Την απουσία ειδικής οικολογικής μελέτης για έργο εγκαταστάσεων υδατοκαλλιέργειας στην περιοχή Πεντακώμου έψεξε στη σημερινή συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου ο Γενικός Ελεγκτής, Αντρέας Παπακωνσταντίνου, σημειώνοντας ότι για το εν λόγω έργο υπογράφηκε στις 14 Οκτωβρίου 2024 συμβόλαιο αξίας 34 εκ. ευρώ μεταξύ του Τμήματος Δημοσίων Έργων και της κοινοπραξίας που ανέλαβε την κατασκευή του.

Ενστάσεις στην προώθηση του έργου υπέβαλαν και αρκετά μέλη της Επιτροπής, καθώς και ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος και Βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, ενώ επεσήμαναν και τις επιπλοκές που μπορεί να υπάρξουν με τον ανάδοχο του έργου, καθώς και με το Σχέδιο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας από το οποίο συγχρηματοδοτείται το έργο, σε περίπτωση που υπάρξει έκδοση ακυρωτικού διατάγματος, στο πλαίσιο προσφυγής στο Διοικητικό Δικαστήριο από δύο ΜΚΟ, τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου (Birdlife) και τους Φίλους της Γης.

Το έργο αφορά στη δημιουργία χερσαίων και λιμενικών εγκαταστάσεων για εξυπηρέτηση των υδατοκαλλιεργητών στην Περιοχή Μονής – Βασιλικού και η λειτουργός του Τμήματος Περιβάλλοντος, Δέσπω Ζαβρού, ανέφερε ενώπιον της Επιτροπής Ελέγχου ότι υποβλήθηκε μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και βγήκε μία γνωμάτευση με όρους που θα διασφαλίζουν ότι δε θα υπάρξουν επιπτώσεις στο περιβάλλον, ενώ προταθήκαν και μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων.

Η κ. Ζαβρού ανέφερε ότι ακολουθήθηκαν οι διαδικασίες όπως πρέπει και ότι δόθηκαν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες από τους εμπειρογνώμονες του Τμήματος Αλιείας, ώστε να γίνουν οι περιβαλλοντικές μελέτες. Είπε, ακόμα, ότι έγινε μελέτη προελέγχου και ότι με τα ευρήματα εκείνης δεν κρίθηκε απαραίτητη η εκπόνηση ειδικής οικολογικής μελέτης.

Τη διαφωνία του με τη θέση αυτή εξέφρασε ο Γενικός Ελεγκτής, αναφέροντας ότι από την ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπεται πως για έργο με ενδεχόμενες επιπτώσεις σε περιοχή Natura, πρέπει να γίνει και ειδική οικολογική μελέτη. Σημείωσε, επίσης, ότι στην περίπτωση του συγκεκριμένου έργου, αν και ορίστηκαν μέτρα μετριασμού επιπτώσεων, δεν προχώρησε η ειδική οικολογική μελέτη. Εξάλλου, ο Γενικός Ελεγκτής έκανε λόγο και για κίνδυνο επιβολής προστίμων από την ΕΕ για παραβίαση περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Όπως αναφέρθηκε κατά τη συζήτηση στην Επιτροπή, στην περιοχή υπάρχουν και λιβάδια ποσειδωνίας, η οποία συναντάται μόνο στη Μεσόγειο και θεωρείται καίρια για τη διατήρηση του θαλάσσιου οικοσυστήματος, ενώ οι θαλάσσιες σπηλιές που βρίσκονται στην ακτογραμμή της ανατολικής επαρχίας Λεμεσού, σύμφωνα με επισημονική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2019, θεωρούνται χώρος ανάπαυσης και αναπαραγωγής της προστατευόμενης μεσογειακής φώκιας. Σημειώθηκε, ακόμα, ότι στην Κύπρο υπάρχουν σήμερα 20 άτομα του είδους αυτού και ότι για χρόνια είχε σχεδόν σταματήσει η αναπαραγωγή του.

