Περιορισμένες είναι οι επιλογές σε μεθόδους αντισύλληψης στην Κύπρο, κάτι που, σύμφωνα με τον Κυπριακό Σύνδεσμο Οικογενειακού Προγραμματισμού, αφενός δημιουργεί περιορισμούς στα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών και, αφετέρου, δεν βοηθά στον σχεδιασμό στρατηγικής για την πληροφόρηση του κοινού για τη σημασία της αντισύλληψης, ως μέσου πρόληψης μίας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

Η Πρόεδρος της Παγκύπριας Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας, Δρ. Αφροδίτη Ελισσαίου Ξενοφώντος, μιλώντας στο ΚΥΠΕ επεσήμανε ότι η κουλτούρα της αντισύλληψης δεν είναι διαδεδομένη στην Κύπρο και αρκετές κοπέλες, ιδίως νεαρές, εκφράζουν ανησυχίες για πιθανές επιπτώσεις από τη μακροπρόθεσμη χρήση του αντισυλληπτικού χαπιού, που είναι μία από τις μεθόδους αντισύλληψης που προσφέρονται σήμερα στις γυναίκες στην Κύπρο. Ανέφερε, ακόμα, ότι παλαιότερα διατυπώθηκε αίτημα προς το Υπουργείο Υγείας για εισαγωγή εναλλακτικών μεθόδων αντισύλληψης, καθώς και ότι στην ελεύθερη αγορά οι επιλογές είναι περιορισμένες, πιθανόν λόγω του μικρού μεγέθους του πληθυσμού, που καθιστά τις εναλλακτικές εμπορικά ασύμφορες.

Σε αυτό συνηγορεί και υπόμνημα του Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού από τον Ιούλιο του 2022, το οποίο υποβλήθηκε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπου σημειώνεται ότι οι επιλογές αντισύλληψης στην Κύπρο σήμερα περιορίζονται στα αντισυλληπτικά χάπια, τα οποία είναι διαθέσιμα με συνταγή γιατρού, στο ανδρικό προφυλακτικό, στο ενδομήτριο σπείραμα, το οποίο στα κρατικά νοσηλευτήρια τοποθετείται μόνο για «ιατρικούς λόγους» και όχι ως μέθοδος αντισύλληψης, και στη στείρωση.

Στο ίδιο υπόμνημα, ο Σύνδεσμος υπογραμμίζει ότι «η σύγχρονη αντισύλληψη διαδραματίζει βασικό ρόλο στη διασφάλιση του δικαιώματος του οικογενειακού προγραμματισμού των γυναικών και των επιλογών τους, προγραμματίζοντας ενεργά και υπεύθυνα τον αριθμό των παιδιών που επιθυμούν, τη χρονική στιγμή κατά την οποία θέλουν να τεκνοποιήσουν και τη χρονική απόσταση μεταξύ των παιδιών τους».

Τα κενά όσον αφορά το θέμα των μεθόδων αντισύλληψης δεν εντοπίζονται μόνο στις περιορισμένες επιλογές στην Κύπρο, αλλά και στη μη πρόσβαση και στην έλλειψη ενημέρωσης, όπως επεσήμανε η Εκτελεστική Διευθύντρια του Κυπριακού Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού, Μαρία Επαμεινώνδα, μιλώντας στο ΚΥΠΕ. Η κ. Επαμεινώνδα σημείωσε ότι η συλλογή δεδομένων σε θέματα που αφορούν στη χρήση και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων αντισύλληψης, είναι απαραίτητη για το σχεδιασμό πολιτικών και σχεδίων δράσης που αφορούν τη δημόσια υγεία και συγκεκριμένα τη σεξουαλική αναπαραγωγική υγεία. 

Η κ. Επαμεινώνδα υπογράμμισε τη σημασία της χρήσης των μεθόδων αντισύλληψης, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «η πρόληψη είναι το παν». Εξήγησε ότι η έλλειψη ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και πρόσβασης σε επιλογές μεθόδων αντισύλληψης που καλύπτουν τις ανάγκες και ιδιαιτερότητες κάθε γυναίκας, οδηγούν αρκετές φορές σε ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες. Εξήγησε δε ότι η ανάγκη ενημέρωσης και χρήσης μεθόδων αντισύλληψης, δεν αφορά μόνο εφήβους και νέους, αλλά και μεγαλύτερες ηλικίες, καθώς ο οικογενειακός προγραμματισμός είναι κάτι που απασχολεί όλες τις γυναίκες, μεταξύ των οποίων και έγγαμες.

Σε ερώτηση αν ο Σύνδεσμος έχει υπόψη του πόσο συχνά οι γυναίκες στην Κύπρο, νεαρές ή μεγαλύτερης ηλικίας, καλούνται να εξετάσουν το ενδεχόμενο μίας άμβλωσης, λόγω ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, η κ. Επαμεινώνδα εξήγησε ότι τέτοια στατιστικά στοιχεία δεν υπάρχουν στην Κύπρο και επεσήμανε ότι και σε αυτή την περίπτωση είναι αναγκαία η συλλογή δεδομένων. Σημείωσε ότι, από την εμπειρία που υπάρχει μέσω της Γραμμής 1455, η οποία παρέχει στήριξη και πληροφόρηση, ο Σύνδεσμος συχνά καλείται να διαχειριστεί περιστατικά ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, τόσο από ενήλικες όσο και από ανήλικες γυναίκες. 

