Των χειρισμών του Υπουργείου Υγείας και των άλλων εμπλεκόμενων υπηρεσιών για διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού υπεραμύνθηκε ο Υπουργός Υγείας Κωνσταντίνος Ιωάννου, ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου που εξέτασε τα προκαταρτικά πορίσματα του Γενικού Ελεγκτή αναφορικά με διαδικασίες προσφορών για αγορά τεστ, αναλώσιμων υλικών και ανέγερση έργων.

Ο Υπουργός Υγείας είπε ότι το πρώτο διάστημα επικρατούσε ένα πανικός, ενώ υπήρχε κόσμος που έδινε λάθος τον αριθμό του κινητού του όπου θα λάμβανε το αποτέλεσμα του τεστ.Αναφορικά με το πρώτο πρόγραμμα του Υπουργείου παγκύπριας εμβέλειας για τον έλεγχο 20.000 εργαζομένων λιανικού εμπορίου, ποτών, τροφίμων, δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, Εθνικής Φρουράς και άλλων με ημερομηνία έναρξης 10 – 30 Απριλίου, ο Υπουργός Υγείας είπε ότι ήταν η μοναδική φορά που καθορίστηκε εκ μέρους του σταθερή τιμή ανάθεσης με την συμμετοχή όλων των κλινικών εργαστηρίων που πληρούσαν τα κριτήρια την δεδομένη στιγμή. Οι λόγοι για την απόφαση του αυτή, σύμφωνα με τον κ. Ιωάννου, ήταν ότι μόνο ένα εργαστήριο είχε παγκύπρια κάλυψη σε σταθερά σημεία και δυνατότητα διενέργειας εξετάσεων 1.000 την ημέρα. Ανέφερε ότι έτσι κρίθηκε ότι η διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού θα οδηγούσε σε μονοπωλιακό καθεστώς και ως εκ τούτου δόθηκαν οδηγίες για καθορισμό τιμής αναφοράς 110 ευρώ που είχαμε από το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής και η οποία ήταν χαμηλότερη από αυτές του ιδιωτικού τομέα που κυμαίνονταν την ίδια περίοδο από 120 – 170 ευρώ. «Για να διασφαλίσουμε ισότιμη πρόσβαση και τη συμμετοχή όλων των εργαστηρίων πήραμε κάποιες αποφάσεις. Αν περίμενα με τον ρυθμό που μπορεί να κινηθεί η δημόσια υπηρεσία να παρθούν αποφάσεις μπορεί να μας έπαιρνε και ένας μήνας», πρόσθεσε. Εξηγώντας τον τρόπο που κινήθηκαν οι διαδικασίες, ο κ. Ιωάννου είπε ότι πήρε ο ίδιος τις σχετικές αποφάσεις σύμφωνα με τις οποίες «θα ορίσουμε τιμή αναφοράς από το Ινστιτούτο, θα πάμε σε πρόσκληση ενδιαφέροντος και αναλογικά θα δοθεί σε όλους η δυνατότητα διενέργειας τεστ» και πρόσθεσε ότι για αυτή του ενέργεια ενημέρωσε εκ των υστέρων προφορικά τον Γενικό Ελεγκτή.   Απέρριψε κατηγορηματικά ότι επενέβη στο πως θα γίνουν οι διαγωνισμοί και παρέπεμψε στα έγγραφα για τους ανοικτούς διαγωνισμούς.

Η Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Χριστίνα Γιαννάκη διαβεβαίωσε ότι δεν έχει κάνει ακόμη καμία πληρωμή κλινικού εργαστηρίου καθώς θα προβεί πρώτα σε έλεγχο των τιμολογίων και θα αναμένει και την ολοκλήρωση της έρευνας που έχει ξεκινήσει. Όσον αφορά για την τιμή των τεστ, ο Γενικός Ελεγκτής είπε ότι ένας βασικός λόγος που στην πορεία μειώθηκαν οι τιμές των τεστ και «δεν παραμείναμε έρμαιο στους ιδιώτες” ήταν η προθυμία του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής να λύσει το πρόβλημα με τις τιμές.