Η Διευθύντρια του Τμήματος Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών, Μαρίνα Αργυρού, ανέφερε ενώπιον της Επιτροπής ότι αναζητήθηκαν σε ακτογραμμή περίπου 8 χλμ, από την Ακτή Κυβερνήτη μέχρι τη Μονή, οι περιοχές που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν τις εγκαταστάσεις αυτές, καθώς σε εκείνη την περιοχή βρίσκονται εφτά από τις εννιά μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας που λειτουργούν στην Κύπρο. Σημείωσε ότι επιλέχθηκε η περιοχή του Πεντακώμου, καθώς εκτιμήθηκε ότι θα εκεί θα υπάρχουν οι λιγότερες επιπτώσεις, σύμωνα με τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που υποβλήθηκε το 2022, όπως είπε.

Αναφορικά με τις σπηλιές στις οποίες συχνάζουν οι μεσογειακές φώκιες, η κ. Αργυρού ανέφερε ότι, μετά από μελέτες του Τμήματος Αλιείας, μόνο ένα σπήλαιο κρίθηκε ως σημαντικό για τη φώκια στη συγκεκριμένη περιοχή. Σημείωσε, ακόμα, ότι η σπηλιά αυτή έχει απόσταση περίπου 2 χλμ από την περιοχή που επιλέχθηκε για την κατασκευή των εγκαταστάσεων που θα εξυπηρετούν τις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας. Πρόσθεσε ότι στην εν λόγω σπηλιά, η οποία βρίσκεται στην περιοχή Αγίου Γεωργίου του Αλαμάνου, έγινε αποκατάσταση και η περιοχή μετατράπηκε σε θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή με διάταγμα του 2022, ώστε να απαγορεύεται η διέλευση.

Αναφορικά με τη σπηλιά που δεν προστατεύθηκε, όπως επισημαίνεται στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η κ. Αργυρού εξήγησε ότι δεν έχει τεκμηριωθεί ότι είναι σημαντική για την ανάπαυση και αναπαραγωγή της φώκιας. Είπε ότι διασφαλίστηκε πως δε θα υπάρχουν επιπτώσεις στην περιοχή Natura και στη σπηλιά που κρίθηκε σημαντική για την προστατευόμενη φώκια με την εκπόνηση μελέτης προελέγχου (screening), η οποία θεωρείται από τα εμπλεκόμενα τμήματα προκαταρτική της ειδικής οικολογικής μελέτης.

Εξάλλου, η κ. Αργυρού αναφέρθηκε στη σημασία του έργου που προωθείται στην περιοχή Πεντακώμου, αναφέροντας ότι τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας είναι το τρίτο μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν της Κύπρου. Σημείωσε, ακόμα, ότι η ιχθυοκαλλιέργεια αναπτύσσεται σε βαθιά νερά (40-60 μέτρα βάθος) και δεν επηρεάζει τα λιβάδια ποσειδωνίας, γι’ αυτό είναι περιβαλλοντικά φιλική η ανάπτυξη.

Η ίδια εξήγησε ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν παράκτιες υποδομές για τις εργασίες των μονάδων αυτών, ο οποίες εξυπηρετούνται μέχρι στιγμής από το λιμανάκι στο Ζύγι. Αργότερα, απαντώντας σε ερωτήσεις Βουλευτών για ποιο λόγο δεν επαρκεί το συγκεκριμένο λιμάνι και το λιμάνι στο Βασιλικό, είπε ότι το λιμάνι στο Ζύγι δεν είναι σχεδιασμένο για τα σκάφη ιχθυοκαλλιέργειας, ενώ σημείωσε και τη γειτνίαση με το ενεργειακό κέντρο. Όσο για το λιμάνι στο Βασιλικό, είπε ότι είναι εντός του ενεργειακού κέντρου.

Η κατασκευή των εγκαταστάσεων στο Πεντάκωμο, θα αποσκοπεί στο να φιλοξενούνται σκάφη, κλωβοί ιχθυοκαλλιέργειας και άλλοι βοηθητικοί χώροι, ενώ το μέγεθος του λιμανιού που θα κατασκευαστεί θα είναι αντίστοιχο με το μέγεθος του λιμανιού στο Ζύγι. Σύμφωνα με το Τμήμα Δημοσίων Έργων, που έχει αναλάβει και την παρακολούθηση του έργου, η κατασκευή αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος του 2026.

