Ώρα 10 το πρωί. Ξεκινήσαμε ένα οδοιπορικό για να κάνουμε αυτοψία στα λατομεία που “πληγώνουν” καθημερινά τον Πενταδάκτυλο. Πληγές που είναι πλέον ευδιάκριτες από χιλιόμετρα μακριά αφού εδώ και δεκαετίες τα παράνομα λατομεία μετακινούν τόνους λατομικού υλικού για την κατασκευή έργων σε ολόκληρη την Κύπρο αλλά και εξαγωγή τους προς την Τουρκία. 

Η οροσειρά που “σμήλεψε” σύμφωνα με την παράδοση ο Διγενής Ακρίτας δημιουργώντας τα πέντε δάκτυλα, σμιλεύουν κυριολεκτικά σήμερα ανεξέλεγκτα τα παράνομα λατομεία. 

Φτάνοντας στη Μια Μηλιά είδαμε το επιβλητικό και τεραστίων διαστάσεων νέο τζαμί Umm Haram το οποίο μας υπενθύμισε την συντεταγμένη προσπάθεια της Άγκυρας για ισλαμοποίηση των κατεχομένων. Κατευθυνθήκαμε αριστερά από τον κυκλικό κόμβο με βόρεια κατεύθυνση εμφανίστηκε μπροστά μας η εμβληματική οροσειρά του Πενταδάκτυλου. Εκσκαφείς διακρίνονταν στο βάθος να εργάζονται ακατάπαυστα. Βουνά φαγωμένα…

Σε όλη τη διαδρομή του μικρού δρόμου που οδηγεί στο χωριό Βουνί βλέπαμε τεράστια φορτηγά. Είχαν κατεύθυνση προς Λευκωσία και μετέφεραν το λατομικό υλικό. Άλλα πήγαιναν να ξαναφορτώσουν. 

Κρανίου τόπος η διαδρομή. Δεξιά και αριστερά τα απομεινάρια παλαιότερων λατομείων που άφησαν τα σημάδια τους στη φύση χωρίς την παραμικρή αποκατάσταση. Το βουνό καταστρέφεται. 

Πλησιάζοντας στα λατομεία και στο χωριό σταματήσαμε στην άκρη του δρόμου για να τραβήξουμε κάποιες εικόνες. Στήνοντας την βιντεοκάμερα και βλέποντας μέσα από το φακό την μεγάλη καταστροφή μας προσέγγισε ένα πράσινο αγροτικό όχημα. Από αυτό κατέβηκε ένας άνδρας ντυμένος με πράσινη περιβολή. Μάλλον στρατιωτικός.. Ήρθε κοντά μας και άρχισε να ρωτάει με έντονο και επικριτικό ύφος.

“Τi γυρεύεται εκεί; Τι τραβάτε με την κάμερα;”, μας ρωτούσε επίμονα. Του δείξαμε την δημοσιογραφική μας ταυτότητα, μας κοίταξε καχύποπτα και έφυγε χωρίς άλλες κουβέντες. 

Δίπλα από τα λατομεία και στην ευρύτερη περιοχή του Δικώμου και του Βουνού, ο κατοχικός στρατός στεγάζει αρκετά στρατόπεδα. Προσπαθήσαμε να είμαστε όσο πιο διακριτικοί γινόταν. 

Φτάνοντας κοντά στα λατομεία κατεβήκαμε και καταγράψαμε την καταστροφή. Στην προσπάθειά μας να μεταβούμε ακόμη πιο κοντά στα υπόλοιπα λατομεία μας σταμάτησε υπάλληλος του λατομείου στην άκρη του δρόμου ως μέρος της διαδικασίας των μέτρων ασφαλείας αφού υπήρχε προγραμματισμένη νέα έκρηξη. Όταν κατεβήκαμε από το αυτοκίνητο με την κάμερα για να καταγράψουμε την έκρηξη μας ζητήθηκε να απομακρυνθούμε. Λίγο αργότερα, ακούσαμε την έκρηξη. Άλλο ένα πακέτο εκρηκτικών στην καρδιά του Πενταδαχτύλου.

 

36 λατομεία σε μια “προστατευμένη” περιοχή

Στον Πενταδάκτυλο δραστηριοποιούνται τριάντα έξι παράνομα λατομεία με αποτέλεσμα τη μεταβολή του ανάγλυφου, την απώλεια σημαντικών οικοτόπων και τον κίνδυνο εξαφάνισης σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας, σύμφωνα με έντυπο της Επιτρόπου Περιβάλλοντος Ιωάννα Παναγιώτου που δημοσιεύτηκε το 2017.

Σε επικοινωνία μας με την Επίτροπο Περιβάλλοντος μας έγινε γνωστό πως οι περιοχές προστασίας της φύσης στα κατεχόμενα ονομάζονται εν δυνάμει περιοχές Natura γιατί στα κατεχόμενα δεν ισχύει το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

“Η Κύπρος έχει καταθέσει τους χάρτες της και τη σημασία που έχουν αυτοί οι οικότοποι για το Ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000 και η ΕΕ έχει δώσει λεφτά στο κατοχικό καθεστώς για να προβεί σε προστασία αυτών των περιοχών μεταξύ των οποίων και του Πενταδακτύλου. Έχουν γίνει κάποια έργα προστασίας σε κάποιες περιοχές αλλά αυτό δεν μπορούμε να το ξέρουμε εμείς επακριβώς.”

Κύπριοι επιστήμονες, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, προειδοποιούν ότι αν η λατόμηση δεν σταματήσει, οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον θα είναι μόνιμες και μη αναστρέψιμες γι’ αυτό και είναι σημαντικό να ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας.

Στις ελεύθερες περιοχές μεγάλες ποσότητες υλικών

Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, Βουλευτής Οικολόγων«Ένα από τα μεγάλα θέματα όσο αφορά τα λατομεία στα κατεχόμενα είναι οι ποσότητες που αγοράζουμε εμείς σαν αποτέλεσμα λατομικού υλικού ή προϊόντων που προέρχονται από λατομικά υλικά.»

Οι ποσότητες που εισάγονται στις ελεύθερες περιοχές και ο τρόπος ο οποίος διατίθενται είναι μεγάλο πρόβλημα σύμφωνα με τον κ. Θεοπέμπτου, τονίζοντας πως πολλά από αυτά δεν πληρώνουν ΦΠΑ και ανταγωνίζονται τοπικές επιχειρήσεις.

Τι μπορεί να κάνει η Κυπριακή Δημοκρατία

Υπάρχει μια λύση που δεν έγινε ποτέ, όπως μας ενημέρωσε ο Βουλευτής των Οικολόγων Χαράλαμπος Θεοπέμπτου. 

Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, Βουλευτής Οικολόγων«Μία από τις πιέσεις που θα μπορούσε να κάνει η Κυβέρνηση όσον αφορά την προστασία των περιοχών φυσικής ομορφιάς και των προστατευμένων περιοχών Natura στα κατεχόμενα θα ήταν η εξασφάλιση δεσμεύσεων ότι τα λεφτά που έρχονται από την ΕΕ και διατίθενται για έργα στα κατεχόμενα θα χρησιμοποιούνταν μόνο μετά από μελέτες και την προϋπόθεση ότι θα προστατεύονταν. Ήταν όρος που θα μπορούσαμε να βάλουμε.»