Με τις μνήμες να ξεθωριάζουν και τις παλιές γενιές να περνάνε στην αιωνιότητα, η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους στην Κύπρο συνεχίζει το έργο της, προσπαθώντας να εντείνει τους ρυθμούς για ανάκτηση, ταυτοποίηση και επιστροφή των λειψάνων των αγνοουμένων, αφού πέρασαν 60 χρόνια από τις διακοινοτικές ταραχές και σχεδόν μισός αιώνας από την τουρκική εισβολή του 1974.

Για δεύτερο χρόνο, η ΔΕΑ χρησιμοποιεί εναλλακτικούς τρόπους εντόπισης πιθανών χώρων για διερεύνηση, χρησιμοποιώντας γεωφυσικές τεχνικές. Για το σκοπό αυτό βρίσκονταν στην Κύπρο αυτή τη βδομάδα δύο ομάδες γεωφυσικών από το εξωτερικό υπό την καθοδήγηση του Καναδού καθηγητή από Τμήμα Γεωγραφίας και Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin Eau Claire των ΗΠΑ, Χάρυ Μ. Τζολ όπου πραγματοποίησαν έρευνες με τη χρήση δύο ραντάρ διείσδυσης εδάφους σε χώρους τους οποίους υπέδειξε η ΔΕΑ, με στόχο να εντοπιστούν σημεία ανθρώπινης επέμβασης κάτω από την επιφάνεια.

Το ΚΥΠΕ επισκέφθηκε τις ομάδες κατά τη διάρκεια της τελευταίας μέρας των ερευνών τους στο γήπεδο ΔΟΞΑ στο Παλιομέτοχο όπου ο Καθηγητής Τζολ αναφέρθηκε στην εργασία που επιτέλεσαν οι ομάδες του. Όπως είπε, εργάζεται με την ΔΕΑ, κοιτάζοντας διάφορους χώρους, χρησιμοποιώντας διάφορα εργαλεία για εξέταση του υπεδάφους, ώστε να μπορέσουν στο τέλος οι ομάδες της ΔΕΑ να επικεντρωθούν σε περιοχές για ανασκαφές.

«Πήγαμε σε δύο χώρους στο βορρά και δύο στο νότο και διεξάγαμε έρευνες σε διάφορους χώρους, από πεζοδρόμια μέχρι χώρους με χαλίκι σε διαφορετικές τοποθεσίες και όπως βλέπετε εδώ, σ’ένα γήπεδο ποδοσφαίρου και αυτό που προσπαθούμε να βρούμε είναι τοποθεσίες όπου έχουν σκάψει άνθρωποι μέσα στο έδαφος».

Ως φυσικός γεωγράφος, αυτό που κοιτάζω είναι να εντοπίσουμε το έδαφος όπου άνθρωποι έχουν παρέμβει. Επίσης, χρησιμοποιούμε την εμπειρία μας από άλλες περιοχές στον κόσμο, όπως οι αυτόχθονες της Βορείου Αμερικής όπως επίσης και το Ολοκαύτωμα όπου έχουμε κάνει αρκετή δουλειά και χρησιμοποιούμε τα διαφορετικά εργαλεία για να βοηθήσουμε τους αρχαιολόγους να κάνουν τη δουλειά τους. «Μεταφέρουμε τις πληροφορίες που συγκεντρώσαμε και τις διαβιβάζουμε στη ΔΕΑ για να λάβει τις αποφάσεις της», είπε.

Κληθείς να αναφερθεί στα δύο μηχανήματα που χρησιμοποιεί είπε ότι χρησιμοποιούν κεραία χαμηλότερης συχνότητας καθώς και αντένα υψηλότερης συχνότητας για να εξετάσουν την επιφάνεια πιο ρηχά.

Χρησιμoποιούμε τη λήψη γεωφυσικών μετρήσεων με τη μέθοδο της ειδικής ηλεκτρικής αντίστασης και αυτό μας βοηθάει να εξετάσουμε ποια είναι η αντίσταση ή αγωγιμότητα των πετρωμάτων γύρω από μια συγκεκριμένη περιοχή. Επίσης χρησιμοποιούν ραντάρ διείσδυσης εδάφους (Ground Penetrating Radar). Με τις δύο αυτές τεχνικές, προσπαθούμε να επικεντρωθούμε στις περιοχές που υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες, είπε.

