Ο Υπουργός Γεωργίας, Κώστας Καδής, επισκέφτηκε σήμερα θαλασσινή σπηλιά στην περιοχή του Άγιου Γεώργιου του Αλαμάνου στο Μοναγρούλλι, για να δει από κοντά  τα έργα αποκατάστασης που ολοκληρώθηκαν πρόσφατα και για να ενημερωθεί από την επιστημονική ομάδα του Υπουργείου για τις μελλοντικές δράσεις στην ευρύτερη περιοχή.

Η σπηλιά αποτελεί ήδη καταφύγιο για τη Μεσογειακή φώκια και αναμένεται να προσελκύσει και πάλι το προστατευόμενο είδος φρουτονυχτερίδας. Σήμερα, ο πληθυσμός της φώκιας στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου αριθμεί 19 άτομα, ενώ η φρουτονυχτερίδα λιγότερα από χίλια άτομα.  

Μέχρι τον περασμένο Αύγουστο, οι Μεσογειακές φώκιες (Monachusmonachus) επισκέπτονταν συστηματικά τη θαλάσσια σπηλιά στον Άγιο Γεώργιο Αλαμάνου, είτε για ξεκούραση είτε για προστασία από την θαλασσοταραχή, παρά την κακή κατάσταση στην οποία βρισκόταν μετά την καταστροφή που υπέστη στο παρελθόν, εγκυμονώντας κινδύνους για το σπανιότερο θαλάσσιο θηλαστικό της Ευρώπης. Η σπηλιά, πριν καταστραφεί, αποτελούσε καταφύγιο και για την Φρουτονυχτερίδα, (Rousettusaegyptiacus). 

Με στόχο την προστασία της Μεσογειακής φώκιας και τη δημιουργία ενός κατάλληλου χώρου στον οποίο να μπορεί να αναπαράγεται, το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) προχώρησε πριν από ένα μήνα σε εργασίες αποκατάστασης της σπηλιάς, τη σημαντικότερη παράκτια σπηλιά σε ολόκληρο το παραλιακό μέτωπο από το Κάβο Πύλα μέχρι και το Ακρωτήρι Λεμεσού. Παρακολουθήστε βίντεο με τις εργασίες αποκατάστασης και τις φώκιες που ξεκουράζονται στη σπηλιά. 

Οι εργασίες αποκατάστασης διενεργήθηκαν σε χερσαίο έδαφος, μερικά μέτρα από την είσοδο της σπηλιάς, η οποία βρίσκεται εντός της θάλασσας. Στόχος των εργασιών ήταν η βελτίωση της σπηλιάς, ώστε να καταστεί ακόμα πιο φιλόξενη για τις φώκιες και τις φρουτονυχτερίδες, χωρίς να αλλοιωθεί η φυσική της κατάσταση. 

Αρχικά απομακρύνθηκαν από τη σπηλιά εκατοντάδες κυβικά χώματος, τα οποία είχαν τοποθετηθεί προ ετών, καλύπτοντας την παραλία που υπήρχε εντός της σπηλιάς και μειώνοντας τον ωφέλιμο χώρο που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι φώκιες.  Στις σημαντικότερες εργασίες αποκατάστασης συγκαταλέγονται επίσης η διαμόρφωση του χώρου εντός της σπηλιάς, η τοποθέτηση συρμάτινου πλέγματος στο άνοιγμα που υπήρχε στα βράχια και εφαρμογή μονωτικού υλικού, το οποίο δημιουργεί φυσικές συνθήκες, ιδανικές για τα δύο είδη.   

Οι εργασίες αποκατάστασης ολοκληρώθηκαν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ώστε να μη διαταραχθεί η περιοχή, και έγιναν με τη συνεργασία των τριών κυβερνητικών τμημάτων του ΥΓΑΑΠ, το Τμήμα Δασών, το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών και το Τμήμα Περιβάλλοντος. Δεδομένης της αντικειμενικής δυσκολίας και του ρίσκου που εμπερικλείει ένα τέτοιο εγχείρημα, το αποτέλεσμα κρίνεται ως πολύ πετυχημένο.    

Μετά το τέλος των εργασιών, στη σπηλιά τοποθετήθηκε σύστημα παρακολούθησης, με τη βοήθεια του οποίου θα παρατηρείται η δραστηριότητα εντός της σπηλιάς. Μέσα από την παρακολούθηση διαπιστώθηκε ότι πολύ νωρίς μετά την αποκατάστασή της, η σπηλιά άρχισε να χρησιμοποιείται από άτομα της Μεσογειακής φώκιας.   

