Πενήντα ματωμένα χρόνια, μισός αιώνας από τότε που ο «Αττίλας» πάτησε το πόδι του στο νησί μας και έκτοτε κατέχει παρανόμως περισσότερο από το ένα τρίτο του.

20 Ιουλίου 2024, ώρα 5:30 το πρωί. Πενήντα χρόνια μετά, οι σειρήνες ουρλιάζουν ξανά για να ξυπνήσουν μνήμες και να μας υπενθυμίσουν το τραγικό εκείνο πρωινό της 20ης Ιουλίου 1974, όταν ο τουρκικός στρατός αποβιβάστηκε στις ακτές της Κερύνειας, πέντε ημέρες μετά το προδοτικό πραξικόπημα κατά του Aρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Εκατοντάδες νεκροί, εκατοντάδες και οι αγνοούμενοι της κυπριακής τραγωδίας. Οι μέχρι σήμερα προσπάθειες για επανένωση της Κύπρου, στο πλαίσιο μίας διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, δεν έχουν καταλήξει ακόμα σε θετικό αποτέλεσμα, λόγω των απαράδεκτων τουρκικών αξιώσεων.

Το χρονικό της αποφράδας μέρας

19 Ιουλίου, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ εκφωνεί ομιλία ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, κατά την οποία χαρακτηρίζει το πραξικόπημα ως εισβολή της Χούντας στην Κύπρο και κατάλυση της ανεξαρτησίας της, ενώ ταυτόχρονα καλεί  το Συμβούλιο Ασφαλείας να παρέμβει με όλα τα πρόσφορα μέσα για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.

Ο Τούρκος Πρωθυπουργός, Μπουλέντ Ετζεβίτ, αρπάζει την ευκαιρία που επιζητούσε η Άγκυρα από πολύ καιρό και ισχυριζόμενος ότι δεν επρόκειτο για εισβολή, αλλά για «ειρηνική επέμβαση», με σκοπό την επαναφορά της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, που είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, εισέβαλε μια μέρα μετά, στις 20 Ιουλίου 1974.

Με την κωδική ονομασία «Αττίλας», η τουρκική εισβολή αρχίζει στις 05.30 π.μ., με αποβατικές και αεροπορικές επιχειρήσεις στην παράλια περιοχή του «Πέντε Μίλι». Οι αλεξιπτωτιστές πέφτουν μαζικά, με δυνάμεις του πεζικού της Τουρκίας να αποβιβάζονται στις παραλίες της Κερύνειας. Συμμετείχαν συνολικά γύρω στις 40.000 άνδρες, υπό τη διοίκηση του αντιστράτηγου Νουρετίν Ερσίν. Το σύνθημα για την έναρξη της εισβολής ήταν: «Η Αϊσέ μπορεί να πάει διακοπές».

Η «κυβέρνηση» των πραξικοπηματιών του Νίκου Σαμψών παραιτήθηκε υπό το βάρος των εξελίξεων στις 23 Ιουλίου 1974.

Στη Γενεύη άρχισαν πυρετώδεις διαβουλεύσεις για την εξεύρεση ειρηνικής λύσης, υπό την αιγίδα του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών, Τζον Κάλαχαν. Η ελληνοκυπριακή πλευρά, εκπροσωπούμενη από τον Γλαύκο Κληρίδη, αξίωσε για πρώτη φορά μετά το 1963, εφαρμογή των Συνθηκών Ζυρίχης-Λονδίνου και του κυπριακού Συντάγματος. Η Τουρκία αρνήθηκε και προέβαλε το πάγιο αίτημά της για γεωγραφικό διαχωρισμό του νησιού.

Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, Τουράν Γκιουνές, αντιπρότεινε σχέδιο, σύμφωνα με το οποίο η Κυπριακή Δημοκρατία θα μετατραπόταν σε δικοινοτικό ομοσπονδιακό κράτος πολλών καντονιών, στο οποίο οι Τουρκοκύπριοι θα έλεγχαν το 34% περίπου του νησιού. Ο Κληρίδης ζήτησε αναβολή 36 ή 48 ωρών, για να συμβουλευτεί το Υπουργικό Συμβούλιο. Οι Τούρκοι απέρριψαν το αίτημά του.

Ενόσω διαρκούσαν οι διπλωματικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στη Γενεύη, δεν φαινόταν να επιτυγχάνεται αίσια έκβαση. Η Τουρκία στις 3:30 τα ξημερώματα της 14ης Αυγούστου του 1974, απέσυρε την αντιπροσωπεία της και σε λιγότερο από μιάμιση ώρα μετά (4:35 π.μ. της ίδιας ημέρας) προχώρησε και στο δεύτερο κύμα εισβολής υπό την κωδική ονομασία «Αττίλας ΙΙ» με την κατάληψη της Μόρφου, της Αμμοχώστου και της Καρπασίας.

Παρά τις εκκλήσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (Ψήφισμα 353, 1974) για γρήγορη αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στο νησί, η Τουρκία κατέλαβε το 36,2% της εδαφικής επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας και εκτόπισε βίαια περίπου 200.000 Ελληνοκυπρίους από τις εστίες τους. Άλλοι 20.000 Ελληνοκύπριοι, οι οποίοι παρέμειναν στις κατεχόμενες περιοχές, εξαναγκάστηκαν και αυτοί τελικά να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να αναζητήσουν καταφύγιο στις ελεγχόμενες από την κυπριακή κυβέρνηση περιοχές.

Πέραν της οικονομικής καταστροφής, αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής και της βίαιης μετακίνησης πληθυσμού, πάνω από 3.000 άτομα σκοτώθηκαν ενώ μέχρι τις 15 Ιουλίου 2022, εξακολουθούσαν να αγνοούνται από τις διακοινοτικές μάχες του 1963 – ’64 και την τουρκική εισβολή του 1974, 775 Ε/κ και 200 Τ/κ.

Ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο το Δεκέμβριο του 1974.

Η Κύπρος, σήμερα μέλος της ΕΕ, παραμένει διαιρεμένη. Οι συνεχείς προσπάθειες, υπό την αιγίδα των ΗΕ, για εξεύρεση μιας βιώσιμης και λειτουργικής λύσης, δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας, δεν έχουν ακόμα αποδώσει καρπούς, λόγω της επιμονής της τουρκικής πλευράς να διατηρήσει τα επεμβατικά της δικαιώματα, τις αναχρονιστικές εγγυήσεις και να διασφαλίσει την παρουσία τουρκικού στρατού στο νησί.