Σημείωσε ότι «μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη μπορεί να προκύψει σε μια σχέση, εντός γάμου ή εκτός γάμου ή μετά από ένα βιασμό» και πρόσθεσε ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει αυτή η γυναίκα να εξαναγκαστεί να συνεχίσει την εγκυμοσύνη, αν δεν το επιθυμεί. Πρόσθεσε, επίσης, ότι σε πολλές περιπτώσεις μία γυναίκα επιλέγει να συνεχίσει την κύηση, ακόμα κι αν πρόκειται για ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη.

«Δεν είμαστε υπέρ της έκτρωσης, δεν θέλουμε καμία γυναίκα και κανένα κορίτσι να βρίσκεται αντιμέτωπη με αυτό το δίλημμα, είμαστε υπέρ του δικαιώματος κάθε γυναίκας να αποφασίζει και να επιλέγει η ίδια για ζητήματα που αφορούν τη σεξουαλική αναπαραγωγική της υγεία», εξήγησε η κ. Επαμεινώνδα, υπογραμμίζοντας ότι κάθε γυναίκα πρέπει «να έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και άλλα μέσα όπως μεθόδους αντισύλληψης για να διασφαλίζεται το δικαίωμα της στην υγεία».

Η Γυναικολόγος και Πρόεδρος της Παγκύπριας Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας, Δρ. Αφροδίτη Ελισσαίου Ξενοφώντος, επιβεβαίωσε ότι αρκετές από τις νεότερες μεθόδους αντισύλληψης, όπως τα εμφυτεύματα (patches) που κυκλοφορούν σε άλλες χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, δεν εισάγονται στην Κύπρο, ενδεχομένως γιατί θεωρείται ότι δεν θα είναι εμπορικά προσοδοφόρα η εισαγωγή τους, λόγω του μικρού πληθυσμού.

Ανέφερε, επίσης, ότι πριν αρκετά χρόνια, η Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία είχε υποβάλει αίτημα προς το Υπουργείο Υγείας για την εισαγωγή του χαπιού προγεστερόνης, το οποίο ενδείκνυται ως μέθοδος αντισύλληψης ιδιαίτερα για γυναίκες που θηλάζουν, όμως το θέμα δεν προχώρησε και δεν τέθηκε εκ νέου από τότε.

Η ίδια επεσήμανε, όμως, ότι γενικότερα δεν είναι διαδεδομένη η κουλτούρα αντισύλληψης στην Κύπρο και ότι υπάρχει αντίσταση από πολλές κοπέλες, ιδίως νεαρής ηλικίας, ακόμα και για το χάπι αντισύλληψης, λόγω φόβου για μελλοντικές επιπτώσεις.

H Πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου, Ελένη Πιέρα Ίσσεγιεκ, ανέφερε στο ΚΥΠΕ ότι πράγματι κάποιες μέθοδοι αντισύλληψης δεν εισάγονται καν στην κυπριακή αγορά. Μάλιστα, όπως είπε, έχει δημιουργηθεί η εσφαλμένη εντύπωση ότι το χάπι της επόμενης ημέρας μπορεί να χρησιμοποιείται συστηματικά ως μέθοδος αντισύλληψης, ενώ κάτι τέτοιο δεν ενδείκνυται. Υπογράμμισε ότι το χάπι της επόμενης ημέρας μπορεί να θεωρείται μόνο μία έκτακτη λύση, η οποία γι’ αυτό ακριβώς δίνεται κατ’ εξαίρεση χωρίς συνταγή γιατρού στα φαρμακεία, όμως παρέχει υψηλή δόση ορμονών, η οποία επιβαρύνει τον οργανισμό και διαταράσσει ισορροπίες.

Στην Κύπρο, οι μέθοδοι αντισύλληψης είναι διαθέσιμες είτε μέσω φαρμακείων, είτε μέσω των ιατρών, και, όπως εξήγησε η Ανώτερη Λειτουργός του ΟΑΥ, Μόνικα Κυριάκου, δεν καλύπτονται από το ΓεΣΥ, καθώς η έννοια της αντισύλληψης δεν περιλαμβάνεται στις ιατρικά απαραίτητες υπηρεσίες. Εξήγησε ότι αυτό είναι θέμα δημόσιας υγείας και εμπίπτει στην αρμοδιότητα άλλων φορέων και οργανισμών, είτε του Υπουργείου Υγείας, είτε του Υφυπουργείου Πρόνοιας.

Σημειώνεται ότι ο Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού, στο υπόμνημα που κατέθεσε στη Βουλή τον περασμένο Ιούλιου, υπογράμμισε ότι οι εναλλακτικές επιλογές σε μεθόδους αντισύλληψης συνδέονται άμεσα με τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών και «διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην επίτευξη της ισότητας των φύλων και στην πρόληψη των ανεπιθύμητων εγκυμοσυνών ενώ είναι ουσιαστικές και για την ευημερία των ζευγαριών, ήδη υπαρχόντων παιδιών αλλά και της κοινωνίας». Στο πλαίσιο αυτό, επεσήμανε και τη σημασία της αποζημίωσης σύγχρονων μεθόδων αντισύλληψης στο πλαίσιο του ΓεΣΥ ή σε όποιο άλλο εύκολα προσβάσιμο πλαίσιο επιλέξει το κράτος.