Στο μεταξύ, από τις 11 Σεπτεμβρίου, 2023 είναι σε εξέλιξη δικαστική διαμάχη, μετά από αίτηση ακύρωσης που κατέθεσαν στο Διοικητικό Δικαστήριο εναντίον της αδειοδοτούσας αρχής δύο Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου και οι Φίλοι της Γης. Όπως ανέφερε ο εκπρόσωπος του Πτηνολογικού Συνδέσμου, Τάσος Σιαλής, ενώπιον της Επιτροπής, στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται διάταγμα ακύρωσης.

Όπως είπε ο κ. Σιαλής, υπάρχουν ανησυχίες για την εγγύτητα της περιοχής που επιλέχθηκε για το έργο με περιοχή Natura. Ανέφερε ότι έκθεση προελέγχου που παρουσιάστηκε δεν διασφαλίζει πέραν πάσης αμφιβολίας την ασφάλεια των ειδών και των οικοτόπων της περιοχής. Πρόσθεσε επίσης ότι ενδέχεται το έργο να μη συνάδει με πρόνοιες του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που προβλέπουν ότι με τα έργα που χρηματοδοτούνται δε θα προκαλείται σημαντική βλάβη.

Αντίστοιχες ανησυχίες εξέφρασε και ο Ηρακλής Αχνιώτης, Προσωρινός Διευθυντής Αδειοδότησης του ΕΟΑ Λεμεσού, ο οποίος έκανε λόγο για σοβαρές επιφυλάξεις για  την «ευκολία», όπως είπε, με την οποία έγινε η επιλογή του χώρου, σημειώνοντας ότι είναι «ανεπαρκής η έρευνα και ρηχή η προεργασία» που έγινε. Ανέφερε ότι θα ενημερωθεί το Συμβούλιο ΕΟΑ Λεμεσού για να πάρει θέση για το θέμα γραπτώς.

Με παρέμβασή του ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, υπογράμμισε ότι υπάρχουν κενά στη δημόσια διαβούλευση, λόγω μη τήρησης της Σύμβασης της Βαρκελώνης. Είπε, επίσης, ότι και για τη μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων στο περιβάλλον, πρέπει να γίνεται διαβούλευση. Εξήγησε, δε, ότι στο πλαίσιο αυτό, οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να προσφύγουν στη δικαιοσύνη, όπως έκαναν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Με παρέμβασή της στην Επιτροπή, η Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Ρίτα Σούπερμαν, επεσήμανε ότι βασικό ζήτημα είναι αν έγινε ειδική οικολογική μελέτη, ενώ επεσήμανε ότι υπάρχει θέμα και με τη συνεργασία και τον συντονισμό των υπηρεσιών, καθώς και θέμα ελέγχου και εποπτείας.

Ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Κώστας Κώστα, σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση ανέφερε ότι «είναι ξεκάθαρο πλέον ότι δεν έγινε ως έπρεπε να γίνει ειδική οικολογική μελέτη» ενώ έθιξε και το κατά πόσο έχουν ληφθεί υπόψη οι θέσεις των τοπικών αρχών. Σημείωσε, εξάλλου, ότι και το κόστος των 34 εκ. ευρώ είναι αρκετά ψηλό.

«Εμείς θα ζητήσουμε εξηγήσεις από το αρμόδιο Υπουργείο και θα το επαναφέρουμε το συντομότερο δυνατό στην Επιτροπή Ελέγχου», είπε ο κ. Κώστα. «Μοναδικός μας γνώμονας είναι η προστασία του περιβάλλοντος σε μία ιδιαίτερα ευαίσθητη περιβαλλοντικά περιοχή», κατέληξε.

Με ερώτημά της προς τις αρμόδιες υπηρεσίες κατά τη συνεδρίαση, η Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, ζήτησε ενημέρωση για τις επιπλοκές που μπορεί να υπάρξουν με το συμβόλαιο του έργου, αν εκδοθεί ακυρωτικό διάταγμα από το δικαστήριο, στο οποίο ερώτημα το Τμήμα Δημοσίων Έργων απάντησε ότι υπάρχει πρόνοια, ώστε αν διακοπεί το συμβόλαιο, να αποφασιστεί από δικαστήριο το τι θα ακολουθήσει.

Ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Χρήστος Ορφανίδης, είπε σε δηλώσεις του ότι έγινε διαβούλευση και ότι επειδή κάποιοι δεν συμμετείχαν σε αυτή, λένε σήμερα ότι υπάρχουν διαδικασίες οι οποίες δεν έχουν τηρηθεί. Ο ίδιος αναφέρθηκε στη σημασία της ιχθυοκαλλιέργειας για την Κύπρο, αναφέροντας ότι βραβεύεται για τα προϊόντα της πανευρωπαϊκά. «Πρέπει αυτήν την βιομηχανία την ιχθυοκαλλιέργεια να την προωθήσουμε και την αναπτύξουμε» είπε.

Αναφορικά με τις εισηγήσεις για χρήση του αλιευτικού καταφυγίου στο Ζύγι, είπε ότι «κάτι τέτοιο σημαίνει ότι βγάζουμε έξω τους μεροκαματιάρηδες ψαράδες, κάτι το οποίο είναι ανεπίτρεπτο». Όσον αφορά τα υπόλοιπα επιχειρήματα που ακούστηκαν κατά τη συνεδρίαση, ανέφερε ότι «είναι επιχειρήματα που δημιουργούν προσκόμματα στην ανάπτυξη της ιχθυοκαλλιέργειας».

Ο Βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων, Σταύρος Παπαδούρης, αν και συμφώνησε με τη σημασία της υδατοκαλλιέργειας για την οικονομία της Κύπρου, υπογράμμισε όμως την ανάγκη να τηρούνται οι διαδικασίες για τον σχεδιασμό ενός έργου, που στην προκειμένη περίπτωση είναι η εκπόνηση ειδικής οικολογικής αξιολόγησης. «Θέσαμε το ερώτημα γιατί σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα γιατί δεν τέλειωσε η οικολογική αξιολόγηση», είπε, ενώ σημείωσε ότι έθεσε ερώτημα και προς το Υπουργείο Οικονομικών για το τι θα γίνει με το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, στο οποίο εντάσσεται το έργο, σε περίπτωση που εξασφαλιστεί δικαστικό διάταγμα ακύρωσης.

Ο κ. Παπαδούρης επεσήμανε, ακόμα, τις αντιδράσεις που υπάρχουν από το σύμπλεγμα κοινοτήτων της Ανατολικής Λεμεσού, λόγω της προοπτικής να συσσωρευθούν στην περιοχή και άλλες μονάδες ιχθυοκαλλιέργειες. Αναφέρθηκε, δε, στην περίπτωση εταιρείες που είχε εξασφαλίσει άδεια προ δεκαετιών, αλλά παρέμενε ανενεργή μέχρι σήμερα, όμως ζητά τώρα την ενεργοποίησή της και επέκταση των δραστηριοτήτων της στην περιοχή. Ο κ. Παπαδούρης ανέφερε ότι ενέγραψε αυτεπάγγελτο θέμα στην Επιτροπή Ελέγχου για την άδεια αυτή και ζητήθηκαν όλες τις επιστολές που αντάλλαξαν τα τελευταία χρόνια το Τμήμα Περιβάλλοντος και η Αρχή Λιμένων για το εν λόγω θέμα.

Η ανεξάρτητη Βουλευτής, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, κατά τη συνεδρίαση εξέφρασε την απογοήτευσή της για το Τμήμα Περιβάλλοντος, ενώ σε δηλώσεις της μετά τη συνεδρίαση σημείωσε ότι δεν εξετάστηκαν εναλλακτικές χωροθετήσεις μετά από τη δημοσιοποίηση επιστημονικού άρθρου το 2019, το οποίο έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για το θέμα αυτό.

Έθεσε επίσης το ερώτημα γιατί έσπευσαν οι αρμόδιες υπηρεσίες να υπογράψουν συμβόλαιο για την εκτέλεση του έργου, ενώ υπάρχει από τον Σεπτέμβριο του 2023 σε εκκρεμότητα η προσφυγή των ΜΚΟ ενώπιον Διοικητικού Δικαστηρίου. «Αύριο αν χρειαστεί να αλλάξουν τα δεδομένα, θα είμαστε δεσμευμένοι έναντι κάποιου ο οποίος έχει κερδίσει το διαγωνισμό», σημείωσε.