Ο ασκός του αιόλου άνοιξε μετά και τις αποκαλύψεις για τα τεκταινόμενα στην Ιερά Μονή Αββακούμ στο Φτερικούδι, με την Εκκλησία της Κύπρου να βρίσκεται ενώπιον μιας τεράστιας δοκιμασίας που κλονίζει την πίστη των πολιτών, ενόσω πλησιάζουμε στις μέρες του Πάσχα.

Τα δήθεν θαύματα, τα αποκαλυπτικά βίντεο και τα μεγάλα χρηματικά ποσά που πηγαινοέρχονταν στην Μονή προκάλεσαν αναμφίβολα αισθήματα απογοήτευσης και εξαπάτησης για χιλιάδες πιστούς.

Παρόλα αυτά τα εν λόγω σκάνδαλα ίσως να αποτελέσουν την αφορμή για την έναρξη ενός διαλόγου όσον αφορά την σχέση του ανθρώπου με την θρησκεία.

Τι είναι αυτό που φέρνει τους ανθρώπους κοντά στην εκκλησία; Σε τι αναφέρονται οι όροι «υγιή πίστη» και «θρησκοληψία»; Πότε ένας πιστός μπορεί να νοιώσει θύμα εξαπάτησης; Και ποιο ρόλο διαδραματίζει η οικογένεια και το σχολείο;

Όλα τα πιο πάνω ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μέσα από το Alphanews.Live o Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Παναγιώτης Σταυρινίδης.

Τι είναι εκείνο που οδηγεί τους ανθρώπους κοντά στην Εκκλησία;

Η ανθρώπινη φύση είναι πολύ φυσιολογικό να περιλαμβάνει αυτό που ονομάζουμε υπαρξιακή ανησυχία ή υπαρξιακό άγχος. Οι άνθρωποι προσπαθούν να δώσουν ερωτήματα όπως: Γιατί βρίσκομαι στη ζωή; Ποιος είναι ο σκοπός του ανθρώπου στη ζωή; Καθώς και ερωτήματα τα οποία υπάρχουν από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να σκέφτεται, όπως το τι μπορεί να υπάρχει μετά.

Όλες αυτές οι ανησυχίες έγιναν, ιστορικά, αντικείμενο των θρησκειών, συμπεριλαμβανόμενης και της δικιάς μας. Πολλής κόσμος βρίσκει καταφύγιο στο να καθησυχάσει τις ανησυχίες του, να βρει απαντήσεις, να αντλήσει ελπίδα για τον πόνο που βιώνει για τον ίδιο και για τους ανθρώπους.

Η Εκκλησία ως φορέας έκφρασης μιας θρησκείας έγινε η οργανωμένη προσπάθεια να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα στον άνθρωπο. Έτσι έγινε διασύνδεση ανάμεσα στους ανθρώπους, τις κοινωνίες και την θρησκεία.

Βλέπουμε όμως περιπτώσεις λατρείας που ξεπερνούν το όριο της υγιής πίστης…

Αναφέρεστε τώρα σε αυτό που ονομάζουμε παθολογική πίστη, θρησκοληψία ή αλλιώς θρησκευτικός φοντεμαλινισμός. Εκεί συναντάμε μια μικρή ομάδα συνανθρώπων που συμπεριφέρεται με ακραίο τρόπο. Όπως οποιαδήποτε άλλη ομάδα ανθρώπων γίνεται παθολογικά πιστή σε μια ιδεολογία, σε μια ποδοσφαιρική ομάδα, στο έθνος ή οτιδήποτε ενώνει τους ανθρώπους, έτσι και με τις θρησκείες όταν φύγουμε από την φυσιολογική, υγιή πίστη θα πάμε στην θρησκοληψία και στον φοντεμαλινισμό. Εκεί συναντάμε κάτι το οποίο είναι και ψυχικά και κοινωνικά πολύ προβληματικό.

Γιατί είναι προβληματικό;

Είναι αποδεδειγμένο ότι είναι προβληματικό σε πάρα πολλές διαστάσεις. Πρώτα από όλα οι ίδιοι οι άνθρωποι που γίνονται θρησκόληπτοι, στο τέλος υποφέρουν. Δεν βρίσκουν την ανακούφιση που νομίζουν ότι θα βρουν. Μπορεί να βρίσκουν μια πρόσκαιρη ανακούφιση όταν εκτονώνουν την παθολογία τους, αλλά μακροπρόθεσμα είναι άνθρωποι οι οποίοι υποφέρουν από την θρησκοληψία.

Ενίοτε υποφέρει και η κοινωνία στο σύνολο της. Γιατί είναι από αυτή την ομάδα ανθρώπων που μπορεί να δεις την άσκηση βίας, επιθετικότητας, προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε ακραίο βαθμό, στο όνομα μιας θρησκείας.

Τέλος είναι προβληματικό γιατί έχει διασυνδεθεί επιστημονικά ότι η παθολογική ταύτιση με τέτοιες ιδέες οδηγεί στην παράλογη σκέψη. Μειώνει την ικανότητα του ανθρώπου να σκέφτεται λογικά, κάτι το οποίο δεν επιθυμούμε.