 Έγιναν πολλά τεστ στην τιμή των 100-110 και στην πορεία μειώθηκε η τιμή, πρόσθεσε.   Σε σχέση με την αρχική τιμή των τεστ, ο Λεωνίδας Φυλακτού, εκ μέρους του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής είπε ότι στην έναρξη των τεστ δεν γνωρίζαμε τι θα αντιμετωπίσουμε και παράλληλα “είμαστε υποχρεωμένοι να δίνουμε πλήρη κόστος”, γιατί είναι θέμα κρατικών ενισχύσεων, σύμφωνα με τις οδηγίες του Εφόρου Κρατικών Ενισχύσεων. Αναφορικά με την αγορά μασκών από το κράτος, ο Γενικός Ελεγκτής αναφέρθηκε σε αγορά μασκών με διαφορετικές τιμές ενώ σημείωσε ότι σε διαδικασία προσφορών απορρίφθηκε προσφορά μασκών στην τιμή των 49 σεντ ανά μάσκα γιατί κρίθηκε εξωπραγματική ενώ κατακυρώθηκε τελικά προσφορά στην τιμή των 52 σεντ. Ανέφερε ότι σε δεύτερη διαδικασία κατά την οποία πήγαν και πάλι με διαπραγμάτευση, «βρέθηκαν από το πουθενά δύο εταιρείες οι οποίες μπήκαν στον διαγωνισμό ενώ δεν φαίνεται από που μπορούσε να προκύψει το ενδιαφέρον αυτών των εταιρειών, και έγινε η επιλογή 13 εταιρειών από τις οποίες ζητήθηκε προσφορά την οποία υπέβαλαν 8 οικονομικοί φορείς. Είπε ότι από αυτές επιλέχθηκε μια εταιρεία για το ποσό των 4,7 εκατομμυρίων ευρώ με τιμή ανά μάσκα τα 52 σεντ και πρόσθεσε ότι η Ελεγκτική υπηρεσία δεν έχει αντιληφθεί «πως έγινε αυτός ο κατάλογος των 13 εταιρειών και χωρίς οποιαδήποτε προκήρυξη ζητήθηκαν προσφορές». «Μας ανέφεραν ότι αυτό έγινε στην βάση του πρώτου διαγωνισμού προεπιλέγοντας οικονομικούς φορείς που είχαν στην διάθεση τους μάσκες αλλά και οικονομικούς φορείς που εμπορεύονταν ιατροτεχνολογικά προϊόντα», είπε κ. Μιχαηλίδης, προσθέτοντας ότι «εμείς βρήκαμε ότι σε αυτούς τους 13 ήταν 3 που δεν είχαν υποβάλει προσφορά στην πρώτη διαδικασία, εκ των οποίων οι δύο δεν μετέχουν σε άλλες προσφορές ιατροτεχνολογικών προϊόντων».

Αναφέρθηκε επίσης στην περίπτωση  δημοσιογράφου που υπέβαλε προσφορά με τα λογότυπα Μέσου Ενημέρωσης από το εμπορικό email της εταιρείας και το Υπουργείο Υγείας θεώρησε ότι η προσφορά προερχόταν σαν κοινοπραξία από την συγκεκριμένη εταιρεία μαζί με τον συγκεκριμένο ειδησεογραφικό όμιλο» και πρόσθεσε ότι από πληροφόρηση που έχει από τον δημοσιογράφο φαίνεται ότι είναι εταιρεία που σχετίζεται με τον ίδιο προσωπικά και ότι σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον Διευθυντή Ειδήσεων του ομίλου του ανέφερε ότι η εταιρεία αυτή δεν έχει σχέση με τον όμιλο. «Που βρέθηκε αυτή η εταιρεία από το πουθενά – αλλά και μια άλλη δεύτερη εταιρεία – να θεωρείται ως ένας ενδιαφερόμενος φορέας και κλήθηκε να υποβάλει προσφορά, αφού μας είπαν (το Υπουργείο Υγείας) ότι οι εταιρείες που επιλέγησαν ήταν αυτές που συμμετείχαν στην πρώτη ακυρωθείσα διαδικασία», διερωτήθηκε  ο κ. Μιχαηλίδης. Αναφορικά με την διενέργεια από τον ΟΚΥπΥ τεστ για COVID-19, καθώς και για την ανέγερση του κτιρίου που αφορά τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, που έγιναν με απευθείας ανάθεση από τον ΟΚΥπΥ, σύμφωνα με την έκθεση του Γενικού Ελεγκτή, ο Γενικός Διευθυντής του Οργανισμού Χρίστης Λοϊζίδης είπε ότι δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σήμερα και ζήτησε πίστωση χρόνου, η οποία του δόθηκε, εν μέσω αντιδράσεων μελών της Επιτροπής.

