Ποσοστό που ανέρχεται στο 8,3% των νέων της Κύπρου είναι εθισμένοι στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, ενώ 24% είναι εθισμένοι στο διαδίκτυο, κατέδειξε η πρώτη Παγκύπρια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Alexander College.

Σκοπός της έρευνας ήταν να ανασκοπήσει τα επίπεδα ενδεχόμενου εθισμού των Κύπριων νέων στα ΜΚΔ και της Προβληματικής Χρήσης του Διαδικτύου και να θέσει υπόψη των ενδιαφερομένων, της κοινωνίας και πολιτείας τα ευρήματα ώστε να συζητηθεί και τελικά να θεσμοθετηθεί μια πιο ολοκληρωμένη πολιτική έρευνας, πρόληψης, ενημέρωσης και θεραπείας. 

Τι είναι ο εθισμός στο διαδίκτυο; 

Ως εθισμός στα ΜΚΔ ορίζεται η κατάσταση όπου ένα «πρόσωπο απασχολείται υπερβολικά με τα ΜΚΔ, καθοδηγούμενο από ένα ισχυρό κίνητρο για να είναι συνδεδεμένο ή να χρησιμοποιεί τα ΜΚΔ, και να αφιερώνει τόσο χρόνο και προσπάθεια για τα ΜΚΔ που βλάπτει άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, σπουδές/εργασία, διαπροσωπικές σχέσεις ή/και την ψυχική υγεία και ευημερία του (Andreassen & Pallesen, 2014). 

Τα άτομα δεν εθίζονται σε αυτό καθαυτό το μέσο του διαδικτύου, αλλά στην δραστηριότητα που επιτελούν στο διαδίκτυο όπως στα ΜΚΔ, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια (gaming), το ηλεκτρονικό στοίχημα και άλλα. Η Προβληματική Χρήση του Διαδικτύου (ΠΧΔ) περιλαμβάνει γνωστικές στρεβλώσεις  και  δυσλειτουργικές  συμπεριφορές (π.χ. ψυχαναγκαστική χρήση  του διαδικτύου  ή  τη χρήση  του  διαδικτύου  για την ανακούφιση από αρνητικά συναισθήματα) που έχουν ως αποτέλεσμα αρνητικές επιπτώσεις σε διάφορους τομείς της ζωής ενός ανθρώπου.

Η υπερβολική χρήση των ΜΚΔ μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα που παραδοσιακά συνδέονται με τον εθισμό σε ουσίες. Επιπλέον, η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία έχει οδηγήσει στην φτωχοποίηση των κοινωνικών δεξιοτήτων οι οποίες θυσιάζονται για χάρη της συνεχούς σύνδεσης  με συνέπεια η προσοχή να είναι βραχυπρόθεσμη καθώς και η ικανότητα διατήρησης πληροφοριών να είναι μειωμένη.

Τα αποτελέσματα της έρευνας

Ο μέσος όρος (μ.ο.) ηλικίας κατά την οποία οι ερωτώμενοι είχαν για πρώτη φορά συνδεθεί με το διαδίκτυο ήταν τα 10.5 χρόνια και δημιούργησαν τον πρώτο λογαριασμό σε ΜΚΔ στην ηλικία των 12.5 ετών.  Το πιο δημοφιλές ΜΚΔ είναι

• Το Instagram (44%)
• Το YouTube (25%)
• Το Facebook (14%)

Μαθητές και φοιτητές προτιμούν (89%) να συνδέονται με τα ΜΚΔ μέσω του «έξυπνου» κινητού τους τηλεφώνου ενώ προτιμότερη τοποθεσία σύνδεσης είναι το σπίτι (52%) ή οπουδήποτε κι αν βρίσκονται (31.5%).

Ο μέσος χρόνος χρήσης των ΜΚΔ ανά ημέρα ανέρχεται στις 4.3 ώρες (SD 3.4), με το γυναικείο φύλο (4.5) και ειδικά τις φοιτήτριες (4.9) να ξεπερνά κάπως τον μέσο χρόνο χρήσης των ΜΚΔ. Παράλληλα, γενικά η τάση που παρατηρείται στον νεανικό πληθυσμό στην Κύπρο ξεπερνά τους διεθνείς μέσους όρους χρήσης των ΜΚΔ.

Το 8.3% των νέων του δείγματος αντιμετωπίζει συμπτώματα εθισμού στα ΜΚΔ και ταξινομούνται ως εξαρτημένα άτομα. Μικρές αν και υπαρκτές είναι οι διαφορές στο δείγμα μεταξύ μαθητών (9.2%) και φοιτητών (7.6%) όσον αφορά στον εθισμό, ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως παρατηρούνται ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις όσο αφορά στα δύο φύλα με κυρίαρχο εύρημα το υπερδιπλάσιο ποσοστό γυναικών (11.1%) σε σχέση με τους άντρες (4.3%) που μπορεί να διαγνωστεί με εθισμό στα ΜΚΔ.

