Στο μάτι του κυκλώνα βρέθηκε για άλλη μια φορά η Κύπρος, συνέπεια των νέων σκανδάλων που προσφάτως είδαν το φως της δημοσιότητας. Τα λεγόμενα Cyprus Papers που αποκάλυψε το κανάλι δορυφορικής τηλεόρασης του Κατάρ, Al Jazeera, ταρακούνησαν συθέμελα την κοινωνία, αφού για πρώτη φορά είχαμε οπτικοακουστικό υλικό που αποδεικνύει περίτρανα το μέγεθος της διαφθοράς.

Δυστυχώς, δεν είναι η πρώτη φορά που η κυπριακή κοινωνία γίνεται μάρτυρας σκανδάλων, ως αποτέλεσμα της διαφθοράς. Ενδεικτικά να θυμηθούμε τον Συνεργατισμό, το κούρεμα των καταθέσεων με την ταυτόχρονη φυγή κεφαλαίων από τράπεζες του εξωτερικού, την Focus με την υπόγεια χρηματοδότηση κομμάτων και πολλά άλλα, τα οποία βάλτωσαν σε πορίσματα με ενόχους, αλλά χωρίς τιμωρίες.

Αφορμή για το παρόν άρθρο, πέραν από τις προαναφερόμενες αποκαλύψεις, μου έδωσε μια εργασία του Δρ. Σωτηρίου Κ. Μπέλλου «Η διαφθορά ως εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής», που αποτελεί και την κύρια πηγή μου.

Ορισμός

Γενικά, διαφθορά είναι η κατάχρηση ανατεθειμένης εξουσίας με σκοπό το προσωπικό όφελος[1], ενώ αποτελεί το «δεύτερο αρχαιότερο επάγγελμα»[2]. Σύμφωνα και με την Διεθνή Διαφάνεια (Transparency International) διαφθορά νοείται εν γένει ό,τι καλύπτει την κατάχρηση της θέσης την οποία κατέχει κάποιος, κυρίως εντός της δημόσιας διοίκησης ή των σχέσεων που διατηρεί με αυτήν με σκοπό την εξασφάλιση αδικαιολόγητων οφελών για τον ίδιο ή για κάποιον τρίτο.

Στην έννοια της μείζονος διαφθοράς περιλαμβάνονται οι συναλλαγές μεταξύ ανώτερων κλιμακίων των εθνικών και τοπικών διοικήσεων, κορυφαίων αξιωματούχων πολιτικών κομμάτων, εκλεγμένων πολιτικών και συμφερόντων του ιδιωτικού τομέα. Η διαφθορά μικρής κλίμακας λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης μεταξύ χαμηλότερων κλιμακίων της δημόσιας διοίκησης και μεμονωμένων πολιτών[3].

Πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τη βαρύτητα των μορφών διαφθοράς που συναντάμε[4]:- Η διαφθορά χαμηλού επιπέδου ή αλλιώς μικρή διαφθορά (Petty Corruption) περιλαμβάνει ως εμπλεκόμενους υπαλλήλους του δημοσίου, που ανήκουν σε χαμηλά και στα μεσαία στρώματα της ιεραρχίας[5].  – Η υψηλή διαφθορά (Grand Corruption) περιλαμβάνει πράξεις που διαπράττονται σε υψηλότερα επίπεδα και παρακάμπτουν ή στρεβλώνουν τις εθνικές ή πολιτικές διαδικασίες ή την κεντρική λειτουργία ενός κράτους επιτρέποντας σε υψηλά ιστάμενα αξιωματούχους να απολαμβάνουν προσωπικά οφέλη εις βάρος του δημόσιου συμφέροντος[6].- Η πολιτική διαφθορά (Political Corruption) που αποτελεί την χειραγώγηση των πολιτικών προσώπων και στοχεύει συγκεκριμένους θεσμικούς και διαδικαστικούς κανόνες. Τα εν λόγω πολιτικά πρόσωπα, μεταχειρίζονται με παράνομο τρόπο προνόμια και εξουσία που πηγάζουν από την θέση τους, για να διατηρήσουν περισσότερο την εξουσία τους και να αυξήσουν  τον πλούτο τους[7].

Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί ότι μια ειδική μορφή της υψηλής διαφθοράς αποτελεί η «Αιχμαλωσία του Κράτους» (State Capture), που αποτελεί την προσπάθεια επιχειρήσεων ή τρίτων μερών, να διαμορφώσουν νόμους, παρέχοντας παράνομες ιδιωτικές αμοιβές σε δημόσιους αξιωματούχους[8].

Διπλωματία & Διαφθορά

Βασικός οδηγός και κινητήρια δύναμη στις διεθνείς σχέσεις, είναι το Εθνικό Συμφέρον, το οποίο καθορίζεται αποκλειστικά από την ισχύ, όπως πολύ σωστά αναφέρει ο Morgenthau, ο οποίος ανήκει στην Θουκυδίδεια παράδοση ανάλυσης των διεθνών σχέσεων, θεμελιωτής του πολιτικού ρεαλισμού.

Επίσης, όπως εύστοχα επισημαίνει και ο Edward Carr [9], ανάμεσα στα διαθέσιμα εργαλεία των διεθνών σχέσεων και ίσως από τα πιο σημαντικά, είναι η χρήση οικονομικών μέσων, αφού  αποτελούν έναν από τους κυριότερους παράγοντες που καθορίζουν την ισχύ ενός κράτους. Αυτά τα εργαλεία θα μπορούσαν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες:1) η παροχή βοήθειας για οικονομική ανάπτυξη2) η μείωση της εθνικής ισχύος άλλων κρατών, κυρίως αντίπαλων κρατών, η οποία επιτυγχάνεται μέσω του οικονομικού πολέμου. Δηλαδή, μέσω κυρώσεων, περιορισμών, αποκλεισμό από διεθνείς δράσεις κ.ο.κ..

Η δεύτερη κατηγορία, όμως, θα μπορούσε να χωριστεί σε ακόμα δύο υποκατηγορίες, α) τις νόμιμες μεθόδους και τις β) μη νόμιμες.

Γενικότερα, η μείωση της πολιτικής / οικονομικής ισχύος ενός άλλου κράτους χωρίς την καταφυγή σε μέσα βίαιης επιβολής, αποτελεί κορυφαίο επίτευγμα, που συνάδει πλήρως με τα όσα αναφέρει και ο Σουν Τζου, στο μνημειώδες έργο του Η τέχνη του πολέμου, «Η μεγαλύτερη τέχνη στον πόλεμο είναι να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη».

Η μη νόμιμη μεθόδευση που υιοθετείται στις διεθνείς σχέσεις, είναι η διαφθορά. Άλλωστε ο Hans Morgenthau αναφέρει ότι ο διπλωμάτης έχει τρία εργαλεία στην κατοχή του[10]:- την λογική (logic)- την δωροδοκία (bribes)- τις απειλές (threats)

Σε ένα άναρχο διεθνές σύστημα, καθοριστικό ρόλο έχει η ισχύς ενός κράτους[11] και η μεγιστοποίηση της, αφού αποτελεί τον μοναδικό τρόπο που εγγυάται την επιβίωση του.

Σ’ αυτό το άναρχο πλαίσιο της διεθνούς σκηνής, στο οποίο σαφώς δεν υπάρχουν ηθικές αξίες που να ταυτίζονται με ηθικούς νόμους που διέπουν το σύμπαν[12], γεννάται η πεποίθηση ότι  η χρήση της διαφθοράς ως εργαλείο είναι κάτι φυσιολογικό, ρεαλιστικό και εφαρμοστέο. Διότι με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται αφενός η μείωση της ισχύος των ανταγωνιστών, αφετέρου η αύξηση της ισχύος αυτού που την χρησιμοποιεί για να εκπληρώσει τους στόχους του[13]. Εξ ου και η διαφθορά δεν αποσκοπεί σε οικονομικό κέρδος, αντίθετα θυσιάζει οικονομικούς πόρους για να αποκτήσει επιρροή (influence) σε άλλη χώρα, να την κρατά σε ομηρία, να επιδρά παράνομα, να καλλιεργεί ανασφάλεια και αστάθεια, καθώς και να υποσκάπτει τους θεσμούς[14].