Μοναδική δράση διατήρησης στην Ανατολική Μεσόγειο

Τις εργασίες της δράσης σχεδίασε και συντόνισε ο Κλάδος Βιοποικιλότητας του Τμήματος Δασών, σε συνεργασία με τα συναρμόδια Τμήματα του Υπουργείου, και με την ομάδα παρακολούθησης της Μεσογειακής φώκιας στην Κύπρο. Χρηματοδοτήθηκαν από το κονδύλι διατήρησης της βιοποικιλότητας από τον προϋπολογισμό του ΥΓΑΑΠ, μέσω του Τμήματος Περιβάλλοντος. 

Είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται παρόμοια δράση τόσο στην Κύπρο όσο και στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτό φανερώνει τη θέληση του Υπουργείου για υλοποίηση δράσεων διατήρησης απειλούμενων ειδών αλλά και για την επιστημονική κατάρτιση των λειτουργών του, οι οποίοι μελετούν, αξιολογούν και υλοποιούν παρόμοιες δράσεις. 

Η αποκατάσταση της σπηλιάς αποτελεί συνέχεια παρόμοιων δράσεων διατήρησης, όπως το διάταγμα απαγόρευσης σκαφών και αλιείας στην περιοχή των θαλασσινών σπηλιών του Δήμου Πέγειας, την απαλλοτρίωση τεμαχίων για προστασία παράκτιων σπηλιών και κατ’ επέκταση των ειδών που τις χρησιμοποιούν, καθώς και άλλες προγραμματισμένες δράσεις, οι οποίες θα υλοποιηθούν το επόμενο διάστημα, προς όφελος και άλλων απειλούμενων ειδών. 

Η εφαρμογή των μέτρων αυτών φαίνεται ήδη να ευνοεί τη μεσογειακή φώκια. Παρόλο που η Μεσογειακή Φώκια πάντα αποτελούσε στοιχείο της βιοποικιλότητας της Κύπρου, ωστόσο από τη δεκαετία του 1960 και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2010, οι εμφανίσεις του είδους ήταν σπάνιες, ενώ δεν υπήρχε καμία ένδειξη για αναπαραγωγική δραστηριότητα.  Όμως, από το 2011 και μετά φαίνεται ότι το είδος ανακάμπτει στις κυπριακές θάλασσες και έχει πλέον δημιουργήσει έναν τοπικό, μικρό μεν, αλλά αναπαραγόμενο πληθυσμό. Η πρώτη επιβεβαιωμένη αναπαραγωγή καταγράφηκε από την ομάδα παρακολούθησης το 2011, ενώ από το 2015 τα ζώα αναπαράγονται σε συνεχή βάση. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η αναπαραγωγική περίοδος 2019-2020 για τη Μεσογειακή φώκια, αφού είχαν καταγραφεί τρεις γεννήσεις του σπάνιου αυτού είδους στο νησί μας, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά εδώ και αρκετές δεκαετίες.  Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ευοίωνο γεγονός για τη διατήρηση της Μεσογειακής Φώκιας στην Κύπρο. 

Η συγκεκριμένη σπηλιά αποτελεί σήμερα χώρο ξεκούρασης για τη Μεσογειακή φώκια και αναμένεται ότι μετά την αποκατάστασή της, το είδος θα μπορεί να αναπαραχθεί και να μεγαλώσει τα νεογέννητα ζώα με ασφάλεια. Επισημαίνεται πως η σπηλιά, μέχρι και την καταστροφή σημαντικού μέρους της, αποτελούσε καταφύγιο και για τη φρουτονυχτερίδα, η οποία αποτελεί επίσης σπάνιο και αυστηρά προστατευόμενο είδος. Η Κύπρος είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα στην οποία τη συναντάμε.  Το ΥΓΑΑΠ αναμένει πως με την αποκατάσταση του χώρου το είδος θα επανέλθει στη σπηλιά και ετοιμάζεται για την παρακολούθησή του. 

Και τα δύο αυτά είδη περιλαμβάνονται τόσο στην ευρωπαϊκή οδηγία 92/43/ΕΟΚ για την προστασία των ειδών και των οικοτόπων όσο και στην Εθνική νομοθεσία 153/2003 για την προστασία της φύσης, με αυστηρές δικλίδες προστασίας αφού πρόκειται για είδη που απειλούνται με εξαφάνιση.