Ο καθηγητής Τζολ ανέλυσε στο ΚΥΠΕ πώς εργάζεται η μέθοδος του GPR, λέγοντας ότι υπάρχει συγκεκριμένος πομπός και δέκτης που στέλνει σήμα στο έδαφος και αυτά αντανακλούν τα στρώματα στο υπέδαφος. Τα δεδομένα παρουσιάζονται σε κονσόλα σε πραγματικό χρόνο. Εκεί, είπε, μπορούμε να δούμε σημεία στο έδαφος όπου υπήρξαν διαταραχές.

«Αυτό γίνεται σε διάφορους χώρους στο σημείο που εργαζόμαστε σήμερα. Τοποθετούμε τα δεδομένα σε ειδικό λογισμικό και ψάχνουμε για μοτίβα, όπως ένα τετράγωνο ή οβάλ που κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχουν. Αυτό σημαίνει ότι υπήρξε ανθρώπινη επέμβαση στο υπέδαφος και είναι πιθανές τοποθεσίες για τους αρχαιολόγους να προχωρήσουν σε περαιτέρω διερεύνηση», ανέφερε.

Ερωτηθείς από το ΚΥΠΕ αν αυτά τα μηχανήματα μπορούν να βοηθήσουν στο μέλλον, αφού με την πάροδο του χρόνου λιγοστεύουν οι πληροφορίες για διάφορους χώρους, ο καθηγητής Τζολ είπε ότι ως γεωφυσικός  έχει αντιμετωπίσει αρκετές φορές καταστάσεις είτε στις ΗΠΑ, είτε σε σχέση με το Ολοκαύτωμα όπου άτομα δίνουν διάφορες πληροφορίες, όχι όμως συγκεκριμένες. «Αυτές οι γεωφυσικές τεχνικές μας επιτρέπουν να αποκλείσουμε χώρους και να επικεντρωθούμε σε άλλες τοποθεσίες που είναι πιο ελπιδοφόρες. Πιστεύω λοιπόν ότι αυτό είναι το μέλλον και το βλέπω σε συνέδρια που συμμετέχω γιατί ο κόσμος θέλει να μάθει περισσότερα για τις μεθόδους μας».

Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι το Γραφείο Υποθέσεων των Ινδιάνων στις ΗΠΑ, αγόρασε πρόσφατα πέντε μηχανήματα. «Πιστεύουν ότι αυτό είναι το εργαλείο που θα τους βοηθήσει στην εξεύρεση αγνοουμένων. Εχουν εκπαιδεύσει τους αρχαιολόγους τους καθώς και αξιωματούχους για το μηχάνημα. Είναι μια πολύ έξυπνη επένδυση» η οποία θα πρέπει να μελετηθεί, είπε.

Σε ερώτηση αν το βλέπει και ως ανθρωπιστικό καθήκον για τον ίδιο και την ομάδα του, απάντησε «ναι, το κάνουμε γιατί πιστεύουμε σε αυτό. Και το κάνουμε σε διάφορες τοποθεσίες ανά το παγκόσμιο».

Ανέφερε ότι βρίσκεται στην Κύπρο για δεύτερη φορά, αυτή τη φορά ωστόσο με τη βοήθεια του Ανώτερου Γεωφυσικού στην καναδική εταιρεία BGC Engineering, Δρ. Αλιστερ Μακλάιμοντ ο οποίος συμμετέχει στις έρευνες με την ομάδα του αφιλοκερδώς. «Εργάζοντας με τους ανθρώπους της ΔΕΑ, προχωράμε μπροστά, χρησιμοποιούμε διαφορετικά εργαλεία σε διαφορετικές τοποθεσίες. Καθώς προχωράμε μπροστά και εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους, νομίζω ότι αυτός είναι ο δρόμος προς τα εμπρός», συμπλήρωσε.