Πόσο δε μάλλον, όταν η διαφθορά πέραν της μείωσης της εθνικής ισχύος της χώρας υποδοχής, να επιτυγχάνει και την αύξηση ισχύος της χώρας που την κατευθύνει, την καθιστά ως ένα εξαιρετικά σημαντικό και αποτελεσματικό επιθετικό εργαλείο.

«Η κατάρα των φυσικών πόρων»

Το φαινόμενο της «Ολλανδικής Ασθένειας» (Dutch Disease) ή αλλιώς της «κατάρας των φυσικών πόρων» ανήκει σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο της σχέσης διαφθορά και διεθνείς σχέσεις.  

Γι’ αυτό, η ύπαρξη ή η ανακάλυψη στρατηγικών πόρων (Φυσικό αέριο – Πετρέλαιο) αποτελεί σημαντικό κίνητρο για την διεκδίκηση τους και την υφαρπαγή τους, από ισχυρές ξένες δυνάμεις, στα πλαίσια του επιθετικού Ρεαλισμού (offensive realism) του Mearsheimer[15].

Καθώς αυτοί οι πόροι δύναται να ενισχύσουν σημαντικά τις ανταγωνιστικές δυνάμεις που θα «διεκδικήσουν» πρώτες, με σοβαρές επιπτώσεις στον ανελέητο αγώνα υπερίσχυσης τους, είναι κατανοητό ότι τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την απόκτηση τους δεν θα μπορούσαν να περιορισθούν μόνο σε ό,τι χαρακτηρίζεται ως ηθικό και νόμιμο[16]. Έννοιες όπως η ηθική μπαίνουν στην καλύτερη των περιπτώσεων σε δεύτερη μοίρα, εάν δεν εξαφανιστούν πλήρως,  αφού όλα τα κράτη επιδίδονται σε ένα ανελέητο κυνήγι ισχύος εις βάρος των άλλων κρατών, καθώς η ισχύς, όπως προαναφέραμε, αποτελεί το μοναδικό εχέγγυο επιβίωσης[17].

Η Τουρκία, η Κύπρος και οι αποκαλύψεις

Έχοντας πάντα κατά νου τις αποκαλύψεις, καθώς και τα όσα δήλωσε ο Γερμανός Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, Χούμπερτ Φάουστμαν, ότι, σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής πληροφορίες του Al Jazeera υπάρχουν ακόμα δύο ντοκιμαντέρ για το ίδιο θέμα που ακόμη δεν έχουν προβληθεί δημόσια, αυθόρμητα στις σκέψεις μου αναφύονται φόβοι και ανησυχίες, που δεν μπορώ να μην εκφράσω.

Η Τουρκία, βάσει σχετικών δημοσιευμάτων[18], εμφανίζεται να έχει εγκαθιδρύσει εδώ και πολλά χρόνια έναν αποτελεσματικό μηχανισμό επηρεασμού μέσω δωροδοκιών υψηλά ιστάμενων αξιωματούχων σε μια σειρά από ισχυρές χώρες, αλλά και σε χώρες της περιοχής μας, προκειμένου να προωθεί, με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο, τους σχεδιασμούς και τα συμφέροντα της[19].

Αν αναλογιστούμε τα δεδομένα ως έχουν, ότι δηλαδή υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα στην κυπριακή ΑΟΖ, την γεωστρατηγική θέση της Κύπρου, καθώς και το γεγονός ότι η ατιμωρησία είναι βαθιά ριζωμένη στις δομές του κυπριακού κράτους, δημιουργώντας το κατάλληλο περιβάλλον για να γιγαντωθεί και να εδραιωθεί η διαφθορά στην πατρίδα μας, εύκολα μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι η Κύπρος διατρέχει άμεσο κίνδυνο για τέτοιου είδους δράση από την Τουρκία, η οποία πρέπει να θυμόμαστε ότι αποτελεί στενή σύμμαχο και φίλα προσκείμενη χώρα του Κατάρ[20].