Ποσοστό 26% των νέων του δείγματος χρησιμοποιεί ημερήσια τα ΜΚΔ μέχρι 2 ώρες, το 35% μέχρι 4 ώρες, το 30% μέχρι 8 ώρες και το 9% πάνω από 8 ώρες ημερήσιας χρήσης. 

Το 7% των νέων προτιμά την διαδικτυακή επικοινωνία παρά την επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο, το 36% το απασχολεί έντονα η σκέψη να συνδεθεί διαδικτυακά και το 20% υποστηρίζει ότι η διαδικτυακή συναναστροφή είναι πιο άνετη από την συναναστροφή πρόσωπο με πρόσωπο.

Ακόμα το 26% του δείγματος χρησιμοποίησε συχνά ή πολύ συχνά τα ΜΚΔ για να ξεχάσει προσωπικά προβλήματα, το 23% για να περιορίσει αισθήματα ενοχής, αγωνίας, έλλειψης βοήθειας ή κατάθλιψης και το 22% για να περιορίσει την ανησυχία του.

Επίσης το 26% θα ένοιωθε χαμένο αν δεν μπορούσε να συνδεθεί ενώ για το 21%  του έχει γίνει έμμονη ιδέα η σύνδεση. Ποσοστό 44% είναι δύσκολο να ελέγξει τον χρόνο που ξοδεύει διαδικτυακά, ενώ για το 23% είναι δύσκολο να αντισταθεί στην ορμή να συνδεθεί όταν είναι εκτός διαδικτύου. Επίσης η έρευνα κατέδειξε πως για το 9%, η χρήση που κάνει στο διαδίκτυο δυσκολεύει τη διαχείριση της ζωής του, το 17% έχει χάσει κοινωνικές υποχρεώσεις και δραστηριότητες εξαιτίας της χρήσης του διαδικτύου. Για το 12% των νέων  η χρήση του διαδικτύου έχει δημιουργήσει προβλήματα για το ίδιο και την ζωή του.

Αξιοποίηση των αποτελεσμάτων για ενημέρωση και πρόληψη

Ο Μενέλαος Α. Μενελάου, Διευθυντής του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου ανέφερε ότι «μπορούν και πρέπει τα αποτελέσματα της έρευνας να αποτελέσουν βάση πάνω στην οποία θα  ετοιμαστούν στοχευμένες δράσεις που έχουν να κάνουν με την ενημέρωση, την πρόληψη και την θεραπεία της εθιστικής συμπεριφοράς και χρήσης των ΜΚΔ. Στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής που θα εμπλέκει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και φυσικά τους ίδιους τους νέους».

Ο Κωνσταντίνος Στυλιανού, Εκτελεστικός Διευθυντής της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, είπε ότι «η Αρχή θεωρεί πως οι νέοι πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική ενασχόληση με τα ΜΚΔ γιατί η υπερβολική χρήση των εικονικών κοινωνικών δικτύων μπορεί να οδηγήσει στην απομόνωση, στη χαμηλή απόδοση, στην αδιαφορία για τα υπόλοιπα θέματα, σε διαταραχές της συμπεριφοράς, σε οικονομικά προβλήματα, καθιστική ζωή και παχυσαρκία».

Πληροφορίες για την έρευνα

Την ερευνητική ομάδα αποτέλεσαν οι Κώστας Χριστοδουλίδης, Διευθυντής Alexander Research Centre, Επικεφαλής, Δρ. Κωνσταντίνα Ιντζιεγιάννη, Ερευνήτρια, Υπεύθυνη Στατιστικής Ανάλυσης Δεδομένων, Αντώνης Μαππουρίδης, Ερευνητής, Υπεύθυνος Ομάδας Συλλογής Δεδομένων, Δρ. Παυλίνα Αντωνίου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος και Πετρούλα Χατζηφώτη, Κλινική Ψυχολόγος.

Το δείγμα της έρευνας αποτελείτο από 1059 νέους ηλικίας 15-35 ετών, εκ των οποίων οι 465 ήταν μαθητές και οι 594 φοιτητές. Κατά φύλο, το δείγμα αποτελείτο από 622 γυναίκες και 437 άντρες. Το διάστημα εμπιστοσύνης φτάνει το μέγιστο το ±3%.

Λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, η έρευνα που υποστηρίχθηκε από την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, τον Οργανισμό Νεολαίας και την Ελληνική Τράπεζα και εκπονήθηκε από το Ερευνητικό Κέντρο Alexander, παρουσιάστηκε χθες χωρίς την παρουσία κοινού.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: AP Images