Τέσσερις στους 10 φοιτητές δηλώνουν ότι τους είναι πολύ ή αρκετά εύκολο να έχουν πρόσβαση σε παράνομες ουσίες, εντός 24 ωρών, σε περίπτωση που το επιθυμούσαν, όπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της σημερινής παρουσίασης των αποτελεσμάτων έρευνας, που έγινε ανάμεσα στους φοιτητές των δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυμάτων της Κύπρου για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και για άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές. Η παρουσίαση των ευρημάτων της έρευνας έγινε από την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ) στο Αμφιθέατρο της Αρχής Τηλεπικοινωνιών Κύπρου.

Ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΑΑΕΚ, δρ Χρίστος Μηνά, δήλωσε στον χαιρετισμό του ότι σκοπός της έρευνας είναι «να εκτιμήσουμε την έκταση και το πρότυπο της χρήσης των ουσιών εξάρτησης και των εξαρτητικών συμπεριφορών σε αυτή την ομάδα νεαρών που φοιτούν σε δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης στην Κύπρο».

Υπογράμμισε ότι είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνεται η κατάσταση σε αυτό τον ιδιαίτερο και ευαίσθητο πληθυσμό, αυτό των φοιτητών. Βασικός πυλώνας, συνέχισε, είναι να «σχεδιάσουμε πλέον με επιστημονική τεκμηρίωση όλα τα προληπτικά και θεραπευτικά προγράμματα καθώς και τις όποιες παρεμβάσεις ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στην συγκεκριμένη ομάδα-στόχο των φοιτητών». Ενδεικτικά, ανέφερε, ότι από τα αποτελέσματα της έρευνας φαίνεται ότι 6 στους 10 φοιτήτριες και φοιτητές έχουν δοκιμάσει κάποια από τα συμβατικά τσιγάρα, ότι 6 στους 10 φοιτήτριες και φοιτητές έχουν δοκιμάσει ηλεκτρονικό ή θερμαινόμενο τσιγάρο και ότι 7 στους 10 φοιτήτριες και φοιτητές έχουν καταναλώσει αλκοόλ κατά τον τελευταίο μήνα. «Αξιολογώντας την έκταση και το πρότυπο της χρήσης των εξαρτησιογόνων ουσιών στους φοιτητές μάς δίνεται η δυνατότητα να προσδιορίσουμε και προτεραιότητες», σημείωσε ο κ. Μηνά.

Η Προϊστάμενη Τμήματος Παρακολούθησης του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά Κύπρου (ΕΚΤΕΠΝ), Ιωάννα Γιασεμή, παρουσίασε τα στοιχεία και τα αποτελέσματα της έρευνας.

Ανέφερε ότι στόχοι της έρευνας ήταν να καταγράψει την έκταση και τα πρότυπα χρήσης νόμιμων και παράνομων ουσιών, αλλά και εξαρτητικών συμπεριφορών ανάμεσα στους φοιτητές, να εντοπίσει τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές των φοιτητών και να σημειώσει τις στάσεις και αντιλήψεις των φοιτητών για θέματα που σχετίζονται με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλων εξαρτητικών συμπεριφορών. Πρόσθεσε ότι οι πληροφορίες αυτές χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της έκτασης της χρήσης των ουσιών εξάρτησης και άλλων εξαρτητικών συμπεριφορών στον πληθυσμό των φοιτητών, τον προσδιορισμό προτεραιοτήτων, καθώς και τον σχεδιασμό τρόπων αντιμετώπισης του προβλήματος.

Σύμφωνα με την κ. Γιασεμή, στο ερώτημα πόσο δύσκολο ή εύκολο θα ήταν να βρεις παράνομες ουσίες σε ένα 24ωρο, αν το ήθελες, 4 στους 10 φοιτητές, δηλώνουν ότι τους είναι πολύ ή αρκετά εύκολο να έχουν πρόσβαση σε παράνομες ουσίες, εντός 24 ωρών, σε περίπτωση όπου το επιθυμούσαν. «Στο ερώτημα θεωρείς κάποιο άτομο που χρησιμοποιεί παράνομες ουσίες περισσότερο ως ασθενή ή περισσότερο ως εγκληματία;» Αναφέρθηκε ότι 4 στους 10 φοιτητές, θεωρούν τα άτομα που χρησιμοποιούν παράνομες ουσίες περισσότερο ως ασθενείς, δηλαδή άτομα που χρειάζονται βοήθεια. Σημειώνεται ότι η άποψη αυτή εκφράζεται εντονότερα ανάμεσα στις γυναίκες. Παράλληλα, η έρευνα έδειξε ότι 28% των φοιτητών τάσσονται υπέρ της χρήσης κάνναβης, άποψη που εκφράζεται εντονότερα στους άνδρες, καθώς και στις μεγαλύτερες ηλικίες συμμετεχόντων (22+).

