Φυλακισμένα Μνήματα.. σημείο κατατεθέν του ηρωικού Αγώνα της ΕΟΚΑ κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας, αλλά και τόπος αναπαύσεων 13 αγωνιστών του 1955-1959.

Ένα μικρό κοιμητήριο εντός του χώρου των Κεντρικών Φυλακών, εκεί όπου οι Βρετανοί έθαψαν τους 9 απαγχονισθέντες και άλλα 4 σημαντικά στελέχη της ΕΟΚΑ που έπεσαν κατά τη διάρκεια του Αγώνα του 1955-1959 για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Άγγλους και την Ένωση της με την Ελλάδα.

Αποτελεί το ιερότερο μνημείο του αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού, ενώ περηφάνια και συγκίνηση πλημμυρίζουν τον επισκέπτη όταν μπαίνοντας στον χώρο αντικρίζει μπροστά του την επιγραφή πάνω στον τοίχο: «Τ’ ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται».

Κατασκευάστηκαν από τους Βρετανούς όταν Κυβερνήτης της νήσου ήταν ο Τζον Χάρντινγκ, ενώ σχεδιάστηκε σαν ένας περιτοιχισμένος μικρός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη. Γι’ αυτό και έμεινε στην ιστορία με την ονομασία «Φυλακισμένα Μνήματα».

Ο λόγος που οι αποικιοκρατικές αρχές αποφάσισαν να θάβουν εκεί όσους εκτελούνταν για τη δράση τους στον απελευθερωτικό αγώνα καθώς επίσης και ηγετικές μορφές της ΕΟΚΑ, που έπεφταν ηρωικά σε μάχες, ήταν για να αποφύγουν το ενδεχόμενο οι κηδείες τους να μετατραπούν σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις.

Για τους εννέα της αγχόνης, η κηδεία τους έγινε αμέσως μετά τον απαγχονισμό, ενώ μοναδική παρουσία ήταν εκείνη του ιερέα των φυλακών, Παπαντωνίου Ερωτοκρίτου, που έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου. Ακολούθως οι Βρετανοί τους έθαβαν, χωρίς την παρουσία συγγενών τους, οι οποίοι μπόρεσαν να επισκεφθούν τους τάφους τους, μόνο μετά το τέλος του αγώνα.

Οι εννέα απαγχονισθέντες που είναι θαμμένοι μέσα στον ιερό αυτό χώρο – όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών – είναι με τη σειρά που εκτελέστηκαν:

Απαγχονίστηκαν μαζί στις 10 Μαΐου 1956:
Μιχαήλ Καραολής
Ανδρέας Δημητρίου

Απαγχονίστηκαν μαζί στις 9 Αυγούστου 1956:
Ανδρέας Ζάκος
Ιάκωβος Πατάτσος
Χαρίλαος Μιχαήλ

Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21 Σεπτεμβρίου 1956:
Μιχαήλ Κουτσόφτας
Στέλιος Μαυρομάτης
Ανδρέας Παναγίδης

Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957:
Ευαγόρας Παλληκαρίδης

Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι, αφού οι αποικιοκράτες αρνήθηκαν να δώσουν τις σορούς τους στις οικογένειές τους, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Ανάμεσά τους και ο Υπαρχηγός του Αγώνα, Γρηγόρης Αυξεντίου.

Οι αγωνιστές που έπεσαν στην μάχη και θάφτηκαν στα Φυλακισμένα Μνήματα είναι:
Μάρκος Δράκος
Γρηγόρης Αυξεντίους
Στυλιανός Λένας
Κυριάκος Μάτσης

Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς, κι αυτό για να εξοικονομήσουν χώρο. Έτσι, στον ίδιο τάφο βρίσκονται ανά δύο οι:

Ανδρέας Δημητρίου και Στυλιανός Λένας
Ανδρέας Ζάκος και Κυριάκος Μάτσης
Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας
Γρηγόρης Αυξεντίου και Ευαγόρας Παλληκαρίδης

*Με πληροφορίες από wikipedia, φωτογραφίες ΚΥΠΕ