Η συζήτηση στη Βουλή για τις φοιτητικές εστίες του Πανεπιστημίου Κύπρου, μέσα από μία πρωτόγνωρη συνθήκη παραπληροφόρησης, ατεκμηρίωτων τοποθετήσεων και άσκησης λεκτικής βίας σε όσους παρέστησαν στην τελευταία συνεδρία της Επιτροπής Ελέγχου, περιλαμβανομένων των εκπροσώπων του Πανεπιστημίου Κύπρου, του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Κύπρου και του ΕΤΕΚ σοκάρει και θλίβει.

Το Επιμελητήριο, παρά το γεγονός ότι πολλές πτυχές και θέματα παραμένουν ανοικτά,  συνειδητά επιλέγει να αναδείξει εκείνο που κρίνεται ως το πιο σημαντικό για την κοινωνία μας και το δημόσιο συμφέρον: την απαξίωση της αρχιτεκτονικής δημιουργίας, όπως φάνηκε ξεκάθαρα κατά τη διάρκεια της συνεδρίας της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής, από μερίδα του πολιτικού κόσμου, αρχών και θεσμών που θα έπρεπε να την υπηρετούν, να την υπερασπίζονται και να την προωθούν.

Για να μπουν τα πράγματα στη θέση τους σε σχέση με την προκήρυξη αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και τη σημασία της αρχιτεκτονικής αριστείας για τη σύγχρονη κοινωνία και τον πολιτισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο το ΕΤΕΚ αναφέρει τα ακόλουθα:

– Ο Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός αποτελεί μία ανοιχτή και διαφανή, με αυξημένη συμμετοχικότητα, μέθοδο επιλογής της βέλτιστης αρχιτεκτονικής λύσης ενός έργου σε καθεστώς ανωνυμίας και με σταθερό προϋπολογισμό για την κατασκευή του. Η διαδικασία του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού προωθεί την αρχιτεκτονική ποιότητα και την κατασκευαστική καινοτομία, δίνει χώρο σε νέους δημιουργούς, διασφαλίζει τον πράσινο σχεδιασμό και αφορά πρώτιστα, όχι μόνο τη μορφή του κτηρίου, αλλά την ποιότητα διαβίωσης σε αυτό και τον αντίκτυπό του στο αστικό περιβάλλον. Αντίθετα, η διαδικασία της Μελέτης-Κατασκευής (όπως εφαρμόζεται στην Κύπρο), η οποία απευθύνεται σε πολύ περιορισμένο αριθμό υποψηφίων προσφοροδοτών, δημιουργεί ολιγοπώλια, αναθέτει τα έργα στον εργολήπτη με την χαμηλότερη οικονομική προσφορά χωρίς να έχει αξιολογηθεί ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός. Η ύπαρξη προβλημάτων που συχνά αποδίδεται στη διαδικασία του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού σε σχέση με τον προϋπολογισμό ή τα χρονοδιαγράμματα, δεν πρέπει να θυματοποιεί τον θεσμό με σκοπό την τεκμηρίωση επιλογής άλλων μεθόδων. Το ΕΤΕΚ έχει αναλυτικές εισηγήσεις για ασφαλιστικές δικλίδες ικανές να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη εκτέλεση των έργων. 

– Ο Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός αποτελεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο προτιμητέα μέθοδο υλοποίησης έργων, η οποία προωθείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση με σειρά δράσεων και προγραμμάτων, που στοχεύουν στην αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος. Ήδη από το 2001, με βάση σχετικό Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αναγνωρίστηκε πως η αρχιτεκτονική δημιουργία, η ποιότητα των κατασκευών, η αρμονική τους ένταξη στο περιβάλλον, ο σεβασμός των φυσικών και αστικών τοπίων, όπως και της πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελούν αντικείμενο δημόσιου συμφέροντος. Ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να ζει σε ψηλού επιπέδου δομημένο περιβάλλον και το Κράτος έχει υποχρέωση να καταβάλλει προσπάθειες για να του το προσφέρει.

– Φτάνοντας στο σήμερα η ίδια προσπάθεια αναγνωρίζεται στην ευρωπαϊκή πολιτική του New European Bauhaus που ανακοινώθηκε το 2021 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία προωθεί μέσω της αρχιτεκτονικής αριστείας βιώσιμες λύσεις για την μεταμόρφωση του κτισμένου περιβάλλοντος στη σημερινή συνθήκη της πράσινης μετάβασης. Με την ίδια στόχευση η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί αυτή τη στιγμή, μεταξύ άλλων πολλών, το έργο RCH-E με κύριο στόχο να προωθήσει την αρχιτεκτονική ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος, μέσω της αύξησης της χρήσης του θεσμού του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού πανευρωπαϊκά.

– Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία που τεκμηριώνουν την ευρωπαϊκή πολιτική για το θέμα, με πλούσια υλοποιημένα παραδείγματα αρχιτεκτονικών διαγωνισμών που αυταπόδεικτα αναδεικνύουν τη σημασία της αρχιτεκτονικής δημιουργίας, καθώς και εκτενή πληροφόρηση για την άσκηση κρατικής πολιτικής για την αρχιτεκτονική στη συντριπτική πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, με την εξαίρεση της Κύπρου.

Σε αυτό το πλαίσιο είναι καταστροφικό να συνεχίζουμε την πορεία απαξίωσης της αρχιτεκτονικής, στον δημόσιο λόγο και στις πολιτικές υλοποίησης έργων, με μη αναστρέψιμες συνέπειες στην κοινωνία και τον πολιτισμό, και ειδικά στο περιβάλλον όπου θα αναγκαστούν να ζουν οι επόμενες γενιές.

Είναι άξιο απορίας και να απαντήσουν όσοι υποστηρίζουν πως το δομημένο περιβάλλον και ο δημόσιος χώρος πρέπει να σχεδιάζονται λογιστικά και διεκπεραιωτικά, αγνοώντας την αξία της αρχιτεκτονικής δημιουργίας:  Θα δεσμεύονταν να χτίσουν το σπίτι τους με τον φθηνότερο εργολάβο χωρίς να γνωρίζουν τον αρχιτέκτονα ή το τελικό σχέδιο; Σε ποιες υποδομές θα περιηγηθούν οι ευρωπαίοι εταίροι κατά τη διάρκεια της κυπριακής προεδρίας, αν όχι στην Πανεπιστημιούπολη του Πανεπιστημίου Κύπρου;