της Αναστασίας Κοραή, Πρόεδρος ΔΣ – Φίλοι της Γης

Το καρναβάλι είναι μια περίοδος χαράς και γλεντιού, όπου «αφήνουμε πίσω τις έγνοιες και τις σκοτούρες». Αμφιεζόμαστε, χορεύουμε, τραγουδούμε, διασκεδάζουμε, ξεχνώντας όσα μας βασανίζουν ή μας χωρίζουν τον υπόλοιπο χρόνο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, το καρναβάλι στην Κύπρο είναι συνώνυμο με τεράστιες ποσότητες αποβλήτων που προκύπτουν από προϊόντα μιας χρήσης και ειδικότερα από σπρέι αφρού και σερμπαντίνας. Μάλιστα, αυτές οι ποσότητες αυξάνονται κάθε χρόνο αντί να μειώνονται, καθώς εντοπίζονται νέες μάρκες σπρέι στην αγορά.

Αυτή η συνήθεια είναι αυτοκαταστροφική και θα πρέπει να την ξεφορτωθούμε για τουλάχιστον 8 λόγους:

1. Τα σπρέι καταστρέφουν τις στολές μας, το μακιγιάζ μας, τα διακοσμητικά μας και τα άρματά μας. Είναι πράγματι λυπηρές οι εικόνες με τις πολύχρωμες σερμπαντίνες, τους αφρούς και τους χαρτοπόλεμους πάνω σε ανθρώπους που παρελαύνουν και προσπαθούν την ίδια ώρα να προστατευτούν καθώς παίζουν μουσική ή εκτελούν τη χορογραφία τους. Φέτος, τουλάχιστον μέχρι το σημείο που είχα παρακολουθήσει την παρέλαση, μόνο οι μαρζορέτες είχαν καταφέρει -κάπως- να γλυτώσουν και αυτό οφειλόταν στην «περιφρούρηση» των μανάδων που προπορεύονταν και καλούσαν τους θεατές να μην ρίχνουν σπρέι. Οι υπόλοιποι καρναβαλιστές αφέθηκαν αναγκαστικά στη μοίρα τους, μη εξαιρουμένου και του Βασιλιά Καρνάβαλου.
2. Τα σπρέι συμβάλλουν στην κακή ποιότητα του αέρα, και ειδικότερα στα υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων (PM10). Σύμφωνα με τις μετρήσεις του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας, η ρύπανση αυξάνεται κατακόρυφα τη μέρα της μεγάλης καρναβαλίστικης παρέλασης στη Λεμεσό λόγω των σπρέι και των υπόλοιπων δραστηριοτήτων. Η έκθεση μας σε αυτά τα σωματίδια είναι δυνατόν να συμβάλει σε αναπνευστικά προβλήματα ή να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής σε ευάλωτα άτομα, ανάμεσα σε άλλα.
3. Σύμφωνα με τις ετικέτες τους, τα σπρέι είναι δυνατόν να επιφέρουν περαιτέρω επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία μας, καθώς μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό της αναπνευστικής οδού ή/και ερεθισμό του δέρματος ή/και ερεθισμό των ματιών, λόγω των ουσιών που εκλύουν, ενώ υπάρχει περίπτωση να εκραγούν εάν θερμανθούν. Αν λάβουμε υπόψη ότι πολλές φορές, οι ουσίες αυτές καταλήγουν στα μάτια μας ή στο στόμα μας, τότε το ρίσκο είναι ακόμα μεγαλύτερο.
4. Ορισμένα σπρέι είναι εύφλεκτα και φέρουν τη σήμανση “ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ”. Από τη στιγμή που φέρουν το σύμβολο της φλόγας, αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να διατίθενται προς πώληση στο ευρύ κοινό και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται από μη επαγγελματίες, πόσο μάλλον από μικρά παιδιά, σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό κανονισμό REACH που αφορά τις χημικές ουσίες.
5. Η ανεξέλεγκτη χρήση σπρέι που καταλήγουν πεταμένα στους δρόμους και τα πεζοδρόμια κοστίζει στον Κύπριο φορολογούμενο, καθώς απαιτείται πολυάριθμο ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμός βαρέου τύπου για τη συλλογή τους. Το 2019, οι Φίλοι της Γης υπολόγισαν ότι δημιουργήθηκαν περίπου 30 τόνοι ανακυκλώσιμα απόβλητα κατά τη διάρκεια της μεγάλης καρναβαλίστικης παρέλασης στη Λεμεσό, τα οποία στην πλειονότητά τους ήταν άδεια σπρέι αφρού και σερπαντίνας. Η μέτρηση δεν έλαβε υπόψη της μη ανακυκλώσιμα απόβλητα, ούτε άλλα σημεία καρναβαλίστικων εορτασμών, πράγμα που σημαίνει ότι, στην πραγματικότητα, οι ποσότητες είναι πολλαπλάσιες. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τη συλλογή και μεταφορά 30 τόνων απαιτούνται τουλάχιστον 10 φορτηγά. Αν τα σπρέι απαγορευτούν, τα φορτηγά αυτά θα μειωθούν σε 1 ή 2, εξοικονομώντας έτσι πολύτιμους πόρους.
6. Τα σπρέι, όπως χρησιμοποιούνται στις καρναβαλίστικες παρελάσεις, παραβιάζουν τη νομοθεσία για την ανακύκλωση, καθώς συλλέγονται από τις υπηρεσίες καθαριότητας των δήμων χωρίς να γίνεται ο απαραίτητος διαχωρισμός. Τουλάχιστον το 50% κατά βάρος όλων των σπρέι πρέπει να συλλέγεται ξεχωριστά από τις επιχειρήσεις που τα διαθέτουν στην αγορά μέσω των φορέων ανακύκλωσης. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες αυτές δεν καταβάλλουν το οικονομικό κόστος που οφείλουν και μεγιστοποιούν τα κέρδη τους, εις βάρος του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας.
7. Δεν ξέρουμε πού καταλήγουν τα σπρέι. Το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι αποτελούν αντικείμενο παράνομου εμπορίου και αποστέλλονται σε φτωχές χώρες που δεν διαθέτουν περιβαλλοντική νομοθεσία που τις προστατεύει από εισαγωγές σύμμεικτων αποβλήτων κακής ποιότητας, όπως είναι αυτά του καρναβαλιού που περιέχουν πλαστικά, επικίνδυνα μέταλλα, γυαλί, χαρτόκουτα, χαρτοπόλεμο, σερπαντίνες κ.ά. Ένα άλλο ενδεχόμενο είναι να καταλήγουν σε παράνομες χωματερές στην Κύπρο ή το εξωτερικό, ή ακόμα και σε καύση. Οποιαδήποτε και αν είναι η κατάληξη τους, το μόνο σίγουρο είναι ότι επιβαρύνουν το περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα, τη στιγμή που χρησιμοποιήθηκαν για μερικά λεπτά «διασκέδασης».
8. Τα σπρέι συμβάλλουν στην κλιματική κρίση, καθώς εκπέμπουν ρύπους σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής τους: παραγωγή, μεταφορά, χρήση, μεταφορά, διαχείριση και τελική διάθεση. Ειδικά στον Δήμο Λεμεσού που φιλοδοξεί να γίνει κλιματικά ουδέτερη πόλη μέχρι το 2030, τα σπρέι δεν έχουν καμία απολύτως θέση στην πόλη.

