Η κυπριακή κοινωνία βρέθηκε τα τελευταία χρόνια αντιμέτωπη με το φαινόμενο της διαφθοράς όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν. Και ενώ κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι διαφθορά δεν υπήρχε και παλαιότερα, όλοι αναγνωρίζουμε πως το φαινόμενο πήρε πρόσφατα διαστάσεις που απειλούν με εκθεμελίωση τον ίδιο τον κοινωνικό ιστό της κυπριακής ζωής. Η διαφθορά στον τόπο μας κατατρώει πια τη σάρκα της κοινωνίας και το δικαίωμα όλων μας σε μια αξιοπρεπή ζωή.

Προτού ασχοληθεί κανείς με το φαινόμενο, και τους τυχόν τρόπους αντιμετώπισης σε τοπικό επίπεδο, αξίζει πιστεύω να κοιτάξει γύρω του για να δει τι συμβαίνει σε άλλες χώρες και ιδιαίτερα στις χώρες της ΕΕ που αποτελούν την ευρύτερη μας οικογένεια. Για να μη μιλήσουμε για τις Αφρικανικές χώρες και πολλές από τις Ασιατικές, όπου η διαφθορά είναι φαινόμενο σε μεγάλο βαθμό μη διαχειρίσιμο πια.

Υπάρχει μήπως και στις χώρες της ΕΕ το ίδιο φαινόμενο και σε ποια έκταση;

Σε πολλές από τις χώρες αυτές και ιδιαίτερα τις λιγότερο αναπτυγμένες, όπως είναι η Βουλγαρία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Κροατία, Μάλτα, καθώς και η δική μας χώρα, το φαινόμενο έχει κατά γενική ομολογία πάρει διαστάσεις εκρηκτικές. Σε αυτές πρέπει να προστεθούν και οι πιο εμφανώς «παραβατικές» χώρες, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, οι οποίες ανθίστανται σε κάθε έλεγχο από πλευράς ΕΕ ως προς τον βαθμό συμμόρφωσης τους στις αρχές και αξίες του κράτους Δικαίου περιλαμβανομένης τις ανάγκης καταπολέμησης της διαφθοράς, πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Και ενώ οι περιπτώσεις Ουγγαρίας και Πολωνίας απασχολούν επίμονα τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς και καλύπτονται εκτεταμένα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας (ΜΜΕ), τα φαινόμενα της διαφθοράς στις άλλες χώρες έχουν διαφορετικό χαρακτήρα και συχνά δεν τυγχάνουν της προβολής και καταδίκης που τους αρμόζει.

Εξετάζοντας κανείς το φαινόμενο σε επί μέρους χώρες της ΕΕ αξίζει να σχολιάσει τη περίπτωση της της Μάλτας, όπου οι εμπλεκόμενοι έφθασαν στο σημείο να δολοφονήσουν διακεκριμένη δημοσιογράφο, τη Δάφνη Γκαλέζια, η οποία διερευνούσε επίμονα σκάνδαλα διαφθοράς στα οποία φερόντουσαν αναμεμειγμένοι ψηλά ιστάμενοι πολιτικοί της χώρας. Η διερεύνηση της υπόθεσης οδήγησε στην παραίτηση του τότε πρωθυπουργού της Μάλτας Joseph Muscat, καθώς και στη σύλληψη του διευθυντή του γραφείου του Keith Schembri.

Στην Σλοβακία ο δημοσιογράφος Jan Kuciak μαζί με την σύντροφο του δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ το 2019. Ο Κούσιακ διερευνούσε σκάνδαλο διαφθοράς, στο οποίο φερόντουσαν αναμεμειγμένα πρόσωπα του στενού περιβάλλοντος του τότε πρωθυπουργού της χώρας Robert Fico σε συνεργασία με την Ιταλική μαφία. Μετά τη δολοφονία Κούσιακ, ο πρωθυπουργός υποχρεώθηκε σε παραίτηση.

Στη Κροατία ο πρωθυπουργός της χώρας Ivo Sanadec καταδικάστηκε το 2018 σε 8 χρόνια φυλάκιση για διαφθορά.

Στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία πολιτικοί ηγέτες καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης για διαφθορά κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Στη Βουλγαρία πολιτικοί αξιωματούχοι, εκμεταλλευόμενοι την θέση τους αγόραζαν διαμερίσματα σε τιμές εξωφρενικά χαμηλότερες από τις τιμές αγοράς.

Στην Κύπρο είναι γνωστή η ιστορία του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, γνωστή και ως σκάνδαλο των διαβατηρίων, η οποία διέσυρε την Κύπρο διεθνώς.

Οι περισσότερες από τις πιο πάνω χώρες ανήκουν στην πρώην ανατολική Ευρώπη, με λιγότερο αναπτυγμένους και ώριμους εποπτικούς θεσμούς. Στη Μάλτα και την Κύπρο δεν λειτούργησαν ικανοποιητικά οι εποπτικοί θεσμοί εκεί και όπου υπήρχαν.

Το φαινόμενο ωστόσο της διαφθοράς φαίνεται να μη περιορίζεται στις πιο πάνω χώρες αλλά να παρατηρείται και σε χώρες με μεγαλύτερη παράδοση και πιο ώριμους ελεγκτικούς και εποπτικούς μηχανισμούς.

Στην Ελλάδα για παράδειγμα ο κάποτε ισχυρός άνδρας/υπουργός Άμυνας Άκης Τσοχατσόπουλος καταδικάστηκε σε πολυετή ποινή φυλάκισης για χρηματισμό και κατάχρηση εξουσίας.

Στην Γαλλία ο πρώην Πρόεδρος Νικόλα Σαρκοζί καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης για διαφθορά κατά την άσκηση των καθηκόντων του.

Στην Ιταλία το διεθνές Παρατηρητήριο Καταπολέμησης της Διαφθοράς-Transparency International – προειδοποιεί ότι η διαφθορά στη χώρα μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που παρουσιάζουν η Μάλτα και η Κύπρος.

Στη Γερμανία, τη χώρα που θεωρείται πρότυπο στον ευρωπαϊκό κόσμο, τα σκάνδαλα διαφθοράς δεν είναι άγνωστα. Αρκεί να αναφέρει κανείς το πρόσφατο σκάνδαλο της Wirecard, το σκάνδαλο της Deutche Bank και παλαιότερα αυτό της Siemens, καθώς και το χειρότερο από όλα τα σκάνδαλα της σύγχρονης εποχής, όπου η ναυαρχίδα της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας Volkswagen, με σκοπό τη μεγιστοποίηση των κερδών της, εν γνώσει της δηλητηρίαζε χιλιάδες/εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη, εγκαθιστώντας στα αυτοκίνητα της λογισμικό που εξέπεμπε δηλητηριώδεις ρύπους κατά τη λειτουργία τους. Θα συμφωνείτε ελπίζω μαζί μου ότι τέτοιο εγχείρημα μόνο ασύλληπτα διεφθαρμένες συνειδήσεις ανθρώπων μπορούν να τολμήσουν.

Τα πιο πάνω μαρτυρούν πως το φαινόμενο της διαφθοράς, το φαινόμενο των διαβρωμένων ανθρώπινων συνειδήσεων, είναι πλέον διάχυτο σε όλο τον κόσμο. Δεν φαίνεται να υπάρχει κοινωνία που κατάφερε να εξαλείψει το φαινόμενο. Υπάρχουν ωστόσο κοινωνίες που πέτυχαν να το περιορίσουν σε βαθμό που να μην συνιστά απειλή για τις ίδιες και το μέλλον τους (Σκανδιναβικές χώρες, Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, Σιγκαπούρη κ.ά.).

Δυστυχώς δεν υπάρχουν επιστημονικές ομάδες ή φαρμακευτικές εταιρίες, όπως ακριβώς στην περίπτωση της πανδημίας του Covid 19 που να ασχοληθούν με τη δημιουργία «εμβολίου» για καταπολέμηση αυτής της πανδημίας. Ούτε Pfizer, ούτε Moderna, ούτε AstraZeneca ούτε Johnson & Johnson υπάρχουν. Συνεπώς η ευθύνη για αντιμετώπιση της διαφθοράς πέφτει στους ώμους του Κράτους, στους ώμους καθενός από εμάς, να επινοήσουμε και καθιερώσουμε ρυθμίσεις που να μπορούν να περιορίσουν δραστικά τουλάχιστο το φαινόμενο. Και ας μη νομιστεί ότι το φαινόμενο της διαφθοράς είναι λιγότερο τοξικό από αυτό του Covid 19. Αν ο Covid 19 οδηγεί σε θάνατο χιλιάδες/εκατομμύρια ανθρώπους, η παρατεταμένη πανδημία της διαφθοράς απειλεί με αφανισμό ή τουλάχιστο με βαθύτατη παρακμή την ανθρώπινη κοινωνία με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Όλα τα πιο πάνω γράφονται όχι για να ακυρώσουν ή να περιορίσουν τις ενοχές που πρέπει να αισθανόμαστε μετά τα σκάνδαλα διαφθοράς των «χρυσών διαβατηρίων», τις φυλακίσεις πρώην Υπουργών, δημάρχων, Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα και βουλευτών μας, αλλά για να αποδειχθεί η πανδημική διάσταση που έχει προσλάβει το φαινόμενο τα τελευταία χρόνια. Η υποχρέωση που έχουμε ως χώρα να λάβουμε μέτρα πρόληψης και καταστολής του φαινομένου είναι χωρίς αμφιβολία πέρα από πιεστική.

Σε πρακτικό επίπεδο πιστεύω πως αξίζει να μελετηθούν τα πιο κάτω μέτρα προς αντιμετώπιση του φαινομένου.

1. Να προτείνουμε ως Κύπρος, χώρα μέλος του σκληρού πυρήνα της ΕΕ, όπως η Ένωση εισαγάγει και λειτουργήσει εποπτικό θεσμό για επιτήρηση των χωρών/μελών της ως προς τα επίπεδα της διαφθοράς σε αυτά.

Χώρες μέλη της Ένωσης που παρουσιάζουν εξαιρετικά ψηλά επίπεδα διαφθοράς και αδυνατούν ή αρνούνται να λάβουν μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου να μην δικαιούνται να λάβουν και αξιοποιήσουν κονδύλια βοήθειας και ανάκαμψης που σήμερα τόσο γενναιόδωρα προσφέρει η ΕΕ.

2. Στο επίπεδο της Κύπρου θα μπορούσαμε να εισαγάγουμε σύστημα αυστηρών κυρώσεων σε βάρος ανθρώπων, οργανισμών και φορέων που εμπλέκονται σε τέτοιου είδους σκάνδαλα.

Η γνώση και η εμπειρία διεθνών και Ευρωπαϊκών θεσμών στο θέμα όπως το Transparency International, το Cyprus Integrity Forum, η έκθεση Greco κ.ά. μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμα στη διαμόρφωση της κυπριακής πολιτικής αντιμετώπισης του φαινομένου. Η Δικαστική εξουσία της Κύπρου, κατά τεκμήριο η πιο αδιάφθορη και ανεξάρτητη, θα μπορούσε να συνδράμει επίσης με ουσιαστικό τρόπο την όλη προσπάθεια.

3. Σε πιο μακροχρόνια προοπτική θα μπορούσε να εισαχθεί στα σχολεία όλων των βαθμίδων, με στόχο τις νεότερες γενιές των ανθρώπων, αγωγή που να στοχεύει στην κατά το δυνατό απεξάρτησή τους από το δέλεαρ, τη βουλιμική πια διάθεση των ανθρώπων για εύκολο και γρήγορο πλουτισμό με οποιοδήποτε τρόπο. Η πατρίδα μας, η οποία αντιμετωπίζει, λόγω και της εισβολής-κατοχής και τον εξωτερικό κίνδυνο οριστικού αφανισμού της, οφείλει να διαπαιδαγωγεί με όλα τα μέσα και όλους τους θεσμούς τον άνθρωπο του αύριο, που δεν θα είναι έρμαιο του υλισμού, αλλά προσηλωμένος σε υψηλά, πανανθρώπινα ιδανικά και αξίες.

Καταληκτικά αξίζει πιστεύω το Εθνικό συμβούλιο της χώρας, ο θεσμός που κατά τεκμήριο εκπροσωπεί το οργανωμένο πολιτικό φάσμα της κοινωνίας μας να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα και να διαμορφώσει τον οδικό χάρτη εξόδου από την άλλη μεγάλη πανδημία της εποχής μας, αυτή της διαφθοράς.