Είναι κάτι που πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα, πόσο μάλλον όταν υπάρχουν πορίσματα, χωρίς παραδειγματικές τιμωρίες των ενόχων, όμως για να ξεκαθαρίσω, δεν θέλω να αφήσω να νοείται κατ’ ουδένα λόγο ότι πίσω από την διαφθορά και τα σκάνδαλα, κρύβεται η Τουρκία, ενώ το παλαιοκομματικό σύστημα της πατρίδας μας είναι άμοιρο ευθυνών.

Επίλογος

Για τα όσα τραγικά διαδραματίστηκαν στους δέκτες μας, όπου για κάποια εκατομμύρια, κάποιοι ήταν έτοιμοι να ξεπουλήσουν την υπόληψη της Κύπρου λέγοντας ότι «Αυτή είναι η Κύπρος (Τhis is Cyprus)», η καλύτερη απάντηση έρχεται ανατρέχοντας λίγα χρόνια πίσω στο παρελθόν, όταν ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ Κυριάκος Μάτσης απάντησε στον βρετανό κυβερνήτη, Χάρτινγκ, που προσπάθησε να τον εξαγοράσει: «Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί αρετής…».

Για εμάς τους λίγους, τους ρομαντικούς, αυτή είναι η Κύπρος…

Επεξηγήσεις:

[1] The Law Dictionary, «What is CORRUPTION? definition of CORRUPTION (Black’s Law Dictionary)». https://thelawdictionary.org/corruption/ Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2020 

[2] Günther Kaiser, 2015, Η διαφθορά και η αντιμετώπιση της, Επιστήμη και Κοινωνία

[3] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Θεματικό ενημερωτικό Δελτίο Ευρωπαϊκού Εξαμήνου «Καταπολέμηση της Διαφθοράς», Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2020 

[4] Günther Kaiser, 2015, Η διαφθορά και η αντιμετώπιση της, Επιστήμη και Κοινωνία

[5] Μπέλλος Σ., 2020, Η διαφθορά ως εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής, Foreign Affairs Hellenic Edition

[6] Ο.π.

[7] Ο.π.

[8] Hellman J.S., Jones G., Kaufmann D., 2003, Seize the State, Seize the Date: State Capture and influence in transition economies

[9] Edwar C., 1939, The twenty years Crisis 1919-1939. An introduction to the study of international relations

[10] Maynes. C., 1965, Logic, Bribes and Threats, Foreign Policy

[11] Γεάδη Γ., 2017, Ενεργειακοί σχεδιασμοί με βάση τα εθνικά και όχι τα οικονομικά συμφέροντα, Εφ. Σημερινή

[12] Morgenthau Η, 1962, The intellectual and moral dilemma of politics

[13] Μπέλλος Σ., 2020, Η διαφθορά ως εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής, Foreign Affairs Hellenic Edition

[14] Ο.π.

[15] Mearsheimer J., 2001, The tragedy of Great Power Politics

[16] Μπέλλος Σ., 2020, Η διαφθορά ως εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής, Foreign Affairs Hellenic Edition

[17] Ο.π.

[18] Giraldi P., 2009, Who’s Afraid Of Sibel Edmonds?, The American Conservative, https://www.theamericanconservative.com/articles/whos-afraid-of-sibel-edmonds/

[19] Μπέλλος Σ., 2020, Η διαφθορά ως εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής, Foreign Affairs Hellenic Edition

[20] Γεάδη Γ., 2017, Ενεργειακοί σχεδιασμοί με βάση τα εθνικά και όχι τα οικονομικά συμφέροντα, Εφ. Σημερινή