Βία κατά ηλικιωμένων γυναικών. Μια πτυχή της βίας κατά των γυναικών που μένει στην αφάνεια. Μια συζήτηση που ενδεχομένως να ήρθε ο καιρός να γίνει, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για καταγραφή δεδομένων και αντιμετώπιση του φαινομένου.

Την προηγούμενη εβδομάδα, στις 15 Ιουνίου, ήταν η Παγκόσμια Ημέρα Ενημέρωσης για την Κακοποίηση των Ηλικιωμένων, μιλώντας με το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας, διαπιστώνουμε ότι οι ηλικιωμένοι και δη οι ηλικιωμένες γυναίκες, πέφτουν συχνά θύματα βίας. Ενδεικτικά, όπως είχε αναφέρει ο Πρόεδρος του Παρατηρητηρίου, από τα δεδομένα του ΣΠΑΒΟ το 2017, είχαν καταγραφεί 726 τηλεφωνήματα σε ένα χρόνο από άτομα άνω των 60 ότι είχαν κακοποιηθεί στο σπίτι.

Την ίδια ώρα, το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου εγκαινιάζει το πρόγραμμα MARVOW 2.0, το οποίο στοχεύει στην αντιμετώπιση της κακοποίησης των ηλικιωμένων γυναικών. Με αφορμή το πρόγραμμα αυτό, μιλήσαμε για το θέμα αυτό με την Υπεύθυνη του προγράμματος και Κοινωνιολόγο του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου, Μαρία Αγγελή.

Βία κατά των ηλικιωμένων γυναικών. Είναι ένα θέμα που μένει εκτός των συζητήσεων μας όταν μιλάμε για τη βία κατά των γυναικών; Γιατί έχει σημασία να αρχίσουμε να μιλάμε συγκεκριμένα για αυτό;

Η βία κατά των ηλικιωμένων γυναικών είναι όντως ένα ζήτημα που δεν εξετάζεται συχνά στις συζητήσεις γύρω από τη βία κατά των γυναικών. Είναι απαραίτητο να αρχίσουμε να αναφερόμαστε εξειδικευμένα σε αυτό το ζήτημα για διάφορους λόγους. Αρχικά, η βία κατά των ηλικιωμένων γυναικών αποτελεί μια σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πλήττει την αξιοπρέπεια και την ασφάλειά τους και γίνεται απειλητική ακόμα και για την ίδια τους τη ζωή. Οι ηλικιωμένες γυναίκες είναι πιθανόν να είναι περισσότερο ευάλωτες στη βία λόγω της διπλής διάκρισης που υφίστανται στη βάση του φύλου και της ηλικίας τους. Πιο συγκεκριμένα, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, αναπηρία, προβλήματα γνωστικής επιδείνωσης και ως εκ τούτου ενδέχεται να έχουν περιορισμένη ικανότητα να προστατεύσουν τις εαυτές τους. Επιπλέον, οι ηλικιωμένες γυναίκες συχνά αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες ή έχουν περιορισμένες ευκαιρίες για απασχόληση, με αποτέλεσμα να έχουν λιγότερη οικονομική ανεξαρτησία και λιγότερα περιθώρια διαφυγής από τη βία.  Η αναγνώριση του προβλήματος και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για την ύπαρξη βίας κατά των ηλικιωμένων γυναικών είναι απαραίτητα στοιχεία για να προωθηθεί περαιτέρω η έρευνα και να βελτιωθεί η κατανόηση του προβλήματος. Ο απώτερος στόχος αυτού του διαλόγου είναι να οδηγηθούμε σε πιο αποτελεσματικές στρατηγικές που θα λαμβάνουν υπόψιν τις εξειδικευμένες ανάγκες των ηλικιωμένων γυναικών βάσει του φύλου και της ηλικίας τους.

Υπάρχουν στοιχεία που να καταδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος στην Ευρώπη; Η Κύπρος καταγράφει στοιχεία;

Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία ωστόσο είναι ευρέως αποδεκτό ότι ο αριθμός των μη καταγεγραμμένων περιστατικών βίας κατά των ηλικιωμένων γυναικών είναι πολύ υψηλός. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως η έλλειψη ευαισθητοποίησης για το θέμα, η υπο-αναφορά των περιστατικών βίας και η έλλειψη ενοποιημένων μηχανισμών συλλογής δεδομένων, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Για παράδειγμα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά τη διάρκεια ενός έτους, μόλις το 5% των γυναικών άνω των 50 ετών ανέφερε σωματική ή/και σεξουαλική βία, εκ των οποίων το 3% προήλθε από τον σύντροφό τους. Η ίδια έρευνα δείχνει ότι ενώ το 19% των γυναικών άνω των 60 έχουν υποστεί κακοποίηση από τον σύντροφό τους κατά τη διάρκεια της ζωής τους, μόνο το 14% των γυναικών που έχουν υποστεί βία ανέφερε το πιο σοβαρό περιστατικό της βίας στην αστυνομία. Αυτά τα στοιχεία επιβεβαιώνουν τον σκοτεινό αριθμό της βίας κατά των ηλικιωμένων γυναικών. Η περαιτέρω έρευνα και η προσπάθεια συλλογής ενοποιημένων δεδομένων θα βοηθήσουν στην κατανόηση και αντιμετώπιση του προβλήματος της βίας κατά των ηλικιωμένων γυναικών.

Ποιος είναι ο στόχος του προγράμματος MARVOW 2.0;

Το MARVOW 2.0 έχει ως στόχο την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου μοντέλου δια-υπηρεσιακής συνεργασίας μεταξύ επαγγελματιών πρώτης γραμμής, συμπεριλαμβανομένων των επαγγελματιών στους τομείς της φροντίδας ηλικιωμένων, της υγείας, της δικαιοσύνης, της αστυνομίας και των κοινωνικών υπηρεσιών, για την αντιμετώπιση της κακοποίησης των ηλικιωμένων γυναικών. Στο πρόγραμμα MARVOW 2.0 προβλέπεται η ενθάρρυνση της αποτελεσματικής επικοινωνίας ανάμεσα στους πολλαπλούς φορείς στήριξης, τους οποίους θα καλέσουμε να συνεργαστούν μέσα από διαδικτυακές συναντήσεις και κοινές εκπαιδεύσεις, τις οποίες θα σχεδιάσουμε μετά από τη μελέτη των αναγκών τους. Το πρόγραμμα προβλέπει επίσης μια ευρωπαϊκή διάσκεψη που θα συγκεντρώσει ενδιαφερόμενα μέρη από όλη την Ευρώπη. Το πρόγραμμα υλοποιείται σε Αυστρία, Κύπρο, Βουλγαρία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία, με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κυρίως ωφελούμενοι/ες του προγράμματος είναι οι ηλικιωμένες γυναίκες που βιώνουν βία, οι οικογένειές τους και οι υπηρεσίες προστασίας θυμάτων.

Σε ποια συμπεράσματα καταλήξατε και τι επιτευχθεί την περίοδο 2019-2022;

Το έργο MARVOW, κατά την πρώτη περίοδο της υλοποίησής του 2019-2022, ανέδειξε ορισμένες ελλείψεις στο σύστημα, οι οποίες περιλαμβάνουν: την ανάγκη για ενισχυμένο συντονισμό της δια-υπηρεσιακής συνεργασίας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, την επείγουσα ανάγκη για ολοκληρωμένη αξιολόγηση κινδύνου, με ειδική στόχευση στην πρόληψη των γυναικοκτονιών ενάντια σε ηλικιωμένες γυναίκες, την ανάγκη για προγράμματα μεταστροφής των δραστών της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και την περαιτέρω εξέλιξη ισχυρών εθνικών και διεθνών προτύπων και συστάσεων για την προστασία των θυμάτων. Το MARVOW πρότεινε ήδη δύο μοντέλα πολυ-υπηρεσιακής συνεργασίας, δημιούργησε κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό και άνοιξε τα κανάλια της επικοινωνίας ανάμεσα σε επαγγελματίες πρώτης γραμμής τόσο στις χώρες που έχει υλοποιηθεί όσο και διακρατικά. Οι δράσεις αυτές αναμένεται να συνεχιστούν και να ενισχυθούν στη νέα προγραμματική περίοδο, με τη συμμετοχή περισσότερων εταίρων συμπεριλαμβανομένου και του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου, το οποίο συμμετέχει για πρώτη φορά στο πρόγραμμα.