Ποτέ δεν θα είσαι σίγουρος για κάτι που δεν δοκίμασες. Θα γνωρίζεις όμως πολύ καλά τα αποτελέσματα αυτού που δοκίμασες. Πέρασαν κιόλας 20 χρόνια από το Δημοψήφισμα του 2004. Μεγάλη η απόσταση για ένα ψύχραιμο απολογισμό.

Ναι, μετά το δημοψήφισμα δεν καταργήθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία και δεν αναγνωρίστηκε το ψευδοκράτος, όπως προέβλεπαν κάποιοι. Ναι, δεν αμφισβητήθηκε η θέση της Κύπρου στην ΕΕ, ούτε και περιθωριοποιήθηκε η χώρα μας διεθνώς. Η Κυπριακή Δημοκρατία παραμένει ως είχε, δηλαδή μισή, και υπό μία έννοια ενισχύει τη θέση της στο διεθνές σκηνικό, είδικα μετά τη σαφή πλέον προσχώρησή της στο στρατόπεδο της Δύσης.

Και το Κυπριακό; Το Κυπριακό που ξέραμε μέχρι το 2004, στην ουσία δεν υπάρχει. Από την επόμενη κιόλας μέρα τα πράγματα άρχισαν να διαφοροποιούνται δραματικά, με αποτέλεσμα βασικές πτυχές του προβλήματος να επηρεάζονται ουσιαστικά. Και εξηγούμαι:

• Μέχρι το 2004, οι παρεμβάσεις που έγιναν σε ελληνοκυπριακές περιουσίες στα κατεχόμενα ήταν από ελάχιστες μέχρι μηδενικές. Συνεπώς, οι όποιες ρυθμίσεις επιστροφής ή επανάκτησης περιουσιών, είχαν ουσιαστικό περιεχόμενο. Σήμερα τα δεδομένα έχουν διαφοροποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που στις περισσότερες περιπτώσεις θα προβάλλει ως μοναδική διέξοδος η αποζημίωση των ελληνοκυπρίων προσφύγων και όχι η επιστροφή.
• Σε συνέχεια του πιο πάνω, οι χάρτες που ετοιμάστηκαν για το εδαφικό, θα μπορούσαν να εφαρμοστούν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Σήμερα, αρκετές από τις περιοχές που περιλαμβάνονταν σε αυτούς του χάρτες έχουν αναπτυχθεί σε βαθμό που δύσκολα μπορούν να περιληφθούν στις υπό επιστροφή περιοχές (Μόρφου, περιοχή Αμμοχώστου κτλ.)
• Το 2004 η τουρκοκυπριακή πλευρά αδυνατούσε να συμπληρώσει τον κατάλογο των 50 χιλιάδων ξένων υπηκόων (έποικοι) που θα νομιμοποιούνταν ως Κύπριοι πολίτες. Με ανάλογο αριθμό ασφαλώς από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Σήμερα στα κατεχόμενα μιλούν για 200 χιλιάδες εποίκους και η τουρκοκυπριακή κοινότητα διαμαρτύρεται γιατί έχει καταστεί μειοψηφία.
• Το 2004 υπήρχε ένα ισχυρό σενάριο μετατροπής της Καρπασίας σε εθνικό πάρκο, γεγονός που θα έδινε στην περιοχή και τους κατοίκους της ένα καθεστώς αυτονομίας. Σήμερα η περιοχή έχει αναπτυχθεί με μαρίνες και ξενοδοχεία.
• Το 2004 το Βαρώσι ήταν στις άμεσες προτεραιότητες. Σήμερα ή αύριο ενδεχομένως να έχει την τύχη των υπόλοιπων περιοχών.
• Το 2004 υπήρχε μια κοινωνική έκρηξη στην τουρκοκυπριακή κοινότητα που έσπρωχνε τις εξελίξεις προς τη λύση. Σήμερα υπάρχει μια ουσιαστική αποστασιοποίηση και ένα -σε επίπεδο πολιτικής- βόλεμα με την παρούσα κατάσταση.
• Το 2004 η ανάπτυξη των κατεχομένων ήταν περιορισμένη. Σήμερα είναι εκρηκτική και, το χειρότερο, βρίσκεται όλη στα χέρια του τουρκικού κεφαλαίου που είναι ο απόλυτος κυρίαρχος.
• Το 2004 η Τουρκία είχε κίνητρο να λύσει το Κυπριακό. Και αυτό ήταν η ΕΕ. Σήμερα η προοπτική αυτή δεν υπάρχει και οι Τούρκοι το γνωρίζουν πολύ καλά.

Με βάση όλα αυτά και άλλα πολλά που θα μπορούσαν να παρατεθούν, ακόμα και εάν διαμορφωθούν οι ιδανικότερες διεθνείς συνθήκες για επίλυση του Κυπριακού, κάτι που για την ώρα δεν προβάλλει στον ορίζοντα, τα πράγματα επί του εδάφους και επί των ανθρώπων δεν θα είναι ποτέ τα ίδια.

Είπαμε, ποτέ δεν θα είσαι σίγουρος για κάτι που δεν δοκίμασες. Θα γνωρίζεις όμως πάντα πολύ καλά τα αποτελέσματα αυτού που δοκίμασες. Το ποια γεύση αφήνει αυτό που δοκιμάσαμε, ας το κρίνει ο καθένας…