Οι δηλώσεις των ΒουλευτώνΣε δηλώσεις μετά τη συνεδρία, η Βουλευτής του ΔΗΣΥ Αννίτα Δημητρίου είπε ότι έχουν δοθεί κάποιες απαντήσεις επί του προσχεδίου της έκθεσης του Γενικού Ελεγκτή «αλλά όχι από τον ΟΚΥπΥ  οποίος ζήτησε χρόνο για να μπορέσει να μελετήσει την έκθεση, να παρουσιάσει τα δικά του στοιχεία και έτσι να παρουσιαστεί ολοκληρωτικά η έκθεση του ΓΕ την ερχόμενη εβδομάδα». Ανέφερε ότι «ο Υπουργός τόνισε ότι την άμεση ανταπόκριση του κράτους σε αυτό το πολύ πολύπλοκο ζήτημα της πανδημίας όσον αφορά ειδικά τα τέστ για κορωνοϊό όπως και το γεγονός ότι είμαστε από τις πολύ λίγες χώρες που προβαίνουν σε προληπτικούς δειγματοληπτικούς ελέγχους» και πρόσθεσε ότι «αυτή είναι μια διαδικασία που ξεκίνησε πολύ έγκαιρα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα». Η κ. Δημητρίου είπε ότι επειδή το Υπουργείο όφειλε να δράσει άμεσα και επειδή η διενέργεια ενός ανοικτού διαγωνισμού σε μια τέτοια περίπτωση θα οδηγούσε και σε μονοπωλιακό καθεστώς αποφασίστηκε η τιμή στα 110 ευρώ και διασφαλίστηκε η συμμετοχή όλων των κλινικών εργαστηρίων. Ανέφερε ότι στην συνέχεια ακολουθήθηκαν ανταγωνιστικές διαδικασίες με την καθοδήγηση της ίδιας της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και πρόσθεσε ότι το Υπουργείο απάντησε ότι «θα γίνει έλεγχος και απαιτούμενη έρευνα και μετά θα γίνουν οι όποιες πληρωμές». Η κ. Δημητρίου είπε ότι «σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητείται η εξαιρετική προσπάθεια που καταβλήθηκε από το Υπουργείο Υγείας για την διαχείριση της πανδημίας όπως και το γεγονός ότι προχωρούσαμε σε αχαρτογράφητα νερά γιατί δεν γνωρίζαμε τι θα είχαμε να διαχειριστούμε», προσθέτοντας, ωστόσο, ότι η Επιτροπή οφείλει να ασκήσει τον κοινοβουλευτικό της ρόλο και να εξετάσει όλα τα ζητήματα. Η Βουλευτής του ΑΚΕΛ Ειρήνη Χαραλαμπίδου είπε ότι σε περιόδους πανδημίας γίνεται η επίκληση του κατεπείγοντος και ως εκ τούτου δεν ακολουθούνται οι συνήθεις διαδικασίες για προσφορές γι΄ αυτό και όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, όπως είπε, «επεσήμαναν τον κίνδυνο, κατ΄ επανάληψη, και πάρα πολύ έγκαιρα». Ως παράδειγμα, η κ. Χαραλαμπίδου έφερε φάρμα βατόμουρων στην Βοσνία που έκανε προσφορές για αναπνευστήρες ύψους 10 εκ. ευρώ. Η Βουλευτής του ΑΚΕΛ είπε ότι «έπρεπε να ασκηθεί πιο γρήγορα και πιο έγκαιρα ο έλεγχος την στιγμή που συνέβαιναν όλα αυτά», προσθέτοντας ότι τα θέματα στην Επιτροπή ενεγράφησαν τέλη Απριλίου αρχές Μαϊου και παρά το γεγονός ότι σήμερα κατέστη δυνατό η συζήτηση του θέματος ο ΟΚΥπΥ δεν ήταν σε θέση να δώσει απαντήσεις. «Επικαλέστηκαν την άτυπη έκθεση του Γενικού Ελεγκτή που κατατέθηκε σήμερα και ζήτησαν περαιτέρω χρόνο», ανέφερε και πρόσθεσε ότι θα έπρεπε να γνωρίζει και να απαντήσει ο ΟΚΥπΥ «πως έγιναν απευθείας αναθέσεις την στιγμή που εκτόξευσαν κατηγορίες σε ΜΜΕ».