Χρειάζεται τόλμη και δραστικά μέτρα για να αναχαιτίσουμε την αυτοκαταστροφή. Στο παρελθόν, υπήρξαν απόπειρες ελέγχου των σπρέι μέσω της απαγόρευσης της χρήσης τους κατά την περίοδο του καρναβαλιού. Ωστόσο, η εν λόγω απαγόρευση δεν μπορούσε να εφαρμοστεί, καθώς είχε ως αποτέλεσμα το κυνηγητό εφήβων που παραβίαζαν την απαγόρευση από την αστυνομία.

Ο μόνος τρόπος να πετύχουμε έλεγχο είναι να επιβάλουμε απαγόρευση της εισαγωγής των σπρέι που χρησιμοποιούνται στο καρναβάλι μέσω εθνικής νομοθεσίας, κατά το παράδειγμα άλλων χωρών. Κατά την περίοδο 2020-2022, οι Φίλοι της Γης, σε συνεργασία με άλλες πέντε περιβαλλοντικές οργανώσεις (Terra Cypria, Οικολογική Κίνηση, Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων, Let’s Make Cyprus Green και Zero Food Waste Cyprus) διεκδίκησαν την απαγόρευση της εισαγωγής μέσα στα πλαίσια της δημόσιας και κοινοβουλευτικής διαβούλευσης για τα πλαστικά μιας χρήσης, χωρίς επιτυχία. Οφείλουμε να θέσουμε το θέμα ξανά από μόνο του και να δούμε πώς μπορούμε να το πετύχουμε σε συνεργασία με τα αρμόδια κυβερνητικά τμήματα (Τμήμα Περιβάλλοντος, Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας) και το Υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας. Η σχετική έρευνα που έκαναν οι Φίλοι της Γης, μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για έναρξη διαλόγου.

Ας παραδειγματιστούμε από το καρναβάλι της Πάτρας, της Βενετίας, του Ρίο όπου δεν παρατηρούνται τέτοιες αυτοκαταστροφικές τάσεις… Ας παραδειγματιστούμε από εκδηλώσεις αντίστοιχης εμβέλειας όπως π.χ. μουσικά φεστιβάλ στο εξωτερικό που όχι μόνο δεν υποφέρουν από τα σπρέι αλλά δεν προσφέρουν ποτά σε πλαστικά μιας χρήσης, ενθαρρύνουν τον κόσμο να έχει μαζί του επαναγεμιζόμενα μπουκάλια και λειτουργούν κέντρα ανακύκλωσης για γυαλί και τενεκεδάκια αλουμινίου. Ένα τέτοιο σύστημα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και ανακύκλωσης και μια αντίστοιχη εκστρατεία ενημέρωσης μπορούν να εφαρμοστούν και από τους δήμους που οργανώνουν καρναβαλίστικες εκδηλώσεις στην Κύπρο. Διότι αν ληφθεί η απαραίτητη δράση από πλευράς πολιτείας, τότε οι περισσότεροι από εμάς θα μπορούμε σίγουρα να υιοθετήσουμε μια υπεύθυνη στάση ώστε το καρναβάλι να γίνει εκτός από διασκεδαστικό, πιο υγιές και πιο καθαρό!