Και ξαφνικά η Κυπριακή Δημοκρατία τέθηκε σε συναγερμό. Από τη μια η κρίση στο μεταναστευτικό και από την άλλη η απειλή εξάπλωσης του κορωνοϊού έθεσαν την Κυβέρνηση προ των ευθυνών της προκειμένου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την κατάσταση. Η Ελλάδα μετά από χρόνια με ενιαίο πνεύμα πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας και της κοινής γνώμης αντιμετωπίζει με αποφασιστικότητα το ζήτημα παρά την τεράστια πίεση της Τουρκίας. Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν είναι προετοιμασμένη η Κ.Δ να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την διαμορφούμενη κατάσταση με βάση δοκιμασμένο σχεδιασμό ή προβαίνει σε στιγμιαίες ενέργειες που εμπεριέχουν τον κίνδυνο αποτυχίας.
Οι νέες ανθρωπογενείς ασύμμετρες απειλές ή/και φυσικές όπως η κλιματική αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο απαιτούν – σε περίοδο ειρήνης – λεπτομερή σχεδίαση και προετοιμασία, για την άμεση και αποτελεσματική αντίδραση από μέρος ή/και το σύνολο των κρατικών υπηρεσιών σε περίπτωση σοβαρού συμβάντος που εξελίσσεται σε κρίση.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Το 2012 προκειμένου να προληφθούν ή/και να αντιμετωπιστούν όλες οι πιθανές κρίσεις συντάχθηκε το Βασικό Εθνικό Σχέδιο αντιμετώπισης κρίσεων ειρηνικής περίοδου για δυσμενείς καταστάσεις που είναι δυνατόν να προκληθούν στο περιβάλλον της Κύπρου από φυσικούς ή ανθρωπογενείς παράγοντες. Το σχέδιο ονομάστηκε «ΖΗΝΩΝ» προς τιμή του στωϊκού Κιτιέα φιλόσοφου ο οποίος με την περίφημη φράση του «ΟΥ ΓΑΡ ΤΟ ΕΙΠΕΙΝ ΚΑΛΩΣ ,ΚΑΛΟΝ ΑΛΛΑ ΤΟ ΕΙΠΟΝΤΙ ΔΡΑΣΑΣ ΤΑ ΕΙΡΗΜΕΝΑ» (Σε ελεύθερη μετάφραση «Καλόν δεν είναι να λες τα καλά αλλά να πράττεις τα καλά» καθόριζε την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για την υλοποίηση οποιασδήποτε ιδέας. Το Βασικό Σχέδιο «ΖΗΝΩΝ» παρέχει σαφείς κατευθύνσεις και οδηγίες, προς όλα τα υπουργεία και υπηρεσίες για την έκδοση και εφαρμογή των απαιτούμενων Ειδικών Εθνικών Σχεδίων της αρμοδιότητας τους με αναλυτικό καθορισμό καθηκόντων μέχρι και σε ατομικό επίπεδο. (ΠΟΙΟΣ -ΠΟΥ ΠΟΤΕ-ΤΙ – ΠΩΣ )
To σχέδιο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις αρχές του 2013 και με την απόφαση του ανατέθηκε σε χρονικό διάστημα ενός έτους η εκπόνηση και δοκιμή όλων των επιμέρους Ειδικών Εθνικών Σχεδίων προκειμένου να υπάρχει ετοιμότητα πρόληψης και αντιμετώπισης οποιασδήποτε δυσμενούς κατάστασης που μπορεί να εξελιχθεί σε κρίση. Συνολικά κωδικοποιήθηκαν 25 πιθανές καταστάσεις κρίσης (που δεν περιλαμβάνουν την στρατιωτική κρίση για την οποία υπάρχει η ανάλογη σχεδίαση από την ΕΦ). Οι κυριότερες άμεσου ενδιαφέροντος είναι :