 Η κ. Χαραλαμπίδου είπε ότι όταν εμφανίζεσαι σε μια επιτροπή για να συζητήσεις ένα συγκεκριμένο ζήτημα, όπως είπε, «κάτι πρέπει να έχεις δεδομένο για να απαντήσεις σε ερωτήματα που θα θέσουν οι βουλευτές στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου».Ανέφερε ότι το ΑΚΕΛ έστειλε επιστολή σε πέντε αρμόδια Υπουργεία για να αναφέρουν σε ποιες περιπτώσεις είχαν ανατεθεί απευθείας συμβάσεις ή με συνοπτικές διαδικασίες «για να δούμε ποιες από αυτές μπορούν να τύχουν εξέτασης». Είπε ακόμη ότι αν δεν ήταν το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής που έριξε την τιμή των τεστ στα 80 ευρώ δεν θα μπορούσε να γίνει ρύθμιση των τιμών για διενέργεια τεστ και πρόσθεσε ότι η αρχική τιμή ήταν 110 ευρώ και ενώ πολλοί επέμεναν ότι δεν μπορεί να υπάρξει ρύθμιση αυτής της τιμής, σήμερα γίνονται τα τεστ με 50 ευρώ. Αναφερόμενη στο θέμα των μηνυμάτων που έφθαναν στα κινητά πολιτών με το οποίο ενημερώνονταν για τεστ κορωνοϊού τα οποία ποτέ δεν είχαν κάνει, η κ. Χαραλαμπίδου είπε ότι ο αριθμός των τηλεφώνων αυτών των πολιτών είχε δοθεί σε μια συγκεκριμένη εταιρεία προκειμένου να τους καλέσουν για να πάρουν δείγμα για να γίνουν τα τεστ. Η κ. Χαραλαμπίδου διερωτήθηκε κατά πόσον η έρευνα που διατάχθηκε θα είναι διοικητική, ποινική ή πειθαρχική και πρόσθεσε ότι ο Ελεγκτής μίλησε για τέσσερις καταγγελίες από τις οποίες οι δύο κατατέθηκαν γραπτώς. Απαντώντας σε ερώτηση για τις μάσκες, η κ. Χαραλαμπίδου είπε ότι «όλοι ξέρουμε πως υπήρξε θέμα μαύρης αγοράς με τις μάσκες», προσθέτοντας ότι αυτά ήταν φαινόμενα που παρουσιάστηκαν λόγω ολιγωρίας στο να παραγγείλουμε τις ποσότητες οι οποίες απαιτούνταν έγκαιρα για να μπορεί ο Κύπριος πολίτης να προμηθευτεί και να προστατευτεί». Ο Πρόεδρος του Κινήματος Οικολόγων Συνεργασία Πολιτών Γιώργος Περδίκης είπε ότι «όπως συμβαίνει συνήθως σε περιόδους κρίσης δίδεται η ευκαιρία σε διάφορους επιτήδειους ή ανοικτομάτες να αξιοποιήσουν την κρίση προς ίδιον όφελος», προσθέτοντας ότι και σε αυτή την περίπτωση ο κανόνας τηρήθηκε. «Η κρίση ήταν ευκαιρία για κάποιους για να επιδιώξουν το κέρδος και σε ορισμένες περιπτώσεις φαίνεται ότι δεν κατόρθωσαν οι μηχανισμοί της διοίκησης να αντιμετωπίσουν εγκαίρως φαινόμενα αισχροκέρδειας», πρόσθεσε. Ο κ. Περδίκης είπε ότι θα συνεχιστεί διεξοδικά η συζήτηση στην Επιτροπή το θέμα μασκών από την Κίνα και το θέμα των τεστ γιατί πολλές πτυχές της άτυπης έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας  «παραμένουν να ερευνηθούν».