Για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της Εκκλησίας της Κύπρου, η Ιερά Σύνοδος καλείται να εξετάσει το ενδεχόμενο καθαίρεσης ανώτατου κληρικού μετά την καταδικαστική απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λάρνακας εναντίον του Μητροπολίτη τέως Κιτίου Χρυσόστομου, που κρίθηκε ένοχος για άσεμνη επίθεση εναντίον γυναίκας το 1981 και όταν αυτή ήταν 16 ετών.

Το Σώμα αναμένεται να συνεδριάσει στις 13 Ιουνίου 2023 και να λάβει σχετικές αποφάσεις, με δεδομένη την έφεση που υπέβαλε ο 85χρονος ιεράρχης εναντίον της ποινής φυλάκισης δώδεκα μηνών με τριετή αναστολή που του επιβλήθηκε, με το αιτιολογικό ότι δεν έτυχε δίκαιης δίκης, λόγω του τεράστιου χρονικού διαστήματος που παρήλθε από τη διάπραξη του φερόμενου αδικήματος μέχρι την εκδίκαση της υποθεσης.

Μιλώντας, ωστόσο, στο Alphanews.Live ο θεολόγος Θεόδωρος Κυριακού, ανέφερε πως δεν είναι η πρώτη φορά που πιθανόν να δούμε την καθαίρεση αρχιερέα. Στο πλαίσιο αυτό, υπενθύμισε τα γεγονότα κατά την περίοδο 1972 – 1973 και το «εκκλησιαστικό πραξικόπημα» που οδήγησε στην καθαίρεση τριών Μητροπολιτών, σε ένα διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και για διαφορετικούς λόγους.

Τα γεγονότα του 1972 – 1973

Το 1972, οι Πάφου Γεννάδιος, Κιτίου Άνθιμος και Κερύνειας Κυπριανός επηρεαζόμενοι από τα αντίστοιχα εκκλησιαστικά γεγονότα στην Αθήνα προχώρησαν σε οργανωμένες δράσεις κατά του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’.

Κατά τη συνεδρία της Ιεράς Συνόδου τον Μάρτιο του 1972, οι τρεις Επίσκοποι κατέθεσαν πρόταση ζητώντας την παραίτηση του Αρχιεπισκόπου Μακάριου από τη Προεδρία της Δημοκρατίας της Κύπρου καθώς θεωρούσαν ότι η παράλληλη άσκηση εκκλησιαστικών και κοσμικών καθηκόντων, από έναν κληρικό, ήταν ενάντια στους κανόνες της Εκκλησίας.

Λίγες μέρες μετά ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εξέδωσε την απάντηση του, με την οποία κατηγορούσε τους τρεις Επισκόπους για συνομωσία μεταξύ τους, αλλά και με άλλους εξω-εκκλησιαστικούς παράγοντες, υπαινισσόμενος την Χούντα των Συνταγματαρχών στην Ελλάδα, αλλά και τον Γεώργιο Γρίβα, παλαίμαχο αρχηγό της ΕΟΚΑ.

Ο Μακάριος υποστήριξε ότι το αξίωμα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και η ιδιότητα του Εθνάρχη δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κοσμικό σε μια εποχή που οι Ορθόδοξοι Έλληνες της Κύπρου αγωνίζονταν για την εθνική τους επιβίωση και ότι, υπό τις συνθήκες αυτές, η άσκηση κοσμικών υπηρεσιών δεν παρέχει στον Αρχιεπίσκοπο οποιοδήποτε προσωπική ανταμοιβή, αλλά ήταν δαπανηρό και πικρό καθήκον το οποίο δεν ήταν δυνατόν να αποφύγει.

Η κρίση στην Εκκλησία κορυφώθηκε με την επανεκλογή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην Προεδρία της Δημοκρατίας τον Φεβρουαρίου του 1973. Οι τρεις Επίσκοποι συγκάλεσαν έκτακτη σύνοδο της Ιεράς Συνόδου, τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς και κάλεσα των Μακάριο σε απολογία.

Σε απάντηση του ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ανέφερε πως η Σύνοδος που συγκάλεσαν οι τρεις Επίσκοποι ήταν αντισυνταγματική και ως εκ τούτου, οποιαδήποτε απόφαση και να αποφασισθεί θα είναι άκυρη. Οι τρεις Επίσκοποι συναντήθηκαν μεταξύ τους και αποφάσισαν την καθαίρεση του Μακάριου από το αξίωμά του ως Αρχιεπισκόπου.

Η Μεγάλη Σύνοδος

Ο Μακάριος στον αντίποδα συνεκάλεσε Μεγάλη Σύνοδος, αποτελούμενη από εκπροσώπους αρκετών Ορθοδόξων Πατριαρχείων.

Η Μεγάλη Σύνοδος, που συνήλθε στις 5 – 6 Ιουλίου 1973, αποφάσισε να ακυρώσει την καθαίρεση του Μακαρίου και να καλέσει τους τρεις επισκόπους να εκφράσουν τις απόψεις τους ενώπιον της. Οι τρεις επίσκοποι αρνήθηκαν να παραστούν στη Μεγάλη Σύνοδο, η οποία συνήλθε εκ νέου στις 14 Ιουλίου και αποφάσισε την καθαίρεση των τριών Επισκόπων.

Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και την φυγή του Μακαρίου στο εξωτερικό, οι τρεις επίσκοποι που είχαν καθαιρεθεί, από τη Μεγάλη Σύνοδο, επανήλθαν, με τον Πάφου Γεννάδιο να χρίζεται Αρχιεπίσκοπος Κύπρου.

Τι προβλέπει ο καταστατικός χάρτης της Εκκλησίας

Οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν στην καθαίρεση ή την αργία κάποιου ιερωμένου είναι πολλοί και διάφοροι. Μερικοί από αυτούς είναι σε περίπτωση που ιερέας διατηρεί εξωσυζυγική σχέση, όταν άγαμος κληρικός διατηρεί σχέση ή σε περίπτωση που ο ιερωμένος δικαστεί για ποινικά θέματα.

Όπως ανέφερε ο κ. Κυριακού οι αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου έχουν άμεση ισχύ και ως εκ τούτου σε περίπτωση που την ερχόμενη βδομάδα αποφασιστεί η καθαίρεση του Μητροπολίτη τέως Κιτίου Χρυσοστόμου τότε αυτόματα ο Επίσκοπος από κληρικός γίνεται λαϊκός.