Δυστυχώς παρόλο ότι έχουν περάσει 7 χρόνια από την έγκριση του σχεδίου, οι ενέργειες που λαμβάνονται από τα αρμόδια και συναρμόδια Υπουργεία και οι έκτακτες συσκέψεις για λήψη μέτρων αποδεικνύει ότι στα 7 αυτά χρόνια δεν έχει ολοκληρωθεί/δοκιμαστεί η σχεδίαση για αντιμετώπιση/διαχείριση επιδημιών και μαζικής εισόδου λαθρομεταναστών/προσφύγων. Προφανώς η υλοποίσηση των σχεδίων δεν είναι αρμοδιότητα των Υπουργών αλλά η Υπουργική Ομάδα Χειρισμού Κρίσεων έχει την υποχρέωση να εκδόσει οδηγίες και να ελέγχει την ολοκλήρωση/δοκιμή/εφαρμογή των σχεδίων που το ίδιο το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε. Τα σχέδια χωρίς δοκιμή είναι απλά χαρτιά στα συρτάρια χωρίς αξία. Και από ότι διαπιστώνεται δυστυχώς έτσι είναι …
Δεν είναι δουλειά του Προέδρου της Δημοκρατίας να συγκαλεί έκτακτη σύσκεψη για να εξεταστούν μέτρα αντιμετώπισης της οποιασδήποτε κατάστασης/κρισης αλλά απλώς να ενημερώνεται για την πορεία των ήδη υφιστάμενων σχεδίων αρμοδιότητας των Υπουργείων. Αυτό είναι δουλειά των αρμόδιων Υπουργών οι οποίοι θα έπρεπε να είχαν απαιτήσει την ολοκλήρωση της σχεδίασης καθώς και της ετοιμότητας εφαρμογής των σχεδίων αρμοδιότητας τους την έκδοση των οποίων οι ίδιοι είχαν εγκρίνει.
Όσον αφορά στην συγκεκριμένη κατάσταση κρίσης στο μεταναστευτικό και την μαζική είσοδο από τα κατεχόμενα και την θάλασσα στο ελεύθερο έδαφος της Δημοκρατίας θα πρέπει να αναθεωρηθεί -εάν απαιτείται- το σχέδιο «ΝΑΥΚΡΑΤΗΣ» και να εφαρμόζεται με απόφαση της Υπουργικής Ομάδας Χειρισμού Κρίσεων υπό τις προυποθέσεις που καθορίζονται σε αυτό. Πέραν των παραπάνω κρίνεται σκόπιμο να τονιστούν τα εξής:
- H γραμμή κατάπαυσης του πυρός (ΓΚΠ) δεν είναι σύνορο μεταξύ 2 κρατών. Άρα η αποτροπή εισόδου στην επικράτεια της Κ.Δ δεν έχει έννοια στην ζώνη της ΓΚΠ, όπως συμβαίνει στον Έβρο. Δηλαδή εάν φτάσουν λαθρομετανάστες στην ΓΚΠ και εισέλθουν στις ελεύθερες περιοχές, η επιστροφή τους θα προκαλέσει πολιτικό πλέον ζήτημα έμμεσης αποδοχής δύο κρατών. Οπότε το ζήτημα μεταπίπτει στο επίπεδο διαχείρισης. Εάν εντοπιστούν λαθρομετανάστες στην ΓΚΠ θα πρέπει να συλληφθούν για παράνομη είσοδο στη Δημοκρατία και όσοι ταυτοποιηθούν ως πρόσφυγες θα πρέπει να διαχειρίζονται σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς.
- Αποτροπή εισόδου λαθρομεταναστών στην επικράτεια έχει έννοια περιμετρικά της Κύπρου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με περιπολίες της Frontex εκτός των χωρικών υδάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας μεταξύ Τουρκίας – Κύπρου και επιστροφή των σκαφών των παράτυπων μεταναστών προς τις χώρες προέλευσης των σκαφών. Πέραν αυτού η αποτροπή είναι δυνατόν να επιτευχθεί σε σημαντικό βαθμό σε συνεργασία με τις γειτονικές χώρες όπως τον Λίβανο (Οικονομική υποστήριξη του Λιβανικού Ναυτικού για αποτροπή απόπλου σκαφών με μετανάστες από τον Βόρειο Λίβανο ) αλλά ακόμα και με την Συρία η οποία μάλλον θα συνεχίσει να κυβερνάται από τον Άσσαντ και θα πρέπει οι σχέσεις μας να επανέλθουν σε κανονικό επίπεδο διπλωματικών σχέσεων.
