Στις 27 Σεπτεμβρίου 2022, στις Κεντρικές Φυλακές κρατούνταν συνολικά 978 άτομα (894 άντρες και 84 γυναίκες), ενώ η χωρητικότητα των φυλακών (κλειστή) ανέρχεται στα 424 άτομα, αναφέρεται σε έκθεση της Μαρίας Στυλιανού Λοττίδη, Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ως Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης των βασανιστηρίων και άλλων μορφών σκληρής, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας.

Στην έκθεση, που εκπονήθηκε έπειτα από επισκέψεις στις Κεντρικές Φυλακές κατά την περίοδο 2020-2022, αναφέρεται πως ο αριθμός των κρατουμένων ξεπερνά κατά πολύ τον προβλεπόμενο, ενώ ο υπερπληθυσμός των Φυλακών παρουσιάζει σταθερή αύξηση τα τελευταία χρόνια, όπως έχει σημειώσει και σε σχετικές εκθέσεις της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Πρόληψης των Βασανιστηρίων (CPT).

Σύμφωνα με την έκθεση στην Κλειστή Φυλακή (αντρών και γυναικών) είναι τοποθετημένοι 940 κρατούμενοι και στην ανοικτή φυλακή και το  Κέντρο Εξωιδρυματικής Απασχόλησης και Αποκατάστασης Κρατουμένων (Κ.Ε.Α.Α.Κ.) 38 συνολικά κρατούμενοι (34 άντρες και 4 γυναίκες).

Η κ. Λοττίδη υπογραμμίζει πως “σε σχέση, ειδικότερα, με το πρόβλημα του υπερπληθυσμού, αποτελεί διαχρονική θέση του Γραφείου μου ότι θα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και οριστικά με συντονισμένες ενέργειες όλων των αρμοδίων αρχών”.

Όπως αναφέρεται την περίοδο 2020-2022, πραγματοποιήθηκαν πέραν των δεκαπέντε απροειδοποίητων επισκέψεων στις Κεντρικές Φυλακές, για την ολιστική εξέταση και διερεύνηση των προβλημάτων που ενδεχομένως να ανακύπτουν σε ένα χώρο όπου άτομα στερούνται της ελευθερίας τους, αλλά και μετά την υποβολή ατομικών  παραπόνων. 

Κατά τις επικέψεις έγιναν συναντήσεις με τη Διευθύντρια των Κεντρικών Φυλακών Άννα Αριστοτέλους, την Υποδιευθύντρια Αθηνά Δημητρίου με δεσμοφύλακες και κρατούμενους. Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων, συζητήθηκαν διάφορα ζητήματα που άπτονταν της ομαλής και εύρυθμης λειτουργίας των φυλακών, καθώς και τυχόν προβλήματα τα οποία ανακύπτουν και απασχολούν, αφενός τη Διεύθυνση των Κεντρικών Φυλακών, αφετέρου, δε, τους κρατουμένους που διαμένουν σ’ αυτές.

Περαιτέρω, επιθεωρήθηκαν όλες οι πτέρυγες των Κεντρικών Φυλακών, μελετήθηκαν/επιθεωρήθηκαν (δειγματοληπτικά) φάκελοι κρατουμένων και διενεργήθηκαν εμπιστευτικές συνεντεύξεις με σημαντικό αριθμό κρατουμένων από όλες τις Πτέρυγες.

Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια των επισκέψεων επιχειρήθηκε ο εντοπισμός των κυριότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν σήμερα οι Κεντρικές Φυλακές, σχετικά με τις συνθήκες κράτησης και τη μεταχείριση των κρατουμένων.

Για τις κτιριακές εγκαταστάσεις αναφέρεται πως παρότι η υλικοτεχνική υποδομή των Κεντρικών Φυλακών έχει βελτιωθεί, οι κτιριακές εγκαταστάσεις παραμένουν ανεπαρκείς για την κράτηση τόσο μεγάλου αριθμού κρατουμένων. Παρά, δε, την προσπάθεια για να διατηρηθούν σε καλή κατάσταση οι χώροι κράτησης, η υποδομή παραμένει πεπαλαιωμένη με επακόλουθο οι προσπάθειες που καταβάλλονται να μην επιφέρουν την αναμενόμενη βελτίωση στις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων.

Η ανεπάρκεια των κτιριακών υποδομών των Κεντρικών Φυλακών, εν συναρτήσει με τον υπερπληθυσμό «έχει ως αποτέλεσμα οι κρατούμενοι, σε πολλές περιπτώσεις, να μοιράζονται τα κελιά, τα οποία δεν διαθέτουν ικανοποιητικό μέγεθος για να φιλοξενήσουν μεγάλο αριθμό ατόμων, με επακόλουθο, αφενός να μην διασφαλίζεται επαρκής χώρος για κάθε κρατούμενο βάσει των διεθνών προτύπων, αφετέρου, δε, να μην εξασφαλίζονται αξιοπρεπείς συνθήκες κράτησης, όπως συστήνει η CPT», προστίθεται.

Στην έκθεση γίνεται καταγραφή της κατάστασης σε κάθε πτέρυγα και άλλες εγκαταστάσεις των φυλακών και σημειώνεαι πως παρότι τα τελευταία χρόνια υπήρξε σημαντική βελτίωση στις κτηριακές εγκαταστάσεις, λόγω ανακαινίσεων, νέων προσθηκών και/ή προσθηκομετατροπών, καθώς επίσης και της τακτικής συντήρησης τους, δεν παύουν οι πλείστες εξ αυτών να είναι παλαιές, με αποτέλεσμα σε ορισμένα σημεία να είναι εμφανή τα σημάδια του χρόνου.

Σε ό,τι αφορα τις συνθήκες κράτησης και τα δικαιώματα των κρατουμένων, μεταξύ άλλων, αναφέρεται πως «από την επιθεώρηση φακέλων κρατουμένων, διαπιστώθηκε ότι σε περιπτώσεις  πειθαρχικών παραπτωμάτων, χρησιμοποιείται συχνά το μέτρο της απομόνωσης του κρατουμένου εντός του ατομικού κελιού του (4 +2 ημέρες), ενώ παρατηρήθηκε σοβαρή καθυστέρηση στην εκδίκαση των σχετικών πειθαρχικών υποθέσεων από τη Διεύθυνση, ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεν προχώρησε διαδικασία πειθαρχικής δίωξης».

«Είναι θέση του Γραφείου μου ότι η τόσο συχνή χρήση του, κατά το δοκούν και χωρίς εξατομίκευση της κάθε περίπτωσης είναι προβληματική και χρήζει αναθεώρησης από το Τμήμα Φυλακών», αναφέρει η κ. Λοττίδη.  

Ακόμη σημειώνει πως «έχει διαπιστωθεί/παρατηρηθεί καθυστέρηση τόσο στην ενημέρωση των κρατουμένων για τις εναντίον τους κατηγορίες, όσο και για την εκδίκαση της υπόθεσης, με επακόλουθο οι υπό κατηγορία κρατούμενοι να στερούνται για όσο διάστημα εκκρεμεί η πειθαρχική διαδικασία προνομίων και σε ορισμένες περιπτώσεις να επηρεάζονται/περιορίζονται κάποια εκ των δικαιωμάτων τους, όπως επισκέψεις, άδειες εξόδου, υποβολή αίτησης για ένταξη στην Ανοικτή Φυλακή και/ή στο Συμβούλιο Αποφυλακίσεως επ’ Αδεία».

«Στο πλαίσιο διαβούλευσης με τη Διεύθυνση του Τμήματος για το ζήτημα αυτό, μας αναφέρθηκε ότι το φαινόμενο αυτό είναι μεμονωμένο και στις πλείστες περιπτώσεις όπου παρατηρείται καθυστέρηση στην εκδίκαση, η ευθύνη βαραίνει κυρίως τους κρατούμενους, οι οποίοι λόγω της στάσης τους – μη παραδοχή ενώ υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία, διάπραξη νέων πειθαρχικών παραπτωμάτων – παρεμποδίζεται η ολοκλήρωση της διαδικασίας», προστίθεται στην έκθεση.

Ωστόσο, όπως αναφέρεται, «αναφύεται ξανά το πρόβλημα κρατούμενοι να τίθενται σε περιορισμό ή απομόνωση (κατά κανόνα) για ημέρες, χωρίς εν τέλει να ανακύπτει οτιδήποτε εναντίον τους αφού η υπόθεση τους ουδέποτε εκδικάζεται με αποτέλεσμα να τους επιβάλλεται το τιμωρητικό μέτρο της απομόνωσης χωρίς οποιαδήποτε επαρκή αιτιολογία η οποία να δύναται να τεκμηριωθεί από το περιεχόμενο των προσωπικών φακέλων».

Στην έκθεση υποβάλλονται εισηγήσεις για την περαιτέρω βελτίωση των συνθηκών κράτησης και μεταχείρισης των κρατουμένων όπως τερματισμός της καθολικής χρήσης του μέτρου απομόνωσης κρατουμένων στο κελί τους ή στο ειδικά διαμορφωμένο κελί που υπάρχει σε κάθε πτέρυγα και περιορισμός του εν λόγω μέτρου ώστε να γίνεται  μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις όπου και όταν το απαιτούν πράγματι η φύση και οι συνθήκες διερεύνησης πειθαρχικού παραπτώματος και για τον ελάχιστο, δυνατό χρόνο, ο οποίος δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τις μερικές ώρες και όχι ημέρες, όπως, κατά κανόνα, ισχύει σήμερα.

Επίσης η δρομολόγηση ουσιαστικών μέτρων για την ολιστική και, εντός καθορισμένων χρονοδιαγραμμάτων, αντιμετώπιση του προβλήματος του υπερπληθυσμού.

Επίσης, μεταξύ άλλων, συστήνονται ο τερματισμός του συγχρωτισμού υπόδικων με κατάδικους κρατούμενους, όπως συμβαίνει στην Πτέρυγα Γυναικών και σε κάθε περίπτωση, καταβολή των μέγιστων προσπαθειών για τον διαχωρισμό τους και η διασφάλιση του ιατρικού απόρρητου με τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων και/ή εργαλείων που να αποτρέπουν την πρόσβαση οποιουδήποτε στους ιατρικούς φακέλους καθώς επίσης και την διαφοροποίηση του χώρου εξέτασης των κρατουμένων, και την ενίσχυση του  νοσηλευτικού προσωπικού.

Η έκθεση με βάση τον νόμο υποβάλλεται την Υπουργό Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, ως αρμόδια για το συγκεκριμένο χώρο κράτησης και  στη Διευθύντρια των Κεντρικών Φυλακών.

Όπως αναφέρεται, αναμένεται, «ότι τόσο η Υπουργός όσο και η Διεύθυνση των Κεντρικών Φυλακών θα μεριμνήσουν τάχιστα για την υλοποίηση των προαναφερθέντων εισηγήσεων, στη βάση των εξουσιών και αρμοδιοτήτων τους και τη λήψη οποιωνδήποτε άλλων, κατά την κρίση τους, ενδεικνυόμενων μέτρων για την διασφάλιση της αξιοπρεπούς και χωρίς εκπτώσεις διαβίωση όλων των κρατουμένων στις Κεντρικές Φυλακές».