Στις δηλώσεις του, ο Δρ. Μακλάιμοντ είπε ότι βρίσκεται στην Κύπρο για να βοηθήσει με τις έρευνες χρησιμοποιώντας γεωφυσικές μεθόδου για κάθε είδους έρευνες. «Είναι τρόπος να κοιτάξεις κάτω από τον χάρτη χωρίς να προβείς σε ανασκαφές. Γίνεται μια χαρτογράφηση των πραγμάτων υπόγεια ώστε να μπορούν να προγραμματιστούν καλύτερα οι ανασκαφές».

Ερωτηθείς αν διαπιστώθηκαν διαταράξεις στο έδαφος εκεί που εργάστηκαν αυτή τη βδομάδα που θα μπορέσουν να οδηγήσουν τη ΔΕΑ να αποφασίσει την πιθανότητα ανασκαφών, είπε ότι «είμαστε στα πρώτα στάδια ανάλυσης των δεδομένων. Η γεωφυσική είναι απλά μία από τις τεχνικές που θα καθορίσει πού είναι οι καλύτεροι χώροι για ανασκαφές. Βασιζόμαστε σε μαρτυρίες και αναφορές αυτοπτών μαρτύρων καθώς και παλιές φωτογραφίες. Ελπίζουμε ότι με τα δεδομένα που συλλέξαμε αυτήν την εβδομάδα, θα μπορέσουμε να προσδιορίσουμε πού είναι πιο πιθανό να υπάρχει τάφος και μέρη όπου είναι λιγότερο πιθανό να βρίσκονται τάφοι, έτσι ώστε να μην σπαταλάτε το χρόνο σας».

Μίλησε και για την μέθοδο ERT που περιλαμβάνει την έγχυση μικρών ποσοτήτων ρευμάτων στο έδαφος και στη συνέχεια γίνεται υπολογισμός της αντίστασης του εδάφους σε διαφορετικές τοποθεσίες. Διαφορετικοί τύποι εδάφους θα μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια με διαφορετικές ηλεκτρικές αντιστάσεις και έτσι η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται για να διακρίνετε διαφορετικούς τύπους εδάφους, είπε.

«Συλλέγουμε τα δεδομένα μας κατά μήκος μιας γραμμής και στη συνέχεια δημιουργούμε ένα μοντέλο που είναι σαν μια κάθετη φέτα μέσα από το έδαφος που δείχνει πώς αλλάζει η ηλεκτρική αντίσταση, η απόσταση και το βάθος κάτω από αυτό το προφίλ. Μπορεί επίσης να δείξει πράγματα όπως πού βρίσκεται το αρχικό έδαφος και πού έχει γεμίσει με άλλα υλικά, κάτι που είναι καλή πληροφορία για αρχαιολόγους και έρευνες», ανέφερε ο Δρ. Μακλάιμοντ.

Κάθε γραμμή έχει μήκος 120 μέτρα. Μόλις συνδεθούν τα πάντα μεταξύ τους, είπε, «χρησιμοποιούμε το κουτί μέτρησης για να βάλουμε διαφορετικούς συνδυασμούς ηλεκτρικής ενέργειας μέσω ηλεκτροδίων και η όλη διαδικασία διαρκεί 30-45 λεπτά. Όταν συλλεγούν οι πληροφορίες, προχωρούμε σε άλλη γραμμή και στο τέλος θα έχουμε αρκετές πληροφορίες από κάθετες γραμμές μέσα από το έδαφος για να δούμε πώς αλλάζουν τα πράγματα σε τρισδιάστατη απεικόνιση».

Όπως είπε, το σημείο παλιά περιείχε χαράδρες και κοιλάδες και μετά κατασκευάστηκε το ποδοσφαιρικό γήπεδο. Κοιτάζουμε να δούμε πώς επιχωματώθηκαν οι χαράδρες γιατί ενδεχομένως να είναι τοποθεσίες τάφων, είπε ο Δρ. Μακλάιμοντ.

Τέλος είπε ότι οι ομάδες θα ενημερώσουν την ΔΕΑ για τα ευρήματά τους.