Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παρείχε στο κοινό «αρκούντως ευρεία πρόσβαση» στις συμβάσεις για αγορά εμβολίων κατά της COVID-19, έκρινε το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΓΔΕΕ) σε απόφασή του αναφορικά με προσφυγή Ευρωβουλευτών των Πρασίνων και ιδιωτών.

Ουσιαστικά, με την απόφαση που δημοσιοποίησε το ΓΔΕΕ κρίνεται πως η Κομισιόν δεν δικαιολογείται στην απόφασή της να μη δώσει πρόσβαση σε συγκεκριμένες πληροφορίες σε σχέση με τις συμβάσεις.

Σύμφωνα με το ΓΔΕΕ, η Κομισιόν δεν έδωσε επαρκή πρόσβαση στους όρους των συμβάσεων που αφορούν την κάλυψη από τα κράτη μέλη τυχόν αποζημιώσεων που θα καλούνταν να παρέχουν οι φαρμακευτικές εταιρείες, καθώς και σε πληροφορίες που τεκμηριώνουν πως δεν υπήρξε σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των μελών της διαπραγματευτικής ομάδας για την αγορά εμβολίων.

Η υπόθεση αφορά τις συμβάσεις αγοράς που πραγματοποιήθηκαν το 2020 και το 2021 μεταξύ της Επιτροπής και φαρμακευτικών εταιρειών για την αγορά εμβολίων κατά της COVID-19, και στο πλαίσιο των οποίων αποδεσμεύτηκαν περίπου 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ για παραγγελία ενός δισεκατομμυρίου και πλέον δόσεων.

Το 2021, βουλευτές των Πρασίνων και πολίτες ζήτησαν πρόσβαση στις συμβάσεις και σε σχετικά έγγραφα, ώστε να κατανοήσουν τους όρους και τις προϋποθέσεις και να διαπιστώσουν κατά πόσον διασφαλίζουν την προστασία του δημόσιου συμφέροντος. Η Επιτροπή παρείχε μερική μόνο πρόσβαση σε έγγραφα που είχαν δημοσιευθεί στο διαδίκτυο σε μη εμπιστευτική μορφή. Οι προσφεύγοντες στη συνέχεια άσκησαν προσφυγή ακύρωσης ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Με τις αποφάσεις του που δημοσιεύθηκαν την Τετάρτη, το ΓΔΕΕ κάνει εν μέρει αποδεκτές τις δύο προσφυγές και ακυρώνει τις αποφάσεις της Επιτροπής κατά το μέρος που περιέχουν πλημμέλειες.

Όσον αφορά τους όρους των συμβάσεων για κάλυψη από τα κράτη μέλη τυχόν αποζημιώσεων που οι φαρμακευτικές εταιρείες θα καλούνταν να καταβάλουν σε περίπτωση ελαττωμάτων των εμβολίων τους, το ΓΔΕΕ κρίνει πως ο παραγωγός ευθύνεται για κάθε ζημία που οφείλεται σε ελάττωμα του προϊόντος του και η ευθύνη του δεν δύναται να περιοριστεί ή να αποκλειστεί με την όποια σχετική ρήτρα σε συμβόλαιο, βάσει της οδηγίας 85/374.

Ωστόσο, προσθέτει το δικαστήριο, καμία διάταξη της οδηγίας δεν απαγορεύει σε τρίτο να επιστρέψει την αποζημίωση που κατέβαλε ένας παραγωγός λόγω ελαττωμάτων του προϊόντος του. Το ΓΔΕΕ υπενθυμίζει, παράλληλα, ότι ο λόγος για τον οποίο οι όροι σε σχέση με την αποζημίωση περιελήφθησαν στις συμβάσεις για αντιστάθμιση του ρίσκου που ανέλαβαν οι φαρμακευτικές εταιρείες ώστε τα εμβόλια να αναπτυχθούν γρηγορότερα, είχε εγκριθεί από τα κράτη μέλη και είχε δημοσιοποιηθεί.

Σύμφωνα πάντως με το ΓΔΕΕ, η Επιτροπή δεν απέδειξε ότι αν το κοινό είχε μεγαλύτερη πρόσβαση στις εν λόγω ρήτρες θα θίγονταν ουσιαστικά τα εμπορικά συμφέροντα των φαρμακευτικών εταιρειών. Επίσης, η Επιτροπή δεν έδωσε αρκετές εξηγήσεις για το πώς η πρόσβαση του κοινού στους ορισμούς των φράσεων «εκ προθέσεως παράβαση» και «κάθε δυνατή εύλογη προσπάθεια» σε ορισμένες από τις συμβάσεις και στους όρους των συμβάσεων (οι οποίοι αφορούν δωρεές και μεταπωλήσεις εμβολίων) θα μπορούσε να θίξει συγκεκριμένα και ουσιαστικά τα εμπορικά συμφέροντα των εταιρειών.

Όσον αφορά την επίκληση από την Κομισιόν της αρχής της προστασίας της ιδιωτικής ζωής για την απόφασή της να αρνηθεί εν μέρει την πρόσβαση στις δηλώσεις περί απουσίας συγκρούσεως συμφερόντων των μελών της διαπραγματευτικής ομάδας, το ΓΔΕΕ έκρινε πως οι προσφεύγοντες απέδειξαν δεόντως τους λόγους δημοσίου συμφέροντος για τους οποίους ζητούν τη γνωστοποίηση των συγκεκριμένων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Όπως σημειώνεται από το ΓΔΕΕ, η μη ύπαρξη σύγκρουσης συμφερόντων μπορούσε να διαπιστωθεί και μόνο από την πρόσβαση στα ονοματεπώνυμα και στον επαγγελματικό ή θεσμικό ρόλο των εν λόγω μελών. Επιπλέον, η Επιτροπή, αναφέρεται, δεν έλαβε επαρκώς υπόψη όλες τις κρίσιμες περιστάσεις προκειμένου να σταθμίσει ορθώς τα εμπλεκόμενα συμφέροντα, τα οποία σχετίζονται με την απουσία συγκρούσεως συμφερόντων και τον κίνδυνο προσβολής της ιδιωτικής ζωής.

Η προσφυγή ακυρώσεως αποσκοπεί στην ακύρωση πράξεων των οργάνων της Ένωσης που αντιβαίνουν στο δίκαιο της Ένωσης. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τα κράτη μέλη, τα όργανα της Ένωσης και οι ιδιώτες μπορούν να ασκήσουν προσφυγή ακυρώσεως ενώπιον του Δικαστηρίου ή του Γενικού Δικαστηρίου. Αν η προσφυγή είναι βάσιμη, η πράξη ακυρώνεται. Ωστόσο είναι δυνατή η προσφυγή για αναίρεση της απόφασης του ΓΔΕΕ, για νομικά ζητήματα.