δεξιάς, την πιο ακραία μάλιστα που είναι το κόμμα εθνικιστικής δράσης. Υπάρχουν οι ποιοτικές δημοσκοπήσεις που λένε ότι πλέον η αντιπολίτευση φτάνει όντως σε ποσοστά παρόμοια με την εξουσία δηλαδή το εκλογικό σώμα είναι εντελώς μοιρασμένο, όμως υπάρχει και εκείνη η τεράστια γκρίζα ζώνη των ψηφοφόρων που δεν κάνει την κίνηση προς την αντιπολίτευση ακριβώς γιατί περιμένει να δει ότι υπάρχει σχέδιο διακυβέρνησης της Τουρκίας.