- Η διαχείριση μεγάλου αριθμού μεταναστών στην ελεύθερη Κύπρο είναι αναπόφευκτη. Για αυτό θα πρέπει να οργανωθούν νέοι οικισμοί με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και όπου είναι δυνατόν η επιστροφή τους στην χώρα προέλευσης τους ή και η προώθηση τους σε άλλες χώρες με βάση τις αποφάσεις της ΕΕ για ισόνομη κατανομή.
Ο κόσμος όλος ζει στην εποχή των κρίσεων και όλα τα κράτη επιβάλλεται να μεριμνούν για έγκαιρη προετοιμασία πρόληψης, αντιμετώπισης και αποκατάστασης οποιασδήποτε δυσμενούς κατάστασης που επηρεάζει την μεγάλο μέρος της κοινωνίας και του κράτους, διαφορετικά είναι πολύ πιθανό, η δυσμενής κατάσταση να εξελιχθεί σε κρίση και να δημιουργήσει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε όλη την κρατική μηχανή και την κοινωνία.
Η άρτια σχεδίαση σε εθνικό επίπεδο, η συνεχής μελέτη, και αξιοποίηση των δυνατοτήτων και ικανοτήτων του εμπλεκομένου προσωπικού, σε συνδυασμό με την αξιοπιστία των μέσων σε σχέση με τα πιθανά σενάρια κρίσεων, είναι απαραίτητη προκειμένου η αντιμετώπιση της κρίσης από την κυβερνητική μηχανή να είναι αποτελεσματική. Η δυνατότητα δε των αρμοδίων υπηρεσιών να προβαίνουν σε ορθή και αξιόπιστη «εκτίμηση καταστάσεως», αποτελεί βασικό παράγοντα για την επιλογή και εφαρμογή κατάλληλης μεθοδολογίας και τρόπων δράσης, σε τόπο και χρόνο, προκειμένου να επιτευχθεί το βέλτιστο υπό τις περιστάσεις αποτέλεσμα. Πάντα όμως είναι απαραίτητη η ύπαρξη συγκεκριμένου σχεδίου το οποίο να δοκιμάζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα να εντοπίζονται λάθη και παραλείψεις, να διορθώνονται και να τηρείται άμεση ετοιμότητα εφαρμογής με αποφαση της αρμόδιας Υπουργικής Ομάδας Χειρισμού Κρίσεων.
Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο εφαρμογής του Βασικού Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Κρίσεων «ΖΗΝΩΝ» έχει δημιουργηθεί ένα υπερσύγχρονο Συντονιστικό Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων «ΖΗΝΩΝ» που το θαυμάζουν οι ξένοι και το αξιοποιούν, αλλά παραμένει αναξιοποίητο από τα Υπουργεία που δεν διαθέτουν Επιχειρησιακό Κέντρο. Η Υπουργική Ομάδα Χειρισμού Κρίσεων (ΥΟΧΚ) (Εξωτερικών-Εσωτερικών-Άμυνας-Δικαιοσύνης και Μεταφορών) ας αναλάβει τον ρόλο που πηγάζει από την απόφαση δημιουργίας της γιατι αλλιώς θα έχει και την ευθύνη για την αναποτελεσματικότητα του όλου κυβερνητικού συστήματος διαχείρισης κρίσεων της Δημοκρατίας. Απαιτείται ενδιαφέρον, διάθεση και θέληση από όλο το φάσμα της κρατικής μηχανής και φυσικά έλεγχος ότι υλοποιούνται οι αποφάσεις που η ίδια η κυβέρνηση λαμβάνει!