Στο ερώτημα « Έχεις καπνίσει ποτέ τσιγάρα, πούρα ή πίπα;» 6 στους 10 απάντησαν θετικά. Σημειώνεται ότι ποσοστό της τάξης του 4,5% επί του συνόλου των φοιτητών, ξεκίνησαν να καπνίζουν πριν από την ηλικία των 14, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό παρουσιάζεται στις ηλικίες 16-17. Επίσης, αναφέρθηκε ότι 2,5% του συνόλου των φοιτητών, δήλωσαν ότι καπνίζουν περισσότερο από 20 φορές ημερησίως, συχνότητα που αντιστοιχεί περίπου σε ένα πακέτο τσιγάρα. Επιπλέον, αναφέρεται ότι ποσοστό 16,0% από το σύνολο των φοιτητών, επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα, ενώ ποσοστό 9,2% το έχει ήδη διακόψει. Επιπλέον, 3 στους 10 ανέφεραν ότι έχουν δοκιμάσει μαριχουάνα/χασίς.

Αξίζει να σημειωθεί ότι 6 στους 10 έχουν χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό ή θερμαινόμενο τσιγάρο έστω και μία φορά στη ζωή τους, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που αφορούν την ηλικία, καθώς παρουσιάζεται μεγαλύτερη τάση προς τα ηλεκτρονικά ή θερμαινόμενα τσιγάρα ανάμεσα στις ηλικίες 17-24, έναντι στα άτομα ηλικίας 25+.

Όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ 92,8% από το σύνολο των φοιτητών δηλώνουν ότι έχουν καταναλώσει αλκοόλ έστω και μία φορά στη ζωή τους, ενώ τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στις νεαρότερες ηλικιακές ομάδες (17-19 και 20-21), όπου αγγίζει το 94%. Σημειώνεται επίσης, ότι ποσοστό 40% επί του συνόλου των φοιτητών, δήλωσαν ότι ήπιαν 5 ή περισσότερα ποτά σε μία μόνο περίσταση κατά τις τελευταίες 30 ημέρες έστω και μία φορά.

Επιπλέον, αναφέρθηκε ότι στο ερώτημα «τους τελευταίους 12 μήνες, πόσες φορές έπαιξες/στοιχημάτισες;» 8% απάντησαν σε φρουτάκια, 14% σε παιχνίδια µε τράπουλα ή ζάρια, 26% σε Λόττο, Τζόκερ, Σκρατς, Bingo, Κίνο, 17% σε στοιχήματα σε αθλήματα και 3% σε στοιχήματα σε διαγωνισμούς ζώων.

Όπως ανέφερε η κ. Γιασεμή, ο φορέας διεξαγωγής ήταν η Insights Market Research (IMR)/ Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Η έρευνα διεξήχθη το 2021, με παγκύπρια κάλυψη και η μέθοδος επιλογής του δείγματος ήταν η τυχαία σωματοποιημένη δειγματοληψία, ενώ συμμετείχαν 2882 φοιτητές και φοιτήτριες κρατικών και ιδιωτικών πανεπιστήμιων της Κύπρου.

Συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης

Μετά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολούθησαν δύο συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης. Στην πρώτη συζήτηση με τίτλο «Στάσεις και Αντιλήψεις των νέων/φοιτητών» συμμετείχαν ο αντιπρόσωπος της ΠΟΦΕΝ, Σάββας Κλεάνθους, ο αντιπρόσωπος του Πανεπιστημίου Κύπρου, δρ Πάνος Ζάνος, η Λειτουργός Υπηρεσίας Σπουδών και Φοιτητικής Μέριμνας ΤΕΠΑΚ, Γεωργία Φράγκου και ο Εκτελεστικός Διευθυντής της ΑΑΕΚ, Κωνσταντίνος Στυλιανού. Τη συζήτηση συντόνισε το μέλος του ΔΣ ΑΑΕΚ, δημοσιογράφος, Νίκος Συμεού. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης μεταξύ των ομιλητών αναφέρθηκαν λόγοι για τους οποίους οδηγούνται οι νέοι στις παράνομες ουσίες, διαπιστώθηκε ότι υπάρχει εύκολη πρόσβαση στην αγορά παράνομων ουσιών, και σημειώθηκαν τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου.

Στη δεύτερη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τίτλο «Αναδυόμενες προκλήσεις και επιστημονικά τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής» έλαβαν μέρος ο Πρόεδρος του ΔΣ της ΑΑΕΚ, Δρ. Χρίστος Μηνά, ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Χρίστος Χριστοφίδης, ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Χρίστος Σενέκης, εκ μέρους του ΕΛΑΜ, ο Γεάδης Γεάδη, εκ μέρους της ΕΔΕΚ, ο Μορφάκης Σολωμονίδης, εκ μέρους της ΔΗΠΑ-Συνεργασία, η Θέα Νικολάου, και εκ μέρους των Οικολόγων-Συνεργασία Πολιτών, η Έφη Ξάνθου. Την ευθύνη συντονισμού της συζήτησης είχε η Χριστίνα Κόκκαλου, Διευθύνουσα Σύμβουλος της IMR.