Ένας θρησκόληπτος κινδυνεύει να πέσει θύμα απάτης;

Ναι, γιατί ακριβώς κλονίζεται αυτό που ονομάζουμε ορθή κρίση, δηλαδή η ικανότητα του ανθρώπου να αναλύει την πραγματικότητα με λογικό τρόπο και να προβαίνει σε ασφαλή συμπεράσματα. Μέσα από την παθολογική ταύτιση κλονίζεται η ορθή κρίση και έτσι γίνεσαι πολύ πιο ευάλωτος σε παραπλάνηση και σε εξαπάτηση θρησκευτικού τύπου. Για παράδειγμα εάν δώσεις κάποια χρήματα θα συμβεί κάποιο θαύμα, ή αν προβείς σε κάποια τελετουργικά μπορεί να προκύψει μια θεραπεία για μια ανίατη ασθένεια. Όλα αυτά είναι αποδειχτικά στοιχεία ότι η ορθή κρίση κλονίζεται σοβαρά.

Φαινόμενα που έχουν δει το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες μέρες…

Δεν είναι κάτι καινούργιο και δεν είναι μόνο κυπριακά φαινόμενα. Αυτά που είδαμε στον τόπο μας υπάρχουν από την εποχή που δημιουργήθηκε η σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και την παθολογική ταύτιση με διάφορες ιδέες. Είναι πολύ παλιά φαινόμενα που ίσως στον τόπο μας δεν έβγαιναν τόσο πολύ στην επιφάνεια.

Πως μπορούμε να παραμείνουμε υγιείς πιστοί χωρίς να οδηγηθούμε στην ακραία θρησκοληψία;

Ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώνουμε διαδραματίζει πολύ καθοριστικό ρόλο. Η παιδική ηλικία και η εφηβεία είναι πάρα πολύ καθοριστικές για τον άνθρωπο. Αν δείτε πολλοί από τους ανθρώπους που οδηγούνται στην ακραία θρησκοληψία και τον φονταμενταλισμό συνήθως θα εντοπίσετε κάτι που ήταν καθοριστικό στην παιδική ή εφηβική τους ηλικία.

Είτε αυτό έχει να κάνει με ένα πολύ θρησκόληπτο περιβάλλον, είτε με τραυματικές εμπειρίες που τους έσπρωξαν προς το να αναζητήσουν απαντήσεις εκεί που η λογική τους δεν μπορούσε να την βρει.

Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί για το πως μεγαλώνουν τα παιδιά και με ποιες ιδέες έρχονται αντιμέτωπα. Πως φιλτράρουν με την σκέψη τους αυτά τα οποία βλέπουν γύρω τους. Σημαντικό ρόλο σε αυτό πέραν από την οικογένεια διαδραματίζει πάντα και το σχολείο. Μπορεί και το σχολείο, με την επίκληση θαυμάτων, υπερφυσικών φαινομένων κλπ. να συμβάλλει στο να δημιουργηθούν, ανάμεσα σε ευάλωτες ομάδες όπως είναι τα παιδιά, θρησκοληπτικές τάσεις.

Αν είμαστε προσεκτικοί με όλα τα πιο πάνω, μπορούμε να συνεχίσουμε να πιστεύουμε. Πολλοί θα συνεχίσουν, να πιστεύουν σε μια θρησκεία, να βρίσκουν ανακούφιση και παρηγοριά, να νοιώθουν μια διασύνδεση του εαυτού τους με κάτι το ανώτερο.

Όταν ένας πιστός εξαπατηθεί μπορεί να χάσει την πίστη του;

Εξαρτάται ποιας κατηγορίας πιστός είναι κάποιος. Θύματα θρησκευτικής εξαπάτησης μπορεί να βρεθούν όχι μόνο οι θρησκόλυπτοι, αλλά γενικά ευάλωτοι συνάνθρωποι μας. Ένας απελπισμένος άνθρωπος που βλέπει ένα αγαπημένο του άτομο να φεύγει από την ζωή, εξαιτίας μιας ασθένειας, μπορεί να καταπιαστεί από οπουδήποτε και εκεί να είναι τρωτός. Δυστυχώς κάποιοι θα το εκμεταλλευτούν.

Αυτοί οι συνάνθρωποι μας δεν είναι φονταμενταλιστές και θρησκόληπτοι. Είναι άνθρωποι πονεμένοι που ψάχνουν εν αγονίως να βρουν λύση στο πρόβλημα τους. Με αυτούς τους ανθρώπους σίγουρα, όταν φύγει το πέπλο της εξαπάτησης και έρθουν αντιμέτωποι με την πραγματικότητα θα νοιώσουν ματαιωμένοι και απογοητευμένοι. Δεν σημαίνει ότι θα χάσουν την πίστη τους, αλλά σε κάποιο βαθμό μπορεί να αποστασιοποιηθούν.

Από την άλλη όμως, αν πάμε στους παθολογικά πιστούς, εκεί όχι μόνο δεν υπάρχει περίπτωση να εκλογικευτεί κάποιος αλλά συνήθως βλέπουμε να αντιδρούν με ακόμα περισσότερη βία σε αυτούς που υποδεικνύουν την απάτη.

Δημιουργούν θεωρίες συνωμοσίας ότι όλο αυτό έχει στηθεί για να κλονίσει την πίστη, να προκαλέσει ζημιά στο πλήρωμα και να αφαιρεθεί το θρησκευτικό σημείο από μια κοινωνία. Κάτι το οποίο δεν ισχύει, αντίθετα είναι ένα υπαρκτό φαινόμενο που πάντα υπήρχε, υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει.