Το άνοιγμα και η επανεξέταση ανεξιχνίαστων υποθέσεων του παρελθόντος –cold cases – αποτελεί κοινή πρακτική στα αστυνομικά σώματα του εξωτερικού και ιδίως αυτά της Μ. Βρετανίας και των ΗΠΑ. Δεν είναι, εξάλλου, λίγες οι φορές που η πρακτική αυτή απέδωσε καρπούς, φέρνοντας ενώπιον της δικαιοσύνης δράστες που για χρόνια παρέμεναν ατιμώρητοι.

Για την Κύπρο, η αρχή στην επανεξέταση ανεξιχνίαστων υποθέσεων έγινε από την Αστυνομία των Βρετανικών Βάσεων, όταν το 2021 ανακοίνωσε πως ανοίγει ξανά τον φάκελο της δολοφονίας του Μιχαήλ Σάββα Ευαγγέλου που είχε διαπραχθεί στην παραλία του Lady’s Mile το 1998.

Η κίνηση αυτή, όπως είχε διευκρινίσει τότε η SBA Police δεν κρίθηκε αναγκαία επειδή ήρθαν στο φως νέα στοιχεία ή μαρτυρίες, αλλά κρίθηκε αναγκαία γιατί με τα επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα του σήμερα, θα μπορούσαν να δοθούν απαντήσεις που δεν υπήρχε η ευκαιρία να δοθούν στα τέλη της δεκαετίας του ’90.

Το μεγάλο βήμα της SBA Police

Ο Βοηθός Αστυνομικός Διευθυντής των Βρετανικών Βάσεων, Πανίκος Παναγή, μιλώντας στο AlphaNews Live, είπε πως η επιστήμη και η τεχνολογία εξελίσσονται με ταχύτατους ρυθμούς καθημερινά και πως η εξέλιξη αυτή κάλλιστα θα μπορούσε να φανεί βοηθητική στην εξιχνίαση σοβαρών εγκλημάτων όπου τον καιρό που διαπράχθηκαν δεν υπήρχαν αντίστοιχες δυνατότητες.

Κάπως έτσι, η Αστυνομία των Βρ. Βάσεων, ακολουθώντας την πολιτική της Βρετανικής Αστυνομίας, ξεκίνησε το 2021 την προσπάθεια σύστασης ομάδων που θα άνοιγαν φακέλους υποθέσεων που είχαν μπει στο συρτάρι.

Προς τον σκοπό αυτό, μέλη της SBA Police ένα χρόνο νωρίτερα, είχαν μεταβεί στο Lester του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου και έτυχαν εκπαίδευσης πάνω στην «Τακτική Αναθεώρησης Ανεξιχνίαστων Υποθέσεων» (Cold Case Review). Οι ίδιοι οι Βρετανοί εκπαιδευτές τους, ήρθαν το 2022 στην Κύπρο προκειμένου να διαπιστώσουν κατά πόσον τα μέλη της Αστυνομίας των Βάσεων εφάρμοσαν στην πράξη τα όσα έμαθαν δύο χρόνια νωρίτερα.

Τι αλλάζει στον χρόνο

Η Τακτική της Αναθεώρησης Ανεξιχνίαστων Υποθέσεων, μας είπε ο κ. Παναγή, δεν επικεντρώνεται μόνο στη χρήση νέων τεχνολογιών, αλλά αναθεωρεί όλο το υλικό που βρίσκεται στον φάκελο μιας υπόθεσης, και που ενδεχομένως με μία φρέσκια ματιά, να γίνει αντιληπτό κάτι που δεν έγινε τότε.

Για παράδειγμα, η έλλειψη μαρτυρίας πάνω σε μια υπόθεση μπορεί να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, αφού μάρτυρες που για διάφορους λόγους δίσταζαν να δώσουν την μαρτυρία τους όταν έγινε το έγκλημα, σήμερα να είναι πρόθυμοι να το πράξουν.

Από την άλλη στον τομέα εξέτασης τεκμηρίων (π.χ. δακτυλικά αποτυπώματα, γενετικό υλικό) έχει σημειωθεί ραγδαία εξέλιξη που έχει δώσει χώρο σε νέες πιο αποτελεσματικές πρακτικές να έχουν εφαρμογή.

De facto αλλάζει το σκηνικό όσο περνούν τα χρόνια και σε σχέση με τη βάση δεδομένων της αστυνομίας, αφού όσο συλλαμβάνονται νέοι ύποπτοι, η βάση αυτή εμπλουτίζεται. Ως εκ τούτου, όπως εξήγησε ο κ. Παναγή, υλικό που δεν ταυτοποιήθηκε πριν δέκα χρόνια γιατί δεν υπήρχε στη βάση δεδομένων δείγμα από τον δράστη, να γίνει σήμερα, επειδή στο μεταξύ αυτός συνελήφθη για κάποιο άλλο αδίκημα και καταχωρήθηκε στα αντίστοιχα αρχεία.

Δολοφονίες Ευαγγέλου και Jimmy: Τα νέα στοιχεία που ήρθαν στο φως και γιατί δεν οδήγησαν στην εξιχνίαση

Στη συνομιλία που είχαμε με τον Βοηθό Αστυνομικό Διευθυντή των Βρ. Βάσεων, αναφερθήκαμε στην υπόθεση με την οποία η Δύναμη εγκαινίασε τις γνώσεις και την τεχνογνωσία που έλαβε από τους έμπειρους Βρετανούς ερευνητές του Lester.

Συγκεκριμένα, το 2021 στα γραφεία της SBA Police ανοίγει μετά από 23 χρόνια ο φάκελος της ανεξιχνίαστης δολοφονίας του Μιχαήλ Σάββα Ευαγγέλου στο Lady’s Mile.

Ο 25χρονος Ευαγγέλου στις 25 Ιουνίου 1998 βρέθηκε νεκρός στο όχημά του έχοντας δεχθεί 27 μαχαιριές. Από την τότε εξέταση η αστυνομία είχε συμπεράνει πως ο φόνος έλαβε χώρα σε κάποια απόσταση από το αυτοκίνητό του και ο Ευαγγέλου προσπάθησε βαριά τραυματισμένος και λίγο πριν πέσει νεκρός να εισέλθει σε αυτό και να οδηγήσει.

Σε σχέση με την υπόθεση του 1998 η νέα τεχνολογία έφερε στο φως δακτυλικά αποτυπώματα που δεν είχαν καταφέρει οι ερευνητές να ανακτήσουν από το όχημα του θύματος τότε. Ωστόσο αυτά, όπως διαπιστώθηκε, ανήκαν στο οικογενειακό περιβάλλον του θύματος και δεν οδήγησαν σε κάποιο ύποπτο πρόσωπο.

Επίσης με τη νέα εξέταση έγινε εφικτή η συλλογή γενετικού υλικού (DNA), το οποίο επίσης δεν μπόρεσε να εντοπιστεί με την τεχνολογία του 1998. Αυτό το γενετικό υλικό σαρώθηκε στη βάση δεδομένων χωρίς ωστόσο να γίνει κάποια ταυτοποίηση με πρόσωπα που έχουν συλληφθεί.

Πάντως, όπως μάς εξήγησε ο κ. Παναγή, μπορεί να μην έγινε τώρα κάποια ταυτοποίηση, αλλά δεν αποκλείεται να γίνει στο μέλλον αφού η βάση δεδομένων της Δύναμης αναθεωρείται συνεχώς.

Από την άλλη, συνέχισε, στο εξωτερικό τα τελευταία χρόνια γίνεται συχνά ταυτοποίηση υπόπτων μέσω της τεχνολογίας του πατρογονικού DNA. Συγκεκριμένα, γενετικό υλικό που έχει ανευρεθεί στη σκηνή ενός εγκλήματος και σαρωθεί στη βάση δεδομένων της αστυνομίας, μπορεί να ταυτοποιηθεί μερικώς με συγγενικό πρόσωπο του δράστη και να οδηγήσει τελικά στην αναγνώρισή του.

Η δεύτερη υπόθεση που έβγαλε από το συρτάρι η αστυνομία των Βάσεων ήταν αυτή της δολοφονίας του Δημήτρη Σταύρου άλλως «Jimmy», το 2010 στην Ορμήδεια.

Συγκεκριμένα, το βράδυ της 28ης Μαΐου του 2010 στην περιοχή της Ορμήδειας απέναντι από το εστιατόριο Ρομάντζο λήφθηκε κλήση για φλεγόμενο όχημα. Με την άφιξη της Πυροσβεστικής στο σημείο και την κατάσβεση της φωτιάς, διαπιστώθηκε εντός του το απανθρακωμένο σώμα ενός ανθρώπου.

Οι εξετάσεις κατέδειξαν πως επρόκειτο για τον Δημήτρη Σταύρου άλλως «Jimmy», ο οποίος είχε δεχθεί πυροβολισμό και ακολούθως ο δράστης ή οι δράστες έθεσαν φωτιά στο όχημά του ώστε να εξαφανίσουν όλα τα τεκμήρια.

Στην υπόθεση του “Jimmy” η σκηνή του εγκλήματος δεν άφηνε και πολλά περιθώρια στους αστυνομικούς για ανεύρεση τεκμηρίων, αφού όχημα και θύμα βρέθηκαν καμένα.

Ωστόσο ο φάκελος άνοιξε από την αστυνομία των Βάσεων, γιατί μπόρεσε με τα νέα δεδομένα της τεχνολογίας του GPS να περισυλλεγεί μηχανισμός από το όχημα ο οποίος και εξετάστηκε στη Γερμανία προκειμένου να διαφανεί κατά πόσον το όχημα διέθετε τέτοιο σύστημα GPS. Σε μία τέτοια περίπτωση, όπως μάς είπε ο κ. Παναγή, θα μπορούσαν να ανακτηθούν δεδομένα αναφορικά με την πορεία του οχήματος πριν τον φόνο, κάτι που ενδεχομένως να προσέφερε σημαντικά νέα στοιχεία στην εξέταση της υπόθεσης. Ο τεχνολογικός έλεγχος όμως στη Γερμανία κατέδειξε πως το όχημα δεν διέθετε τεχνολογία GPS και συνεπώς η πρωτοποριακή μέθοδος, αυτή τη φορά δεν απέδωσε καρπούς.

Ανοίγει ξανά η υπόθεση δολοφονίας «Σιάλου»

Η Αστυνομία των Βάσεων στο αμέσως επόμενο διάστημα πρόκειται, όπως μάς είπε ο κ. Παναγή, να ανοίξει και τρίτη ανεξιχνίαστη υπόθεση. Πρόκειται την υπόθεση δολοφονίας του 39χρονου Μιχάλη Αναστασίου (Σιάλου) που διαπράχθηκε το 2015 στην Ξυλοφάγου.

Όπως και στην περίπτωση “Jimmy”, έτσι και σ’ αυτή του Σιάλου, λήφθηκε κλήση στις 16 Μαΐου του 2015 για φλεγόμενο όχημα στην περιοχή Ξυλοφάγου. Με την άφιξη της πυροσβεστικής στη σκηνή και την κατάσβεση της φωτιάς, εντοπίστηκε εντός του οχήματος το απανθρακωμένο σώμα του Σιάλου, ο οποίος προηγουμένως είχε δεχθεί πυροβολισμό από τον δράστη ή τους δράστες, που στη συνέχεια έβαλαν φωτιά για να εξαφανίσουν στοιχεία που ενδεχομένως να οδηγούσαν την αστυνομία στα ίχνη τους.

Μπορεί οι μέχρι τώρα προσπάθειες των αστυνομικών της SBA Police να μην καρποφόρησαν, αδιαμφισβήτητα όμως άνοιξαν τον δρόμο σε μία πρακτική η οποία στο μέλλον ενδεχομένως να λύσει γρίφους και να ανακουφίσει οικογένειες θυμάτων που θα δουν τη δικαιοσύνη να απονέμεται, έστω και με καθυστέρηση.

Στη Μ. Βρετανία πάντως, η αστυνομική δύναμη διαθέτει ξεχωριστό Τμήμα εξέτασης ανεξιχνίαστων υποθέσεων, το λεγόμενο “Cold Case Review Department”, το οποίο όπως μάς ελέχθη έχει στις αρμοδιότητές του αποκλειστικά την αναθεώρηση κάθε πέντε χρόνια, σοβαρών ανεξιχνίαστων υποθέσεων όπως φόνοι, απόπειρες φόνου, βιασμοί κτλ.

Η Αστυνομία των Βάσεων, όμως, λόγω και του μικρού της μεγέθους δεν μπορεί, όπως μάς εξήγησε ο κ. Παναγή να προχωρήσει στη μόνιμη σύσταση τέτοιου τμήματος, αλλά μπορεί να το κάνει περιοδικά.

Για την ώρα το χρονικό διάστημα επανεξέτασης στην οποία προχωρούν οι Βάσεις, είναι τα δέκα χρόνια από την τελευταία εξέταση μιας υπόθεσης, κάτι όμως που σκοπεύουν να συρρικνώσουν στα πέντε, όπως δηλαδή ισχύει και στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, προϋπόθεση για να μπορέσουν οι αρχές να επανεξετάσουν έναν φάκελο, είναι να έχει γίνει σωστή διατήρηση των τεκμηρίων που είχαν ληφθεί από τη σκηνή ενός εγκλήματος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας επιμέλειας, αυτό που μάς ανέφερε ο κ. Παναγή για το καμένο όχημα του άτυχου Jimmy, το οποίο από το 2010 παραμένει φυλαγμένο στις εγκαταστάσεις τους για επανεξέταση.

Σε επίπεδο ιατροδικαστικής εξέτασης, ο Βοηθός Αστυνομικός Διευθυντής, μάς είπε πως από το 2010 οι Βρ. Βάσεις έχουν συμφωνία συνεργασίας με την Δρ. Χαρά Σπηλιοπούλου από την Ελλάδα, η οποία δύναται στο πλαίσιο αναθεώρησης παλιών υποθέσεων, να επανεξετάσει και αρχικά ιατροδικαστικά ευρήματα.