Ο κ. Χριστοφίδης ανέφερε ότι με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας υπάρχει προφανώς πρόβλημα και το θέμα είναι πώς αντιμετωπίζεται αυτό το πολυσύνθετο θέμα. Υπάρχουν σημείωσε γενεσιουργίες αιτίες, που έχουν να κάνουν με το τι κοινωνία έχουμε και πώς η κοινωνία λειτουργά. Πρόσθεσε ότι υπάρχει μια εθνική στρατηγική που είναι αποτέλεσμα διαβούλευσης και θα πρέπει να υπάρξει πρακτική εφαρμογή των αποφάσεων. «Πιστεύω ακράδαντα ότι η πρόληψη είναι πολύ καλύτερη από την καταστολή σε όλα τα ζητήματα» είπε. Σημείωσε επίσης ότι θα πρέπει να υπάρξει ολιστική αντιμετώπιση, να συμμετέχουν όλοι οι φορείς, να εξετάζονται οι κοινωνικές επιπτώσεις και να ενσωματώνεται το κριτήριο της ευτυχίας των παιδιών.

Ο κ. Σενέκης σημείωσε ότι η έρευνα της ΑΑΕΚ παρέχει ένα εργαλείο, ούτως ώστε να εξεταστεί και να αντιμετωπιστεί ένα τόσο περίπλοκο ζήτημα. Εντοπίζεται, συνέχισε, η ανάγκη σωστής διαπαιδαγώγησης των μαθητών αφού, σύμφωνα και με τους ειδικούς η πρώτη χρήση μιας ουσίας μπορεί να δημιουργήσει μια μόνιμη βλάβη. Πρέπει, πρόσθεσε, να «εξετάσουμε τις πύλες εισόδου αυτών των ουσιών στην πατρίδα μας» και σημείωσε ότι οι περισσότερες ποσότητες έρχονται από τα κατεχόμενα. Ανέφερε επίσης ότι η επαρκής ενημέρωση των μαθητών για τις συνέπειες της χρήσης ουσιών, η επιμόρφωση των καθηγητών και η αναγκαία στήριξη από ψυχολόγους και κοινωνιολόγους είναι κλειδί στη λύση του προβλήματος. 

Ο κ. Γεάδη ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια παρουσιάζονται αρκετές έρευνες γύρο από το συγκεκριμένο θέμα και φαίνεται ότι καταγράφεται μια αυξητική τάση περιπτώσεων που υποπίπτουν στην δίνη των εξαρτήσεων. Σημείωσε ότι η εύκολη πρόσβαση, η απενοχοποίηση των ναρκωτικών σε μερίδα των νέων, καθώς και τα τρέχοντα προβλήματα που ταλανίζουν την κοινωνία, όπως και η διάνοιξη των οδοφραγμάτων που διευκολύνουν την διακίνηση των ναρκωτικών και η λαθρομετανάστευση αποτελούν αιτίες αύξησης του ποσοστού των ατόμων που κάνουν χρήση ουσιών. Ανέφερε ότι πρέπει να υπάρχουν παραδειγματικές τιμωρίες και θα πρέπει να δοθεί σωστή παιδεία και να προβάλλονται σωστά, υγιή πρότυπα.

Ο κ. Σολωμονίδης εξέφρασε την ικανοποίηση του για την πολύ καλή δουλειά που γίνεται από την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτίσεων και υπογράμμισε το θέμα της πρόληψης και της κοινωνικής ενίσχυσης από πλευράς αστυνομίας, οργανώσεων και κέντρων απεξάρτησης. Πρόσθεσε ότι η πρόληψη θα πρέπει να ξεκινά από την παιδική ηλικία και σημείωσε ότι πολλές φορές τίθεται και το θέμα των φίλων και το κατά πόσον μπορούν να παρασύρουν σε ουσίες.

Η κ. Νικολάου δήλωσε ότι οι εξαρτήσεις είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο και θα πρέπει να καταπολεμηθεί εξ αρχής και ότι η πρόληψη είναι ο πυλώνας στον οποίο θα πρέπει να επενδύσουμε. Πρόσθεσε ότι «ένα άτομο που σέβεται τον εαυτό του δεν θα επιτρέψει να γίνει εξαρτώμενο από διάφορες ουσίες και όχι μόνο. Δεν θα επιτρέψει να κάνει κακό σε κάποιον άλλο ή ακόμα και στον ίδιο». Επανέλαβε ότι η κοινωνική συμπεριφορά και η σωστή διαπαιδαγώγηση είναι πολύ σημαντικές πτυχές και θα πρέπει τα παιδιά να κτίσουν προσωπικότητες, οι οποίες δεν θα παρασύρονται, δεν θα χρειάζονται ουσίες, και δεν θα επιτρέπουν να γίνονται θύματα.

Η κ. Ξάνθου ανέφερε ότι υπάρχει πρόβλημα και αναφέρθηκε σε περιπτώσεις νέων που έλαβαν ψυχοτρόπα και στις αδυναμίες υπηρεσιών, όπως της Αστυνομίας και των κέντρων απεξάρτησης. Πρόσθεσε ότι η διαδικασία της διαχείρισης έχει να κάνει και με το πώς λύνεται το πρόβλημα και με το ποια είναι τα κατάλληλα άτομα να το διαχειριστούν. Σημείωσε ότι στο επίπεδο των σχολείων θα πρέπει να υπάρξει έγκαιρη πρόληψη και άμεση συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας.